Şahabettin Süleyman

Fecr-i Ati adlı edebi topluluğun kuruluşunda rol alan Şahabettin Süleyman şiir dışında edebiyatın hemen her türünde eser vermiş bir edebiyatçıdır.

Şahabettin Süleyman, 1885 yılında İstanbul’da ailenin en büyük oğlu olarak doğmuştur. Babası, bir ara İzmir Defter i Hâkanî müdürlüğü görevinde bulunan Süleyman Şevket Bey, Türkmenistan'dan gelerek Sındırgı-Bigadiç civarına yerleşen ve Osmanlı Devleti’ne yüksek bürokratlar yetiştirmiş olan “Çavdarlı Ali Ağa hanedanına” mensuptur. Dedesi Karesi mutasarrıfı Şerif Paşa’dır. Kardeşleri Memduh Süleyman ve Rıza Çavdarlı da yazardır. Çocukluğu İstanbul ve İzmir’de geçen Şahabettin Süleyman, 1904 yılında orta öğrenimini İzmir İdadisi’nde tamamladı. Okulda ve ailesinin özel olarak tuttuğu öğretmenden Fransızcayı burada öğrendi. İzmir’de lisede iken Baha Tevfik, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şükrü Saracoğlu ile arkadaş oldu.

İlk yazısı, 1903 yılında İzmir’de yayımlanan “Ahenk” adlı dergide çıkan “Ceriha-i Namus” adlı öyküsüdür. Bu ilk öyküden sonra yazılarını İzmir gazetelerinde yayımlamayı sürdürdü.

Üniversite eğitimini ise İstanbul’da yaptı ve İstanbul’daki Mülkiye Mektebi’nden 1908 yılında mezun oldu. 1908 yılında ölen babasından sonra ailesinin geçimini üstlenen Şahabettin Süleyman, önce İzmir’de ilköğretim dâiresinde kâtiplikle memuriyete başladı. Yine o yılın sonunda İstanbul’a geldi ve Vefa İdadisi (Lisesi) ve Galatasaray Sultanisi (Galatasaray Lisesi)'nde Fransızca ve edebiyat öğretmenliği, Darü'l-Muallimin-i Âliye (Yüksek öğretmen Okulu)'de müdür yardımcılığı yaptı.

II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’da yayımlanmaya başlayan çok sayıdaki gazete ve dergide yazı hayatına devam etti. Onun bu tarihlerde Resimli İstanbul, Resimli Roman, Servet-i Fünun, Musavver Hâle, Mehâsin, Musavver Muhit, Musavver Eşref, Resimli Kitap, Tenkid, Yeni Ses gibi dergilerde yazıları yayınlandı. Ayrıca Şiir ve Tefekkür adı altında, ancak iki sayı çıkabilen bir derginin de bizzat sahibi ve mesul müdürü oldu.

1908 sonrası siyâsî faaliyetlerinin, sanat ve edebiyat için tehlikeli bir politik zemin hazırladığını gören bir kısım yazarlar, angaje bir edebiyat yerine sanata yönelmeyi tercih ederler. Fecr-i Âti topluluğu bu düşüncenin mahsûlü olarak doğar.

24 Şubat 1909 tarihinde sanat anlayışlarını, amaç ve ilkelerini bir bildiriyle açıklayan Fecr-i Ati edebi topluluğunun kurucuları arasında oldu. Bilhassa, Fecr-i Âti’nin meşhur olmuş sloganı “Sanat şahsî ve muhteremdir” cümlesi Şahabettin Süleyman’a aittir. Fecr-i Aticiler çıkarmayı düşündükleri dergiyi yayımlayamayınca “Şiir ve Tefekkür” (2–9 Eylül 1909) ile “Jale” (25 Kasım 1909) dergilerini yayımladı. Topluluk, sürekli bir yayın organına sahip olamamış ve kısa bir müddet sonra dağılmıştır.

Vefa İdadisi’nde Fransızca öğretmenliği ve müdür muavinliği görevi devam ederken yazdığı “Çıkmaz Sokak” oyunu nedeniyle 1910 yılı mayıs ayında açığa alındı. 11 ay işsiz kaldı.

Bu sırada siyasetle ilgilendi. 1908’den sonra gelişen siyâsî faaliyetler arasında Şahabettin Süleyman’ın da, yazılarıyla aktif politikaya katılmıştır. Başlangıçta İttihat ve Terakki taraftarı olsa da Fecr-i Ati zümresi yazarlarından arkadaşı Ahmet Samim’in İttihatçılarca öldürülmesi üzerine bu cemiyetin karşısında yer aldı. Bu partinin karşısında kurulan Osmanlı Demokrat Fırkası (Fırka- İbad)’na katıldı ve Hakimiyet-i Milliye gazetesinde siyasi yazılar yazdı. Yeni Ses ve Muahede gazetelerinde başyazarlık yaptı.

