Tycho Brahe

Astronom, bilim adamı

Tycho Brahe, 14 Aralık 1546 tarihinde Knutstorp Castle, İsveç’de doğmuştur. Asıl adı Tyge Ottesen Brahe’dir. Asil bir soydan gelen Tycho Brahe’nin babası bir şatonun yöneticisi ve nüfuzlu biriydi. Doğumundan önce amcasına vaat edilen söz nedeniyle evlatlık verilmesi düşünülen bilim adamı, söz yerine getirilmediği için Danimarka donanmasında subay olan amcası Jørgen tarafından kaçırılmıştır.

21 Ağustos 1560 tarihinde yaşamını tamamıyla değiştirecek bir şey oldu. O gün, Kopenhag'da Güneş tutulmasının görülebileceği öngörülmüştü. Tycho Brahe, tutulma öngörülen saatte gerçekleşince çok heyecanlandı ve hemen gökbilim ve matematiğe odaklandı.

Ne var ki amcası onu Danimarka’nın siyasal yaşamının önemli kişilerinden biri yapmak istiyordu. Bu yüzden onun hukuk okumasını istedi ve Leipzig’e yolladı. Gündüzleri hukuk eğitimi gören Brahe, geceleri ise gökyüzünü gözlemliyordu.

1563 yılında iki parlak gezegen olan Jüpiter ile Satürn’ün kavuşumlarından biri gerçekleşti ve eski tablolara göre bu olayda önemli bir şekilde hata saptadı. Bu onun ilk kayıtlı gözlemi oldu ve bunu ilkel bir yolla sadece bir çift pusula ile yaptı. Amcası Jorgen Kral II. Frederick’i 1565 yılında düştüğü nehirden kurtardıktan sonra zatürreden ölünce, Brahe hukuk okumayı bıraktı ve Almanya'ya Rostock Üniversitesi’ne gitti.

Tycho Brahe, başı sık sık derde giren renkli bir kişilikti. 1565 yılında 19 yaşındayken girdiği bir düelloda burnunu kaybetmişti. Burnu koptuğu için ömrünün sonuna dek gümüşten yaptırdığı bir burunla dolaşmak zorunda kaldı.

1571’de Danimarka’ya dönerek astronomi gözlemlerini sürdürdü. 1571 yılında daha sonra “Tycho’nun yıldızı” olarak anılacak Cassiopeia takımyıldızında parlak bir yıldızı keşfetti. Artık Brahe ünlü biri olmuştu. 1572’de Koltuk (Cassiopeia) Takımyıldızı içinde Nova adını verdiği yıldızı gözlemledi. 1573’de bu yıldızla ilgili olarak De Nova Stella Anni 1572 (1572 yılının yeni yıldızı üstüne) adlı eseri yazdı. 1574’de Kral II. Friedrich’in çağrısı üzerine Kopenhag Üniversitesi’nde astronomi dersleri verdi. 1576’da kral çalışmalarını rahatça sürdürmesi için Hven Adası’nı ona bağışladı.

Danimarka Kralı II. Frederick işini sürdürmesi için kendisine 1576 yılında tam donanımlı bir gözlemevi verdi ve adına bir fon açtı. Bu gözlemevinde 20 yılı aşkın bir süre kalarak gök cisimlerinin hareketlerini izledi.

Tycho Brahe, baltık denizindeki Ven Adasında Uranibourg (gökyüzü şatosu) ve Stejnebourg (yıldız şatosu) adını verdiği iki gözlemevi yaptırdı. Daha sonra ek olarak 1584 yılında bir basımevi, 1592 yılında bir kağıt üretim atölyesi yaptırdı. Ven Adası’nda iken 1577’de yer gün merkezli evren kuramını geliştirdi. 777 yıldızın konumunu ölçtü ve katalog hazırladı. Ayrıca öğrencisi ve asistanı Johannes Kepler’in eliptik gezegen yörüngeleri yasasını biçimlendirmesine yardım etti.

