ATO: Ar-Ge harcamalarının yetersizliği beyin göçünün temel nedeni

Ankara Ticaret Odası, ABD’de 281 milyar, Almanya’da 60 milyar dolara ulaşan araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) harcamalarının Türkiye’de 1.5 milyar dolar olduğunu bildirdi. Türkiye’nin patentli projeler konusunda da fakir bir ülke olduğu kaydedilirken, ATO Başkanı Sinan Aygün Ar-Ge’ye yeterli kaynak ayrılmadıkça beyin göçünün önlenemeyeceğini belirterek, “Türkiye bir yandan beyin mezarlığına dönerken bir yandan da bilimadamlarını beyin avcısı ülkelere kaptırıyor” dedi.

Ankara Ticaret Odası’nın (ATO) OECD, Eurostat, Türk Patent Enstitüsü ve Dünya Fikri Haklar Örgütü (WIPO) verilerinden yararlanarak hazırladığı “Ar-Ge Harcamaları ve Patent” raporunda, Türkiye’nin Ar-Ge faaliyetlerine yeterli kaynak ayırmadığı ortaya konuldu. Raporda, Türkiye’de 2003 yılında yapılan toplam Ar-Ge harcamasının 1.5 milyar dolar, kişi başına düşen Ar-Ge harcamasının ise 22 dolar olduğu kaydedildi.

ABD İLK SIRADA
Teknolojide gelişmiş ülkeler Ar-Ge harcamalarında da lider durumda olduğu kaydedilen raporda, 2003 yılında en yüksek Ar-Ge harcamasını ABD’nin gerçekleştirdiği bildirildi. ABD Gayri Safi Yurtiçi Hasılası’nın yüzde 2.59’una karşılık gelen 281.8 milyar dolarlık harcama gerçekleştirirken, ABD’yi GSYİH’sının yüzde 3.15’ine karşılık gelen 136.2 milyar dolarlık harcamayla Japonya izledi. Ar-Ge harcamalarına en fazla kaynak ayıran üçüncü ülke 60.4 milyar dolar ayıran Almanya oldu.

Almanya’yı 38 milyar dolarla Fransa, 33,7 milyar dolarla İngiltere, 16.7 milyar dolarla İtalya, 14.7 milyar dolarla İspanya izledi.

İSVEÇ, GSYİH’NİN EN FAZLA PAY AYIRAN ÜLKE
1995 yılında Avrupa Birliği’ne katılan İsveç, Ar-Ge harcamalarına GSYİH’sından en fazla pay ayıran ülke konumunda.
GSYİH’sının yüzde 3.98’ini araştırma geliştirme faaliyetlerine ayıran İsveç’in 2003 yılında Ar-Ge harcaması toplam 11.9 milyar dolar oldu. Hollanda’nın 8.9 milyar dolar, Finlandiya, Danimarka ve Belçika’nın 5’er milyar dolar ayırdı.

29 ÜLKE İÇİNDE TÜRKİYE 20’NCİ
Raporda, Türkiye’nin 29 ülke arasında Ar-Ge harcamalarına ayrılan toplam kaynak açısından 20’nci sırada olduğu bildirildi. Macaristan, Lüksemburg, Slovenya, Hırvatistan, Romanya, Slovak Cumhuriyeti, Litvanya, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Kıbrıs Rum Kesimi ve Malta GSYİH’sından Ar-Ge harcamalarına Türkiye’den daha az kaynak ayıran ülkeler oldu.

KİŞİ BAŞINA SADECE 22 DOLAR AR-GE HARCAMASI
Toplam Ar-Ge harcamalarında AB ülkelerinden bazılarını geride bırakan Türkiye, kişi başına Ar-Ge harcamalarında 22 dolarla sonlarda yer alıyor. Kişi başına en fazla Ar-Ge harcaması yapan ülke bin 335 dolarla İsveç olurken, bu ülkeyi bin 76 dolarla Finlandiya, bin 71 dolarla Japonya, bin 31 dolarla Lüksemburg, bin 19 dolarla Danimarka izliyor. Toplam Ar-Ge harcamasında ilk sırada yer alan ABD’nin kişi başına Ar-Ge harcama tutarı ise 970 dolar.
Kişi başına Ar-Ge harcamalarında Türkiye’den fakir ülkeler de var. AB’ye katılan son 10 ülke arasında yer alan Malta Ar-Ge’ye kişi başına 20 dolar harcarken, aday ülkeler Bulgaristan 12, Romanya ise sadece 11 dolar harcadı.

