Şakir Zümre

Şakir Zümre marka sobaları ile tanınır.

Şakir Zümre, 1885 yılında Bulgaristan'ın Varna şehirinde bir Türk ailede doğmuştur. Asıl adı Zümrezade Ahmet Şakir’dir. Babası Ahmet Bey, annesi Hesna Hanım’dır. Varna İlkokulu ve Varna Ortaokulundan mezun olduktan sonra İsviçre'de Cenevre Lisesinden 1905 yılında mezun oldu. Ardından İsviçre'de 1908 yılında Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi.

Bulgaristan Türkleri içinde Cenevre’de eğitim ve öğretim yapan ilk Türklerden biri olan Şakir Zümre, Bulgaristan’a döndüğünde Bulgaristan'ın Dobriç ilinde bulunan Balçık ilçesinde Avukatlık ve ticaretle uğraştı. Daha sonra Bulgaristan-Romanya sınırında, içinde savunma sanayisinde kullanılan ham maddelerin de bulunduğu ürünlerin ticaretine başladı. Bu süreçte savunma sanayisine ilgisi artan Zümre, bu alanda ham madde tedarikçiliğine yöneldi.

Şakir Zümre, 1912 yılında Varna’da Zeliha Hanım ile evlendi. Eşi Zeliha hanım 1947 yılında vefat etti. Bu evliliğinden 1913 yılında doğan Remziye isimli bir kızı ve Ahmet Hüsnü Humbaracıbaşı adında torunu vardır. Mareşal Mustafa Fevzi Çakmak, Şakir Zümre'nin, teyzesinin oğludur.

Şakir Zümre, daha sonra ikinci eşi (Hatice) Ataca Zümre ile evlendi.

Bulgaristan’da siyasete atılarak seçimlerde aday olan Şakir Zümre, Bulgaristan meclisi Sobranya’da Türk azınlığın Varna Mebusu olarak seçildi. Sobranya’da temsilcisi olduğu Bulgaristan Türklerinin haklarını savunmak için çalıştı.

O yıllarda Osmanlı Devleti’nin Bulgaristan’ın başkenti Sofya’da 1913 yılında görevlendirdiği Ataşemiliter Yarbay Mustafa Kemal Bey (Atatürk) ile yakın arkadaşlık kurdu. Bulgaristan’ın I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti safında savaşma kararı almasında etkili oldu.

30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi’nden sonra Bulgar hükümeti tarafından tutuklanarak hapsedilen Şakir Zümre, I. Dünya Savaşı’ndan önce Bulgaristan’ı Türkiye lehine savaşa sokmak suçuyla yargılandı. 7 ay süren hapis hayatından sonra Bulgaristan’da iktidarın değişmesi üzerine yeniden özgürlüğüne kavuştu.

Kurtuluş Savaşı sırasında Bulgaristan’da gizli faaliyetlerde bulundu. Şakir Zümre, Bulgaristan'da Türk azınlığının etkili olduğu çeşitli vilayetlerdeki silah ve mühimmat atölyelerine finans, iş gücü ve lojistik gibi konularda destek sağladı. Bu atölyelerde üretilen modern silah ve mühimmatlar İstiklal Savaşı'nda kullanıldı. Anadolu’da ve Batı Trakya’da bulunan milli kuvvetlere silah ve cephane sağladı. Makedonya İhtilal Cemiyeti üyeleri ile müşterek olarak milli kuvvetlerin faaliyetlerini destekledi. Batı Trakya’da Türk devleti kurulması için çalıştı.

11 Ekim 1922 tarihinde imzalanan Mudanya Mütârekesi sırasında İstanbul’da ticaret hayatına atılan Şakir Zümre, fabrika kurma düşüncesiyle İstanbul’da çeşitli girişimlerde bulundu.

Kurtuluş Savaşı’nın zaferle sonuçlanması üzerine Bulgaristan’dan ailesi ile birlikte ayrılarak 1923 yılında Türkiye’ye taşınarak İstanbul’a yerleşti. Savaş sırasında gösterdiği yararlılıklardan dolayı İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.