1911 yılında Mekteb-i Sultani’de Osmanlıca öğretmenliği görevine getirildi. 1912’den sonra siyâsî faaliyetlerini tamamen bıraktı. 1912 yılından itibaren “edebi müdürü” olduğu “Rübab” adlı bir haftalık dergi çıkardı; başyazarlığını yaptı.

1914’te Darülmuallimin’de edebiyat ve Fransızca dersleri vermeye başladı. 1915’te ise Galatasaray Mekteb-i Sultanisi ve İstanbul Sultanisi’nde edebiyat ve felsefe öğretmenliği yaptı.

Daha önce bir hanım ile evlenip boşanan Şahabettin Süleyman, ikinci eşi olarak 1914 yılında Vezir Köse Raif Paşa’nın kızı devrin kadın şairlerinden İhsan Raif Hanım ile evlendi.

Şahabettin Süleyman, her sene tatillerini geçirmekte olduğu İsviçre’nin Davos-Platz kasabasında iken İspanyol gribine yakalanarak Ocak 1919 yılında 34 yaşında ölmüştür. Cenazesi, İsviçre’nin Davos-Platz kasabasının mezarlığına gömülmüştür.

Otuz dört yaşında ölen Şahabettin Süleyman, bu kısa fakat yoğun geçen hayatı içinde, gerek hikâye, gerekse tiyatro alanında, arkasında büyük bir isim bırakmış değildir. Onu, yazılarında tutturduğu umumi bir çizgi üzerinde, Servet-i Fünuncuların 1901’den sonra sanat ve edebiyat alanında bıraktıkları boşluğu doldurmaya çalışan bir yazar olarak değerlendirebiliriz. Fakat bu gayretinde de, birinci sınıf bir yazar değildir. Ne Meşrutiyet sonrası Türk toplumunun büyük meselelerini ele alabilmiş, ne de, şahsî ve muhterem saydığı sanat vâdisinde dikkati çekici bir tavrın insanı olabilmiştir.

Şahabettin Süleyman’ın hikâyelerinin çoğu, herhangi bir aile problemine veya ahlâk anlayışına bağlı olmaksızın cereyan eden aşk vakalarına dayanır. Onun aşk hikâyelerini, belki sâdece bu bakımdan kendinden öncekilerden ayırmak mümkün olur. Bunun dışında ifade, üslûp, vak’a örgüsü ve psikolojik tahlil açısından Servet-i Fünun hikâyesi seviyesinden de çok uzak kalmıştır.

Şahabettin Süleyman, altı tiyatro eseri yayınlamıştır. Bunlardan ikisi (Ben... Başka! ve Kösem Sultan) kendisi gibi bir Fecr-i Âti yazarı olan Tahsin Nahit’le ortak olarak kaleme alınmıştır.

Şahabettin Süleyman’ın Çıkmaz Sokak, Aralarında, Fırtına ve Kırık Mahfaza adını taşıyan diğer dört tiyatrosu, umûmî çizgileri itibâriyle âile geçimsizlikleri üzerine kurulmuş ve bu geçimsizlikleri teşrih eden, tezli sosyal dramlardır.

Kitapları :
1910 - Rehber-i Erib Kâmil 3 cilt (Brunot’dan tercüme)
1910 - “Fırtına” (oyun ve öyküler)
1910 - "Tarih-i Edebiyât-ı Osmaniye" (Osmanlı Edebiyat Tarihi)
1911 - Sanat-ı Tahrir ve Edebiyat
1911 - 1912 - Resimli Muktatafat 3 cilt.
1911 - Meşrutiyette Terbiye-i Etfal (Mehmet Fuat Köprülü ile)
1912 - “Çıkmaz Sokak” (oyun)
1913 - “Tenkidat-ı Edebiyye: Namık Kemal”
1913 - "Tenkîdât-ı Edebiyye: Abdülhak Hamit Tarhan Hayatı ve Sanatkâr"
1914 - "Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyâtı" (Mehmet Fuat Köprülü ile
1914 - 1915 - “Malumatı Edebiyye” (Mehmet Fuat Köprülü ile, 2 cilt).
1915 - "Osmanlılıkta Vâhime-i Mesûliyyet" (Osmanlılıkta Sorumluluk Kuruntusu).

Tiyatro Oyunları :
1910 - Fırtına
1911 - Ben... Başka! (Tahsin Nahit ile birlikte)
1911 - Kösem Sultan (Tahsin Nahit ile birlikte)
1911 - Kırık Muhafaza (Tahsin Nahit ile birlikte)
1911 - Aralarında
1912 - Çıkmaz Sokak


Kaynak:Biyografi.info