Alemdar Vapuru Olayı

Alemdar Vapuru Olayı

Alemdar Gemisi, 1898’de Danimarka’da yapılmış 300 tonluk kurtarma gemisidir. Gemiye I. Dünya Savaşı’nda el konularak, deniz yolları emrine verilmiştir. Gemi itilaf donanmasının kontrolünde her an göreve hazır Kuruçeşme’de bekletilmektedir. İstanbul’da demirlemiş durumda bulunan Alemdar gemisinin Karadeniz’e kaçırılması planlandı.

Alemdar vapuru, 24 Ocak 1921’de, denizden silah ikmali için kullanılmak üzere Ankara Hükümetine bağlı milliciler tarafından kaçırıldı. Ancak, Mütareke gereği Karadeniz’e yerleşmiş olan Fransızlar tarafından fark edildi. Bunun üzerine C80 adlı Fransız muhribince durduruldu ve muhrip Alemdar’a ateş açtı. Başlayan deniz muharebesinde Türk mürettebat esir alındı. Yapılan ayrıntılı planla, esirler kurtulmayı başardı ve bu kez Fransızlar esir alındı. Türk mürettebat ise vapurun kontrolünü yeniden ele geçirdi.

Muharebe sonunda Alemdar, bacasından yara aldı ve baş dümencisi Recep Kâhya şehit oldu. Recep Kâhya, Kurtuluş Savaşının tek deniz şehidi olarak tarihe geçti. Muharebenin bitiminde taraflar durumu barışçıl yolla çözme yolunu seçtiler. Alemdar’a dokunulmaması karşılığında Türkler Fransız esirleri serbest bıraktı. Olayın nihayetinde Türkler ve Fransızlar arasında sözlü bir anlaşma yapıldı ve bu anlaşma 1921 Ankara İtilafnamesine giden yolu açtı.

Alemdar vapuru, 23 Ocak 1921 gecesi gizlice Karadeniz’e açıldı ve ertesi sabah Ereğli’ye geldi. Muhittin Paşa’nın Ankara ile görüşmesi üzerine, geminin Trabzon limanına gitmesi emri verildi. Bu gelişmeleri duyan Fransızlar gemiye el koyarak İstanbul’a geri götürmek istediler. Kuvayi Milliyecilerin gemi içinden ve dışından yaptığı mücadelelerle Alemdar gemisi kurtarıldı. Bu olay tarihte Alemdar Vapuru Olayı olarak geçti. 1921 yılı Haziran ayında, Fransız temsilcileri (Franklin Bauillan) ve Mustafa Kemal Paşa arasında başlayan Ankara Anlaşması’nın görüşmeleri sürerken, Osmanlı Bandıralı Giresun Vapuru ile 21 Haziran 1921 tarihinde Fransız işgal kuvvetleri, 2 yıl, 3 ay, 12 gün sonra Zonguldak’ı terk etmişlerdir. Bu süre içerisinde Fransızlar silahlı bir mücadele ile karşılaşmamışlardır.

Kurtuluş Savaşının tek deniz muharebesinin kahramanı Gazi Alemdar’ın hikâyesi ilk kez resmî belgelerle “100. Yılında Alemdar Vapuru Olayı” adıyla kitaplaştırıldı.

Başkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Evrim Şencan Gürtunca’nın girişimleriyle T.C. Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Başkanlığı ile Fransa Diplomatik Arşivindeki resmî belgeler derlendi.

T.C. Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivinden edinilen 40 belge üzerinde çalışılırken, Fransa Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığındaki 16 belge, Dışişleri Bakanlığı Andlaşmalar Genel Müdürü Büyükelçi Engin Yürür’e gönderildi. Sayın Büyükelçimizin koordinatörlüğüyle Osmanlıca uzmanları ve oluşturulan yayın kurulu titizlikle çalıştı. Kitabın editörlüğünü Doç. Dr. Evrim Şencan Gürtunca üstlendi. Böylece toplam 56 belge bir araya getirilerek, Kurtuluş Savaşının Karadeniz Ereğli’de vuku bulan tek deniz muharebesi olan Türk Fransız deniz savaşıyla ilgili bilinmeyen bilgiler ortaya çıkarıldı.