1925 yılında İstanbul Haliç’te Karaağaç mevkiinde "Zümrezade Ahmet Şakir ve Ortakları" unvanı, "Türk Sanayii Harbiye ve Madeniye Fabrikası" adıyla Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk özel askeri silah ve cephane fabrikası kurdu. Türk Savunma Sanayi alanında ilk Türk girişimci olarak sanayi hayatına atıldı. Şakir Zümre, Atatürk’ün onayıyla Türkiye’nin savunma sanayisinin ilk özel sektör fabrikasını kurdu. İlk üretimler Bulgaristan’dan getirilen yabancı teknik kadro ile yapılırken zamanla yetiştirilen Türk işçiler 1930’lu yıllarda Bulgar teknisyenlerin yerini aldı. Hava kuvvetlerinin kullandığı ilk bombaların yanı sıra fişekten mayınlara, ateşli silahlardan el bombasına kadar birçok mühimmat ile denizaltı bombaları bu fabrikada üretildi,

Şakir Zümre Sanayi Harbiye ve Madeniye Fabrikası, Ş. Z. Soba, Ziraat Alet ve Makineleri Fabrikasını, Mermer Sınai ve Ticari Zümreler Türk Anonim Şirketi’ni kurdu. Türk Hava Kuvvetleri'nin ve Türk Kara Kuvvetleri'nin ihtiyacı olan ilk silah ve cephaneler, ilk Türk denizaltı su bombaları, Şakir Zümre Fabrikası tarafından üretildi. 100 kg, 300 kg, 500 kg, ve 1000 kg’lık uçak bombaları ve çeşitli yangın bombaları bu fabrikada seri olarak üretilmiştir. Türk Deniz Kuvvetlerinin gereksinimi olan çeşitli boylardaki su bombaları ve cephaneler de fabrikanın seri üretimleri arasındadır. İlk Türk denizaltı su bombaları da bu fabrikada üretilmiştir.

1 Ocak 1934 tarihinde ağırlık ölçme birimleri de değişti ve okka ve dirhem yerine kilogram ve gram birimleri getirildi. O zamanlar, Zümrezade Şakir Bey" in Madeni Eşya Fabrikası, bronzdan binlerce standart yeni tartı aletleri de üretmişti.

2. Dünya Savaşı’nın yokluklar içindeki yıllarında, güç koşullar altında uzun yıllar üretim yapan Şakir Zümre, Türk Ordusu’nun silah ve cephane ihtiyaçlarını sağlamak amacıyla çalıştı. Ürettiği sanayi ürünlerinin yurt dışına ihracatını gerçekleştirdi. Kısa süre içinde Yunanistan, Bulgaristan, Polonya, Mısır, Ürdün, Suriye gibi çeşitli ülkelere ihracata başladı.

1950 seçimlerinde İstanbul’dan CHP milletvekili seçiminde aday oldu. Seçimi kazanamadı. 1950’de CHP bütün yurtta olduğu gibi İstanbul’da da büyük oy kaybetmiş ve seçimi DP kazanarak iktidar olmuştu. Şakir Zümre daha sonraki yıllarda aktif siyasetten uzak durdu.

Şakir Zümre, II. Dünya Savaşı'nın sonunda, ABD'nin yaptığı silah yardımı sebebiyle Şakir Zümre Fabrikaları, silah ve cephane üretimini terk ederek, fabrikasında 1952-1953 yıllarında mühimmat imalatını bırakıp "Şakir Zümre" marka sobalarını üretmeye başladı. Kuzine sobası da çok meşhurdur. Ayrıca İş Bankası’nın o meşhur kumbarası, tarım aletleri ve değişik aletler de üretmiştir. Fabrika 1970 yılında kapanmıştır.

Sanayicilere tanınan hakların geliştirilmesi amacıyla yapılan ve Türkiye'nin 2. büyük iktisat kongresi olan "1948 Türkiye İktisat Kongresi"ne katılanlar arasındadır.

Fransızca ve Bulgarca dillerini çok iyi bilen Şakir Zümre, Türk Sanayi Birliği’nde ikinci başkan, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, çeşitli mesleki ve yardım cemiyetlerine üye idi.

Şakir Zümre, 16 Haziran 1966 tarihinde 81 yaşında İstanbul’da ölmüştür.

Kaynak:Biyografi.info