Karlofça Antlaşması

Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın 1683'te Viyana'yı kuşatması ile başlayan; Almanya, Lehistan (Polonya), Venedik ve Rusya ile yapılan bir dizi savaşın ardından, Zenta Muharebesi'nde Osmanlı Devleti'nin ağır kayıplar vermesiyle yapılan antlaşmadır.

Avusturya, Macaristan, Malta ve Venedik'in oluşturduğu Kutsal-İttifak'a daha sonra Rusya'da katıldı. Bu İttifak devletleri ile 16 yılı aşkın zamandır savaşılmaktaydı. II. Mustafa toprak kayıplarını önlemek için Avusturya seferleri düzenledi. II. Mustafa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Prens Eugen komutasındaki Avusturya ordusu Banat'ın batısında bulunan Zenta bölgesinde karşılaştılar. Osmanlı ordusunun büyük kayıplar verdiği bu savaşta, Sadrazam Elmas Mehmet Paşa, Anadolu Beylerbeyi Mısıroğlu İbrahim, Tamaşvar Muhafızı Koca Cafer Paşa, Diyarbakır Valisi Kavukçu İbrahim ve Amasya Sancakbeyi Mahmut gibi önemli devlet adamları şehit oldular.

Bu ağır yenilgi Osmanlı Devleti'ni barış antlaşması arayışına soktu. Venedik, Mora kıyılarında elde ettiği yerleri kaybetmekten çekindiği için Avusturya ile olan barış antlaşmasını savunuyordu. Ruslar elde ettikleri bölgeler ve Azak Kalesi ile yetinmeyip açık denizlere inmek istiyordu. Avusturya da Viyana'yı kaybetme korkusunda olduğundan, İngiliz ve Flamenk elçilerinin aracılıyla barış antlaşmasının hazırlıkları başladı.

26 Ocak 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması'na göre Avusturya, Venedik ve Polonya ile devam eden 15 yıllık ve Rusya ile devam eden 9 yıllık savaşa son veriyordu. Elmas Mehmet Paşa'nın şehit düşmesi üzerine sadrazamlığa atanan Amcazade Hüseyin Paşa ve Reisül-Küttab Rami Mehmet Efendi, Karlofça'da görüşmelere katıldı.

Karlofça'daki görüşmeler ve tartışmalar dört ay devam ederek otuz altı celse sürdü. Sert ve çetin müzakereler sonunda, sulh kararını imzalamaya ikna olmayan Rusya hariç dışında, üç devletle yirmi beşer sene müddetle ayrı ayrı muahede (antlaşma) ve Rusya ile de üç sene üzerinde mütareke imzalandı. Barış görüşmelerine arabulucu olarak katılan İngiliz ve Hollanda hükümetleri, Osmanlı hükümetine konferanstan önce antlaşma esaslarını kabataslak ortaya koyan bir protokol imzalatmayı başardılar, bu sebeple Rami Mehmet Efendi'nin başarılı diplomatik faaliyetlerine rağmen, Karlofça Antlaşması, Osmanlı Devleti için ağır bir mağlubiyet oldu.

Lehistan ile yapılan 11 maddelik anlaşmaya göre Bucaş Antlaşması ile aldığı Kamaniçe, Podolya ve Ukrayna Lehlere verildi. Bundan başka, Osmanlı hükümeti, Kırım Hanlığı'nın Lehistan'a taarruzunu önlemeyi taahhüt ettiği gibi, aynı zamanda Lehlilerin, Kırım hanlarına her sene vermekte oldukları vergi de kaldırılıyordu.

Venedikliler ile yapılan 16 maddelik anlaşmada ise Kuzey Mora'da yarımadanın kapısı olan Korent şehri dışarıda kalmak üzere Mora Yarımadasıyla Ayamavra Adası ve yanındaki Küçük Ada, Dalmaçya'da Knin, Sin, Gabelas Zadvarya, Vorgaraç, Velika, Çeklot kaleleriyle, daha güneyde Nove ve Rısen (Resne) kaleleri gibi, savaş esnasında Venedikliler tarafından alınmış olan yerler, ayrıca onlarda kalıyordu. Venedikliler de İnebahtı Körfezi'nin kuzeyinde elde ettikleri bütün şehir ve kasabaları geri veriyorlardı. İnebahtı liman ve kalesi de bu suretle Osmanlılara geri veriliyordu.

Avusturya ile imzalanan yirmi maddelik antlaşmaya göre; Bonat bütün sancakları ile Osmanlılarda kalıyor, Erdel de dahil olmak üzere Macaristan'ın diğer yerleri, Avusturya'ya bırakılıyordu. Hırvatistan taraflarında her iki devlet ellerindeki yerleri muhafaza ediyorlardı. Bu tarafta Sava Nehri hudut kabul edildi. Tire ve Moroş nehirleri, balık avı gibi ihtiyaçlar ve nehir gemileriyle yapılacak nakliyat için her iki tarafça serbest bırakıldı. Bu antlaşma ile Erdel (Transilvanya), Osmanlı nüfuzundan çıkarak Avusturya'nın bir eyaleti oldu.
Bunu tamamlayan 14 Temmuz 1700'deki ilave İstanbul Antlaşması ile de Azak Kalesi Ruslara teslim edildi. Karadeniz Osmanlı Gölü olmaktan çıkmış ve Avrupa'daki hakimiyet tamamen kaybedilmişti. Üç devletle 25 yıllık sulh antlaşması imzalanırken Rusya ile sadece üç yıllık mütareke imzalanmıştı. Osmanlı Padişahı'nın Avrupalı devlet başkanlarına olan üstünlüğü son bulmuş, protokolde sınıf düşmüştür. Ancak bu antlaşma Kutsal-İttifak Savaşları'nı bitirmiştir.

Karlofça Antlaşması, Osmanlılar aleyhine yapılmış ağır bir antlaşmadır. Bu antlaşmayla, Osmanlı Devletinin Orta Avrupa’ya doğru gelişme hareketi kesinlikle durdurulmuş ve Osmanlı Devleti, savunma durumuna düşürülmüştür. Macaristan, Erdel, Podolya, Ukrayna, Mora gibi müslüman nüfuzun bulunduğu bölgeler elden çıkmıştır. Avrupa ile yapılan bu savaşların neticesinde Osmanlı ordusunun yetersiz kaldığı, ıslahatlar ile düzeltilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır.