Johann Gottfried Herder

Gerçek tarih felsefesinin bir anlamda kurucusu sayılabilecek olan 19. yüzyıl Alman düşünürüdür Johann Gottfried Herder.

Johann Gottfried Herder, 25 Ağustos 1744 tarihinde Prusya'nın Mohrungen kasabasında Anna Elisabeth Herder, Gottfried Herder çiftinin oğlu olarak doğmuştur. Bir dokumacının oğlu olan Johann Gottfried Herder, Immanuel Kant'ın da görev yapmakta olduğu Königsberg Üniversitesi'ne 1762 yılında okumaya başladı. Tıp öğrenimini yarım bırakarak dinbilime yöneldi ve Königsberg’de vaiz oldu.

Üniversitedeki eğitiminin ardından Prusya'nın ve Avrupa'nın çeşitli şehirlerinde öğretmenlik yaptığı gezgin bir hayat sürdü. Bu dönemde 1770 yılında hem Johann Wolfgang von Goethe ile tanışarak yeni Alman edebiyat akımından etkilendi, hem de aynı dönemde entelektüel faaliyetlerde bulunan Christoph Martin Wieland ve Friedrich Schiller gibi isimlerle beraber Weimar'da kurdukları felsefe topluluğunu yönetti.

William Shakespeare, Ossian ve halk şiiri üstüne çalışmalar yapıp, 1769’da Paris’e giderek ansiklopedicilerle tanıştı. 1771 yılında Braunschweig'da Buckeburg sarayının vaizliğine getirilerek, 1772 yılında Johann Wolfgang von Goethe’nin etkisiyle Weimar dükünün sarayına çağırıldı.

Johann Gottfried Herder, Johann Wolfgang von Goethe ve Jean Jacques Rousseau’nun çağdaşı olan Alman düşünürüdür. Herder, edebiyat, şiir, dil-kültür ilişkisi, milli mefkûreler ve tarih felsefesi alanında önemli çalışmalarda bulunmuştur. Bununla birlikte Herder’in eğitim ve milli kimliğin inşası konusunda yapmış olduğu yazınsal çalışmaları, Alman eğitim nizamının esaslarının oluşturmanın yanı sıra günümüzde de varlığını dinamik bir şekilde koruyan Herder adında enstitüler aracılığıyla Almanlar tarafından okunmaktadır.

Tarihte, belirleyici öğenin genel olarak insan değil de, şu ya da bu türden insanın genel özellikleri olduğunu savunan ve bu iddiasıyla da, aynı zamanda antropolojinin babası olarak görülen Herder, organik bir doğal evrim görüşü geliştirmiştir.

Bu anlayışa göre, doğa da tarih de, sürekli olarak dönüşen, yani oluş hali içinde olan alanlardır. Tarih, doğanın bir alanı olmakla birlikte, tarihsel olaylar, doğal olaylar gibi, kesin bir yasalılık ve nedensellik taşımaz. Zira, tarihi belirleyen en önemli öğe, genellik değil de, bireyselliktir. Tarihte yasalar aramaktan vazgeçilmelidir, her tarihsel olay bir kez ortaya çıkan bir gerçekliktir.

Johann Gottfried Herder, 18 Aralık 1803 tarihinde Weimar, Almanya’da ölmüştür.

Herder’e göre iki tür şiir vardır: ‘doğal şiir’, ‘yapay şiir’. Doğal şiir genç insanlığın şiiridir; ataktır; simgelerle doludur; asla kitap dili değildir; Homeros’un, William Shakespeare’in, halk şiirinin dilidir.

Başlıca eserleri:
Über die Neuere Deutsche Literatur (Yeni Alman Edebiyatı Üstüne, 1767),
Kritische Wâlder (Eleştiriler Derlemesi, 1769),
Auch Eine Philosophie der Geschichte (Yeni Bir Tarih Felsefesi, 1774),
Volkslieder (Halk Şarkıları, 1778-1779),
Stimmen der Völkerin Liederrı (Şarkılarında Halkların Sesleri, 1788),
İdeen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit (İnsanlık Tarihinin Felsefesi Üstüne Düşünceler, 1784- 1791),
Briefe zur Beförderung der Humarıitât (İnsanlığın Gelişmesi Üstüne Mektuplar, 1793-1797).


Kaynak:Biyografi.info