Ömer Asım Aksoy

Ömer Asım Aksoy, 5 Nisan 1898 tarihinde Gaziantep’de Fatma Hanım ile Abdurrahman Efendi’nin oğlu olarak doğmuştur. 1808 yılında ilkokuldan, 1911 yılında ortaokuldan ve 1916 yılında da Gaziantep’de okuduğu Ticaret İdadisinden (liseden) mezun oldu.

1917 yılında Halep’de "Posta ve Telgraf Başmüdürlüğü"nde "kâtip" olarak çalışmaya başlayan Ömer Asım Aksoy, 1919 yılında Gaziantep'e döndü ve bir yandan posta telgraf memurluğu, bir yandan da Ticaret İdadisinde Türkçe dersi veki öğretmen olarak çalıştı. 1919 yılı sonbaharında İstanbul’a gitti ve burada Tıp Fakültesi’ne başladı, ancak öğrenimini tamamlamadan 1920 yılı ilkbaharında öğrenimini yarım bırakarak, Anteplilerin Fransız işgaline karşı başlattıkları direnişe katılmaya karar vererek Antep’e geri döndü. 1921 yılında Antep’in düşmesi üzerine Maraş’a geçti ve on ay kadar orada kaldı. Antep’in kurtuluşundan sonra tekrar Gaziantep’e dönen Ömer Asım Aksoy, Gaziantep’te 1921-1925 yılları arasında Gaziantep Lisesinde Türkçe - edebiyat öğretmenliği, Darü’l-Hilafeti’l Aliyye Medresesinde matematik öğretmenliği, Maarif-i Mahalliye-i İslâmiye Cemiyeti Yönetim Kurulu üyeliği ile bu cemiyetin yönettiği Halk Mektebinin müdürlüğü, Muallimler Cemiyeti başkanlığı, Amerikan Koleji Türkçe öğretmenliği, Gazisancak ve Halk Dili gazeteleri başyazarlığı, Türk Ocağı Vilâyet umumi kâtipliği görevlerinde bulundu.

1925 yılında İstanbul’a giderek İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girdi. 1918 yılında mezun olduktan sonra 1928-1931 yılları arasında Nizip Cumhuriyet savcılığı görevinde bulundu.

1931-1935 yılları arasında Gaziantep’te hem avukatlık hem de Gaziantep Lisesi Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği, 1931-1936 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi il başkanlığı yaptı. 1932 yılında Halkevleri kurulunca, bu kuruluşun başkanlığına (1936) seçildi.

1935 yılında CHP Gaziantep Milletvekili olarak Ankara'ya, TBMM’ye girdi. 1935-1950 yılları arasında dört dönem Gaziantep milletvekili oldu. Milletvekili olarak Ankara’ya yerleşince Türk Dil Kurumunun çalışmalarıyla yakından ilgilendi.

1941 yılında Türk Dil Kurumunun Filoloji Kolu (Derleme ve Tarama Kolu) başkanlığına, 1963 yılında da genel yazmanlığına seçildi. 1976 yılına kadar bu görevleri birlikte yürüttü. Bir kez yurt dışına çıktı: Türk Dil Devrimi'ni anlatmak için 1971'de Macaristan'a gitti.

Ömer Asım Aksoy, ilk şiiri “İki Damla Gözyaşı”nı 1918 yılında arkadaşları Müslim ve Mustafa Akif için kaleme aldı.

Ömer Asım Aksoy, hayatı boyunca, öğretmenlik, avukatlık, savcılık, milletvekilliği gibi pek çok işi yapmış olmasına rağmen, gerek Türk Dil Kurumunda görev alması, gerekse yazdığı ve yazılmasına öncülük ettiği kitaplarla daha çok dilbilimci yönüyle tanınmaktadır.

1933 yılından sonra dil ve halkbilim alanındaki yazıları ve özellikle 1950 yılından sonra Türk Dili dergisinde yayımladığı Türkçenin özleşmesinin savunan makaleleri ile adından söz ettirir. Şiir ve resim alanında da çalışmaları olmuştur. Kültür Bakanlığı tarafından gerçekleştirilen “Simurg” projesi kapsamındaki bir belgesel ile yaşam öyküsü anlatıldı ve bu belgesel TRT’de yayımlandı.

