Vedat Nedim Tör

Vedat Nedim Tör, 1897 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası yazar ve bürokrat Ahmet Nedim Servet Tör, annesi Behice Hanım'dır. Hatice Nevhiz ve Gülgün adlarında iki kız kardeşi vardı. 1916 yılında Galatasaray Lisesinden mezun olan Vedat Nedim Tör, Ticaret Nezareti'nin açtığı sınavı kazanarak Berlin Yüksek Ticaret Okulu'nda (Berlin Humboldt Üniversitesi) yükseköğrenim görmek üzere Almanya'ya gitti. İktisat alanında doktorasını "Türkiye Nasıl Bir Emperyalizm Konusu Oldu?" başlıklı çalışması ile 1922 yılında tamamladı.
Vedat Nedim Tör, Almanya’da Berlin'deki öğrenciliği sırasında Alman Alice Hanım’la evlendi ve bu evliliğinden Engin Tör ve Manuella Tör olmak üzere iki çocuğu oldu.

Vedat Nedim Tör, Türkiye'de Cumhuriyet döneminin tanınmış kültür ve sanat adamıdır. Yapı Kredi Bankası'nın sanat müşavirliğini yaptığı 25 yıl boyunca düzenlediği büyük çaplı yarışmalar, folklor alanında başlattığı araştırma ve derleme çalışmalar, yetişkinlere ve çocuklara hitap eden yayınları ile kültür alanında önemli hizmetler verdi, cumhuriyet değerlerinin topluma mal olması için çalıştı. Tiyatro oyunu ve roman gibi kurmaca eserler de kaleme aldı.

Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkasının (TİÇSF) Almanya’daki yönetici ve kurucuları içerisinde yer alan Vedat Nedim Tör, Partinin Berlin’deki temsilciliğini 1922 yılına kadar devam ettirdi. 5 Kasım- 5 Aralık 1922’de Moskova’da yapılan Komintern’in IV. Kongresine İstanbul Komünist Grubu Temsilcisi olarak Berlin’den giderek katıldı.

1923 yılında Türkiye'ye dönen Vedat Nedim Tör, Türkiye Komünist Partisi’nde yer aldı ve partiye yakın bir gazete olan “Aydınlık” Gazetesinde yazılar yazdı. Mayıs 1926'da Viyana'daki Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası Konferansı'nda partinin genel başkanlığını üstlendi. 1927 yılında partiden ayrılarak partinin bütün gizli dokümanlarını polise teslim etti. 1927 Tevkifatı sırasında TİÇSF aleyhine şahitlik yapan Tör, aynı davada yargılanıp beraat etti. İzlediği tutumdan dolayı partinin kurucusu Şefik Hüsnü tarafından dönek ilan edildi.

Eski Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi üyelerinden Şevket Süreyya Aydemir, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte 1932 yılında kurulan Kadro dergisinin kurucuları arasında yer aldı ve bu dergide yazılar yayımladı. 1932 ve 1934 yılları arasında 34 sayı olarak çıkan Kadro dergisinin kapanmasından sonra “La Turquie Kémaliste”i çıkardı. 1943 yılından sonra “Hep Bu Toprak”, “Yurdunu Tanı”, “Yurdunu Sev”, “Aile, Küçük Kardeş”, “Doğan Kardeş” ve “Sanat Dünyamız” isimli dergileri çıkardı.

1929 yılında Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nde çalıştı.

1934 yılında Kadro dergisinin kapanmasından sonra 1938 yılına kadar bazı devlet kurumlarında çalıştı. 1933-1937 yılları arasında Matbuat Umum Müdürlüğü, 1938 yılında Turizm Müdürlüğü, 1938-1943 yılları arasında Ankara Radyosu Müdürlüğü ve Ankara Elektrik Şirketi gibi çeşitli kurumlarda yönetici olarak çalıştı. Cumhuriyet gazetesi ve Vatan gazetelerinde yazılar yazdı. 1933'te Matbuat Umum Müdürlüğü sırasında çıkardığı La Turquie Kémaliste dergisi, yeni Türkiye'nin dünyaya tanıtımında önemli rol üstlendi.

