plebisit

plebisit

(devletler hukukunda) bir ulusun hangi devlete bağlanmak istediğini belirtmesi için başvurulan oylama.

bir kimseyle ya da bir sorunla ilgili olarak halkın olumlu ya da olumsuz kanısının belirmesi için başvurulan oylama.

Bir yöneticinin, bir hükümetin seçilmesi milletlerarası bir arazi meselesinin çözümlenmesi, bir antlaşmanın uygulanması; bir bağımsızlık veya bir başka devlete katılma kararının alınması; iç politikaya ait bir problemde tercihin belirlenmesi gibi gayelerle bir ülke veya bir bölgenin alternatif siyasi programlar, teklifler arasındaki kanuniliği kabul etmeleri veya reddetmeleri için yapılan halk oylaması. Halk oylamasının bir şekli de referandumdur (Bkz. Referandum). Plebisit ve referandum biraz farklı olmakla beraber birbiri yerine kullanılabilmektedir.

Plebisit, demokratik halk oylamasından farklı bir özellik taşır. Hükümetler, plebisiti çoğunlukla, siyasi partileri devre dışı bırakarak doğrudan halka başvurma yolu olarak kullanır.

Plebisit, teşkilatlı ve partili muhalefeti etkisiz hale getirerek halk üzerinde hakimiyet kurma imkanı verdiğinden, iktidarlarını meşrulaştırmak isteyen totaliter rejimlerce de kullanılabilmektedir. Hitler iktidara gelişinde ve iktidarını pekiştirmek için plebisitten faydalanmıştır.

Aslı Eski Roma’da pleb meclislerinin aldığı karar manasındaki plebiscifum’a dayanan plebisit, Fransa’da 1789 devrimi sonrasında halk hakimiyetinin bir ifadesi olarak görüldü ve yaygınlık kazandı. Daha sonraları milletlerarası problemlerin çözümünde de kullanıldı.

İstiklal Harbinden sonra sınırlarımız dışında kalan Hatay’da Cemiyet-i Akvam’ın kontrolünde, 15 Nisan 1938’de plebisit başladı. Fakat kanlı bir safhaya girdiği için devam edilmedi. Bundan sonra 22 Temmuz-1 Ağustos tarihleri arasında sukunetle yapıldı. Neticede 35.847 Türk, 11.319 Alevi, 554 Ermeni, 1.845 Arap, 2.098 Rum Ortadoks ve 395 çeşitli seçmen ortaya çıktı. Böylece burada Hatay Cumhuriyeti kuruldu.

Hindistan ile Pakistan arasındaki 1947 Keşmir Anlaşmazlığı üzerine BirleşmişMilletler, burada bir plebisit yaparak, halkın ne tarafa katılması isteğinin tespitine karar verdi. Halkın çoğu Müslüman olduğundan Pakistan’ı tercih edecekleri açıkça belliydi. Hindistan plebisite yanaşmadı. 1957’de Keşmir’i kendisinin bir parçası sayarak işgal etti. Bu günlerdeKeşmir konusu tekrar gündeme gelmiştir. Keşmir aldığı bir kararla bağımsızlığını ilan ettiğini bildirdi.