Raporda, gelişmiş ülkelerde Ar-Ge harcamalarını ağırlıklı olarak sanayi kesiminin üstlendiği kaydedildi. Lüksemburg’da Ar-Ge harcamalarının yüzde 90’ı sanayi kesimi tarafından karşılanırken bu oran Japonya’da yüzde 74, Finlandiya’da yüzde 70, Almanya’da yüzde 66, İsveç ve Belçika’da yüzde 64, Amerika’da yüzde 63, Danimarka’da yüzde 61. Türkiye’de ise Ar-Ge harcamalarını sanayinin finanse etme oranı sadece yüzde 41 seviyesinde.

TÜRKİYE PATENTDE DE FAKİR
Araştırma geliştirme faaliyetlerine yeterince kaynak ayırmayan Türkiye, patentli proje üretmede de fakir durumda. Türk Patent Enstitüsü verilerine göre, 1986-2005 yıllarını kapsayan 20 yıllık dönemde 36 bin 863 patent başvurusu yapılıp 20 bin 59 patent verilirken, başvurulardan yüzde 14.8’i karşılık gelen 5 bin 461’ini yerlilere, 31 bin 402’si yabancılara ait. Türk Patent Enstitüsü’nün verdiği patentlerden sadece 988’i yerli, yüzde 95.1’i ise yabancılara aracılığıyla oluştu.
Dünya Fikri Haklar Örgütü’nün 2004 yılı istatistiklerine göre, bir milyonluk nüfus başına düşen yerli patent sayısında Türkiye çok gerilerde. Japonya’da bir milyon nüfus başına 2 bin 884, ABD’de 645, Almanya’da 587, Finlandiya’da 385, Danimarka’da 347, İngiltere’de 320, İsveç’de 308, Avusturya’da 275, Fransa’da 236, Hollanda’da 134, İtalya’da 111, Macaristan’da 75, İspanya’da 67, Polonya’da 62, Çek Cumhuriyeti’nde 61 patent düşerken, Türkiye’de bir milyon nüfus başına sadece 7 patent düşüyor. Bir milyonluk nüfus başına patentte dünya ortalaması ise 148.

AR-GE’YE PARA HARCAMAYAN TEKNOLOJİ İHRACATI YAPAMIYOR
Eurostat’ın Yüksek Teknoloji İhracatı 2003 yılı istatistiklerine göre, Ar-Ge faaliyetlerine kaynak ayırmayan ülkelerin, yüksek teknoloji ihracatında gerilerde olduğu görülüyor. Ar-Ge faaliyetlerine dünyanın en fazla kaynağını ayıran ABD’nin ihracatı içinde yüksek teknoloji ihracatının payı yüzde 25 seviyesinde. Bu oran Lüksemburg’da yüzde 29, İngiltere’de yüzde 24, Japonya’da yüzde 22, Macaristan’da yüzde 21, Fransa’da ve Finlandiya’da yüzde 20 seviyesinde. Türkiye’nin ihracatı içinde yüksek teknoloji ihracatının payı ise sadece yüzde 2’lik bir dilimi oluşturuyor.

ATO: TÜRKİYE BEYİN MEZARLIÐINA DÖNÜYOR
Rapora değerlendiren ATO Başkanı Sinan Aygün, Ar-Ge harcamalarına yeterli kaynak ayırama Türkiye’nin “yüksek teknolojisi ithalatçısı” olmaktan kurtulamadığını belirterek, “Eller aya gidiyor biz hala yaya kalıyoruz. Ar-Ge’ye harcamamız gereken parayı teknoloji ithalatına veriyoruz” dedi. Türkiye’nin basit bir fotoğraf makinası bile üretemediğini belirten Aygün, “Bilime, teknolojiye, araştırma ve geliştirmeye gereken önemi vermeyen Türkiye’nin beyinleri köreliyor. Bu yüzden Türkiye’den bir Einstein çıkmıyor” diye konuştu. Aygün, Ar-Ge’ye yeterli kaynak ayrılmadıkça beyin göçünün önlenemeyeceğini vurgulayarak, “Bilime, araştırma geliştirmeye değer vermeyen Türkiye, beyinlerini küstürüyor. Türkiye bir yandan beyin mezarlığına dönerken bir yandan da bilimadamlarını beyin avcısı ülkelere kaptırıyor” dedi.