Yıldızların ve gezegenlerin konumlarını ölçmek için çeşitli astronomi cihazları kullanan Tycho Brahe üniversitede felsefe dalında ve diğer dallarda eğitim aldı. Tycho Brahe gözlemlerini sadece çıplak gözle yapabiliyordu, çünkü Galileo Galilei'nun teleskopu henüz icat edilmemişti. Tycho Brahe ölmeden önce, bütün ölçümlerini asistanı Johannes Kepler’e bıraktı. Kepler, bu ölçümleri daha sonra Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerin hareketinin eksiksiz bir tanımını yapmak için kullandı.

Ancak şu da var ki, Brahe kısmen dinsel gerekçelerle Kopernik’in (Copernicus)'un kuramlarını kabul etmedi. Onun yerine melez bir sistem benimsedi. Buna göre gezegenler Güneş'in etrafından dönüyor. Ancak Güneş ile Ay ise Dünya'nın çevresinde bir yörüngede bulunuyorlardı. Brahe'ye göre Copernicus sistemi, hem fizik yönden hatalı, hem de kutsal kitaba aykırı idi. Yer merkezde ve hareketsizdir olmalıydı. Ancak Batlamyus sisteminin yetersizliğinin de farkında olan Brahe, Copernicus ve Batlamyus sistemini içine alan yeni bir sistem önerir. Sisteminde, Yer merkezdedir ve Ay, Güneş ve diğer gezegenler Yer'in etrafında dolanırlar; Merkür ve Venüs ise Güneş'in etrafında dolanmaktadır. Böylece Brahe, hem Copernicus'a, hem Batlamyus'a, hem de Aristotales'e sadık kalmaktaydı.

Zamanla bazı meselelerden ötürü ve 1588’de ölen Danimarka Kralı II. Frederick’in yerine geçen oğlu IV. Christian kendisini desteklemekten vazgeçmesi üzerine Ven adasındaki yaşamı bozuldu ve ona ait fon kesildi. Buna bir neden de sinirli yapısı, kiracılarına karşı acımasız oluşu ve kendisine verilen görevleri reddetmesiydi. Bunun üzerine adayı terk ederek 1597 yılında Kopenhag’a gitti. 1599 yılında da Habsburg Hanedanı’ndan II. Rudolf’un daveti ile imparatorluk matematikçisi olarak Prag'a gitti. Tycho, kentin yakınlarında imparatorun kendisine hediye ettiği Benatky şatosuna yerleşip yeniden gözlemlerine başladı. 1600 yılında Johannes Kepler, Tycho ile çalışmak üzere Prag’a geldi.

Tycho aceleci, hoşgörüsü olmayan, utanmazlık derecesinde bencil, çoğu zaman da acımasız bir adam olarak bilinir fakat aynı zamanda zeki, kibar ve çalışkandı.

Mektuplarında, evcil bir kuzey geyiği (elk) beslediği, bu geyiğin bir ziyafet sırasında aşırı bira içerek fazla alkol alması sonucu merdivenlerden düşerek öldüğü ifade edilmektedir.

Tycho Brahe, 1573 yılında Kirsten Barbara Jørgensdatter ile evlendi.

Tycho Brahe, 24 Ekim 1601 tarihinde Prag, Çek Cumhuriyeti’nde 55 yaşında böbrek iltihabından ölmüştür.

Kralın katıldığı bir ziyafette, kraldan önce sofrayı terk etmeyi ayıp saydığı için uzun süre tuvalete gidememiş ve idrar kesesi patlamış akabinde gelişen böbrek iltihabı sonucu 11 gün içerisinde hayatını kaybetmiştir.

Tycho Brahe, öldüğünde uzun süredir asistanlığını yapan Johannes Kepler’e tüm mirasını bırakmıştır.

Brahe’nin Ven’deki sarayında bilim insanları, zanaatkarlar, evcil bir geyik ve Jeppe adında bir cüce yaşıyordu. Cücelerin geleceği görebildiğine inanan Brahe, Jeppe’ye isyankar köylüleri kontrol etmenin yollarını sorardı. Brahe batıl inançları olan bir insandı. Tavşanlardan ve yaşlı kadınlardan korktuğu söylenirdi. 1990 yılında yazan bir biyografiye göre yolda bir tavşan ya da yaşlı bir kadın gördüğünde eve geri dönerdi.

Kaynak:Biyografi.info