Vedat Nedim Tör kültür ve sanat etkinliklerinde, derneklerde aktif görevler aldı. Bu çerçevede “Türk Halk Oyunları Bayramı”nın tesisine çalıştı. 1939 New York Dünya Sergisi’nde Türk seksiyonunu düzenledi; müzik, resim ve fotoğraf yarışmaları; afiş ve pul yarışmaları; çocuk gösterileri ve yarışmaları; Yunus Emre Semineri’nin, Yerli Malı Haftaları’nın düzenlenmesi gibi çalışmalara öncülük etti.

İstanbul Radyosu Haziran 1943'te Vedat Nedim Tör yönetiminde deneme yayınına başladı. Beyoğlu Postanesi üzerinde kurulan geçici stüdyoda çalışmalarını sürdüren İstanbul Radyosu, Batı Müziği ve Ankara Radyosu'ndan telefon aracılığıyla iletilen ajans haberlerini yayınladı.

1944 yılından sonra 25 yıl boyunca Yapı Kredi Bankasında kültür ve sanat danışmanı olarak görev yapan Vedat Nedim Tör, Aile, Doğan Kardeş, Sanat Dünyası adlı dergileri çıkarttı. 23 Nisan 1945 tarihinde Yapı ve Kredi Bankası’nın desteğinde Şevket Rado ile birlikte Doğan Kardeş dergisini çıkarmaya başladı.

Vedat Nedim Tör, Türkiye fotoğraf arşivini kurdu. Bankanın para ve altın koleksiyonunun kurulmasına öncülük etti. 1970 yılından sonra Akbank'ta kültür ve sanat danışmanı olarak görev yaptı. 1974 yılında yeniden Yapı ve Kredi Bankası’na geçti. 1977 yılında emekli oldu.

Tiyatro eserleri de yazanVedat Nedim Tör’ün oyunlarının birçoğu sahnelendi. Tiyatro türü üzerine yazdığı yazılarla da tiyatro sanatına katkı verdi. Oyunlarında, Cumhuriyet dönemi sonrasında yaşanan sıkıntıları konu almıştır.

Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren yaşamına dair önemli anılarını 1976 yılında “Yıllar Böyle Geçti” adlı kitapta anlattı. 1943 yılında yazdığı tek romanı Resim Öğretmeni'nde ise bir resim öğretmeninin atandığı kasabada yaşadığı olayları, kasabalıların eğitimi için mücadelesini konu edindi.

Vedat Nedim Tör, 8 Nisan 1985, İstanbul’da 88 yaşında ölmüştür.

1992 yılında İstanbul'da Yapı Kredi bünyesinde Vedat Nedim Tör adını taşıyan özel müze kurulmuştur. Müzede 1950'lere dayanan etnografik ve nümizmatik koleksiyonları ve 55 bin parçalık bir madeni para koleksiyonu bulunur.

Eserleri:
Roman :
1943 - Resim Öğretmeni

Tiyatro oyunları :
- İşsizler (1924)
- Fevkalasriler (1928)
- Hayvan Fikri Yedi (1929)
- Kör (1935)
- Köksüzler (1937)
- Üç Kişi Arasında (1938)
- Değişen Adam (1941)
- İmralı’nın İnsanları (1942)
- Sanatkâr Aşkı (1945)
- Hep ve Hiç (1951)
- Siyah-Beyaz (1952)
- Aşağıdan Yukarı (1952)
- Sahte Kahramanlar (1975)
- Kadın Polis Olursa
- Görücü
- Çarliston
- Halıcı Kız
- İstenilmeyen Mucize
- Dağ Başındaki Kız
- Sonsuz
- Hacivat Diplomat
- Batista
- Büyük İhtilâl (çeviri)

Anı :
- Yıllar Böyle Geçti, (1976)

Deneme :
- Osmanlı İmparatorluğundan Türkiye Cumhuriyetine… Nasıldı? Nasıl Oldu?,(1933)
- Dinimiz (1940)
- Birleşik Amerikanın İktisadi Oluşu,(1941)
- Bursa (1948)
- Kemalizmin Dramı (1980)
- Atatürk Olmasaydı (1982)


Kaynak:Biyografi.info