1987 yılından ölümüne kadar Türk Dili dergisinde “Öğrencemiz Türkçe” genel başlığı altında yazılar yazdı.

Ömer Asım Aksoy, 1925 yılında Beşire Hanım ile evlendi. 1 kız ve 3 oğlu vardı.

1991 yılında kendisine Gaziantep Üniversitesi tarafından “fahri doktor” unvanı verildi.

1978 yılında Türk Dil Kurumu tarafından onu anlatan ve ona adanmış yazılardan meydana gelen “Ömer Asım Aksoy Armağanı” adlı kitabı yayınladı.

Ömer Asım Aksoy, 30 Ekim 1993 tarihinde Ankara’da 95 yaşında ölmüştür.

Ödülleri :
1988 - Dil Derneği Onur Ödülü
1992 - Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü
1993 - Kültür Bakanlığı Türk Kültürüne Üstün Hizmet Ödülü

Eserleri:
Araştırma-İnceleme:
- İmlâmıza, Sarf ve Nahivimize Dair (1925),
- Gaziantep Dilinin Tetkiki (1933),
- Hasip Dürrî (1933),
- Gaziantep’te Eti Eserleri (1934),
- Öztürkçe Dersleri (1935),
- Gaziantep Ağzında Sentaks Araştırmaları (1936),
- Bir Dili Öğrenmek İçin En Lüzumlu Kelimeler (1936),
- Güneş Dil Teorisi ve III. Türk Dil Kurultayı (1937),
- Aydî Divanı (Ş. S. Yener – A. N. Ünler ile, 1937),
- Gaziantep Ağzında Atasözleri (1941),
- Hasırcıoğlu Hafız Mehmet Ağa (1941),
- Gaziantep Ağzı (3 cilt, 1945-46),
- Hasan Ayni ve Nazm-ül-Cevahir (1959),
- Şeyh Ahmet ve Nazmü’l-Leal (1959),
- Mütercim Âsım (1962),
- Dil Devriminin 30 Yılı (ortak kitap, 1962),
- Atatürk ve Dil Devrimi (1963),
- Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler (2 cilt, 1969-1971),
- Dil Yanlışları (1980),
- Yine Dil Yanlışları (1985).

Sözlük-Derleme-Kılavuz:
- Deyimler / Takım Sözler / Meşhur Sözler (1940),
- Deyim-Takım Söz-Meşhur Söz-Atalarsözü (1940),
- Örneklerle Tarama Sözlüğü (1942, kurulla),
- Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (4 cilt, D. Dilçin‘le 1943-57),
- Söz Derleme Dergisi (1952-57, kurulla),
- Anayasa Sözlüğü (1961),
- Derleme Sözlüğü (1963-67, kurulla),
- Tarama Sözlüğü (1963-77, kurulla),
- Atasözleri ve Deyimler (1963 / kısaltılmış yeni basım Atasözleri ve Deyimler Elkitabı, 1968),
- Yeni Yazım Kılavuzu (1970 / yeni basım Ana Yazım Kılavuzu, 1987),
- Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I / Atasözleri Sözlüğü (1971),
- Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü II / Deyimler Sözlüğü (1976),
- Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü III / Dizin ve Kaynakça (1977).

Deneme:
- Dil Üzerine Düşünceler Düzeltmeler (1962),
- Dil Devrimi Üzerine (1967),
- Gelişen ve Özleşen Dilimiz (1968),
- Özleştirme Durdurulamaz (1969),
- Dil Gerçeği (1982).

Şiir:
- İki Damla Gözyaşı (1918).

Anı:
- Türkçe Bir Hayat (1999, Emin Özdemir’in sunuşuyla).

Diğer:
- Usul-i Tahrir ve Edebiyat Dersleri (1924),
- Gaziantep Halkevi Broşürü (ortak kitap, 1935),
- Halkevi Konuşmaları (1938).
- Dürr-ün-Nizam ve Nazm-ül-Cevahir (1960),
- Anayasanın Dili (1964).


Kaynak:Biyografi.info