Franz von Papen

Adolf Hitler'in 1933 yılında iktidara gelmesinde önemli rol oynayan Alman devlet adamı ve diplomattır. Aynı zamanda 1939-1944 yılları boyunca Türkiye'deki Alman büyük elçisiydi.

Franz von Papen, 29 Ekim 1879 tarihinde Werl, Almanya’da toprak sahibi varlıklı bir Katolik ailede doğmuştur. Tam adı Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen’dır. 1891 yılında eğitimi için harp okuluna girdi. Mezuniyeti sonrası teğmen olarak görev almasına rağmen aktif bir görev yürütmez.

1913 – 1915 arasında önce Meksika’da askerî ataşelik yapan Franz von Papen, I. Dünya Savaşı başında askeri ateşe olarak ABD, Washington DC'ye atandı. Casusluk ve sabotaj olaylarına adı karışınca, 1915 yılında ABD hükûmetinin isteği üzerine geri çağrıldı. Savaşın sonuna değin Filistin'de, Osmanlı Devleti’nin 4. Ordu'sunda kurmay başkanı olarak görev yaptı. Filistin cephesinde görev aldığı dönemde Türkçe de öğrenen diplomat, Atatürk başta olmak üzere birçok Türk subayını da tanır.

Franz von Papen, I. Dünya Savaşı sonrası Almanya'ya dönerek politikaya başladı. 1921-1932 yılları arasında Reichstag (Parlamento) üyeliğinde bulundu. 1 Haziran 1932 tarihinde Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg tarafından Almanya Şansölyesi (başbakan) olarak görevlendirildi. Parlamento desteği olmayan sağcı ve otoriter bir hükûmet kuran Papen, parlamentodaki ikinci parti durumundaki Nazileri yatıştırmak için 15 Haziran 1932 tarihinde Nazilerin milis gücü Sturmabteilung (SA) çalışmalarına yeniden izin verdi.

20 Temmuz 1932 tarihinde Prusya'daki Sosyal Demokrat hükûmeti görevden aldı. Dış ilişkilerde ise Almanya'nın Versay Antlaşması'yla kabul ettiği tazminat yükümlülüklerini fiilen iptal etti. Kasım 1932'de yapılan seçimlerin ardından güvenoyu alamayınca istifa etti.

Kendinden sonra hükümet kurması için başbakan yapılan Schleicher'in de hükûmeti kuramaması üzerine Adolf Hitler'le 4 Ocak 1933 tarihinde uzlaştı ve Adolf Hitler'in başbakan olması için cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg'u ikna etti.

Adolf Hitler'in başbakanlığındaki hükûmette başbakan yardımcılığı görevini üstlenen Franz von Papen, önemli bakanlık görevlerine arkadaşlarını getirerek Nazileri denetim altında tutabileceğine inanıyordu. Kısa bir süre sonra yaptığı yanlışı kavradıysa da Adolf Hitler'e hizmet etmeyi sürdürdü.

Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisinin (Nazi Partisi) Almanya'da iktidara gelmesinden sonra kısa süreliğine yardımcı polis (Hilfspolizei) olarak atanan milis gücü Sturmabteilung SA zamanla fazla güçlenerek, 1934 yazında gerek SS'in daha da gelişmesi ve gerek SA’nın başına buyruk hareket etmeye başlaması nedeniyle gitgide değer kaybetmeye başladı. 1 Temmuz 1934 günü Adolf Hitler, SA'nın üst kademelerinde yer alan kişilerin tutuklanmasını ve idamını emretti. Bu gece Uzun Bıçaklar Gecesi olarak anılır. O gece en az 85 üst düzey SA liderinin bıçaklanarak öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Franz von Papen, bu temizlik harekâtından güçlükle kurtuldu ve üç gün sonra Başbakan yardımcılığı görevinden istifa etti. Bu dönemde Marburg Üniversitesinde yaptığı rejimi eleştiren Marburg Konuşması yüzünden Nazilerin tepkisini çekti.

Daha sonra 1934 yılında büyükelçi olarak Avusturya'ya gönderildi ve 1938'e değin süren bu görevi sırasında Almanya'nın Avusturya'yı ilhak etmesi sürecinde Nazilere yardımcı oldu.

1939-1944 arasında Türkiye büyükelçisi olarak görev yaptığı yıllarda Türkiye'nin Müttefiklerle ittifak kurmasını engellemeye çalıştı. Bu dönemde 24 Şubat 1942 tarihinde Ankara'da başarısız bir suikastin hedefi oldu.

Türkiye'deki görevi bitip Ağustos 1944'te Türkiye'den Almanya'ya geri geldikten sonra Adolf Hitler ile son bir görüşme yaptı. Burada, Hitler Papen'i Askeri Liyakat Şövalye Haçı madalyası ile ödüllendirdi.

II. Dünya Savaşı’nın son günlerinde 10 Nisan 1945 tarihinde ABD Ordusu tarafından kendi evinde, oğlu Franz Jr ile birlikte yakalandı ve tutuklandı.

Franz von Papen Savaş suçlusu olarak Nürnberg Savaş Suçları Mahkemesindeki sanıklardan biri olarak yargılandı. Özellikle Avusturya'nın Anschluss sırasında yaptığı eylemlere ilişkin suçlandı. Soruşturma sırasında, Mahkeme Papen'i Avusturya işgali iddialarını destekleyecek hiçbir somut kanıt bulamadı. Nürnberg Davaları'nda suçsuz bulunduysa da bir Alman mahkemesi tarafından, Nazi olduğu için 8 yıl hapse mahkûm edildi. 1949'da temyiz başvurusu üzerine serbest bırakıldı ve para cezasına çarptırıldı.

1950'li yıllarda yeniden siyasete atılmaya çalışan Franz von Papen, başarısız olunca anılarını yazmaya başladı. Geçmişte yaptığı politikalarını savunarak kitap ve anılarından bir dizi yayınladı. Ömrünün son yıllarını Yukarı Swabia'daki Benzenhofen Kalesi'nde yaşadı. 24 Temmuz 1959 tarihinde Papa XXIII. Ioannes tarafından Papal Chamberlain unvanı kendisine iade edildi. Papen, aynı zamanda Malta Şövalyesi unvanı aldı ve kendisine IX. Pius Papalık Büyük Haç Nişanı verildi.

Franz von Papen, 3 Mayıs 1905 tarihinde Martha von Boch-Galhau ile evlendi. Stefanie von Papen, Antoinette von Papen, Isabella von Papen, Margaretha von Papen, Friedrich Franz von Papen adlarında dört kızı ve bir oğlu oldu. Eşi Martha 18 Şubat 1961 tarihinde öldü.

Franz von Papen, 2 Mayıs 1969 tarihinde Obersasbach, Almanya’da 90 yaşında ölmüştür.

Kaynak:Biyografi.info