Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı

Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (İngilizce: Central Intelligence Agency veya CIA). 1947'de ABD başkanlarından Harry Truman tarafından kurulmuştur. Amerikan devletinin birimleri için gereken ABD dışı ülkelerle ilgili istihbarat bilgilerini toplayan kurumdur. Merkezi Virginia eyaletinde Langley'de bulunmaktadır.

CIA yasasına göre, kurum, organizasyonunu, görevleri, maaşları, personel sayısını saklı tutmak hakkına sahiptir. Soğuk Savaş yıllarında ve sonrasında CIA pek çok gizli operasyonda rol alarak siyasi rejimleri zayıflatmaya ve hükümetleri devirmeye çalışmıştır.

1947'de Kongre, Milli Güvenlik Konseyi ile (National Security Council, NSC) bu konseyin yönetimi altında çalışmak üzere (CIA) kuruldu. CIA, NSC'ye milli güvenliği ilgilendiren konularda bilgi toplayıp verecek, elde edilen bilgileri değerlendirdikten sonra, hükümetle ilgili yerlere ulaştırılmasını sağlayacaktı. CIA; NSC'nin vereceği emirler doğrultusunda, güvenlikle ilgili istihbarat işlerini yerine getiriyordu.

CIA (İngilizce: Central Intelligence Agency, 'Merkezî İstihbarat Teşkilatı'), Birleşik Devletler federal hükûmetinin sivil bir dış istihbarat servisidir ve resmî olarak dünyanın dört bir yanındaki ulusal güvenlik bilgilerini, öncelikle insan istihbaratını (HUMINT) kullanarak toplamak, işlemek ve analiz etmekle görevlendirilmiştir.

ABD başkanı Harry Truman döneminde kurulan, ABD'nin birimleri için gereken ABD dışı ülkelerle ilgili istihbarat bilgilerini toplayan kurum. Merkezi Virginia eyaletindeki Langley'de bulunmaktadır. CIA yasasına göre kurum, organizasyonunu, görevlerini, personelinin sayısını ve maaşlarını saklı tutmak hakkına sahiptir. Soğuk Savaş yıllarında ve sonrasında CIA pek çok gizli operasyonda rol alarak çeşitli sebepler dolayısıyla siyasi rejimleri zayıflatmaya ve hükûmetleri devirmeye çalışmıştır. Terör saldırıları ve yabancı liderlere yönelik planlı suikastların gerçekleştirilmesinde de yer aldı.

1947 yılında Kongre tarafından, Ulusal Güvenlik Konseyi (National Security Council, NSC) ile bu konseyin yönetimi altında çalışmak üzere kuruldu. CIA, NSC'ye millî güvenliği ilgilendiren konularda bilgi toplayıp verecek, elde edilen bilgileri değerlendirdikten sonra, hükûmetle ilgili yerlere ulaştırılmasını sağlayacaktı. CIA; NSC'nin vereceği emirler doğrultusunda, güvenlikle ilgili istihbarat işlerini yerine getiriyordu.

Değişik kesimlerden seçilen CIA direktörleri arasında, ABD'ye başkanlık yapan George W. Bush'un babası George Bush da bulunmaktaydı.

Organizasyon yapısı
CIA dört direktörlük halinde çalışmaktadır:

A - İstihbarat Direktörlüğü
NCS'in toplamış olduğu ham istihbaratların analiz edilip işlenmiş istihbarat haline getirildiği direktörlüktür. Entelektüel bir karaktere sahiptir. Tüm birimleri CIA merkezindedir. Görevleri istihbarat toplamak değildir. Gizli Servis NCS'nin toplamış olduğu istihbaratı değerlendirip analiz etmektir. Havadan çekilen (uydu, uçak vs.) resimleri, radyo, telefon, televizyon, telgraf, telsiz gibi ulaştırma araçları ile toplanan bilgileri değerlendirir. Bu değerlendirmeler, raporlar halinde, ilgili makamlara gönderilir. Karşı haber alma daire başkanlığı ile koordineli olarak çalışır. İstihbarat Direktörlüğü'nde çalışan kişiler analist olarak adlandırılır. Politik, ekonomik, askeri, psikolojik analist gibi çeşitli dalları vardır. Yapısı ihtiyaçlara göre değişmekle birlikte on dört birimden oluşmaktadır. Bu birimler şunlardır:
1- Suç ve Narkotik Merkezi
2- Karşı-İstihbarat Merkezi/Analiz Grubu
3- Bilgi Operasyonları Merkezi/Analitik Grup
4- Asya-Pasifik, Latin Amerika ve Afrika Analiz
5- Koleksiyon (Toplama) Stratejileri ve Analiz
6- Tüzel Araştırmalar
7- Irak Analiz
8- Yakın Doğu ve Güney Asya Analiz
9- Politika Desteği
10- Rusya ve Avrupa Analiz
11- Terörizm Analiz
12- Uluslararası Sorunlar
13- Silah İstihbaratları, Karşı-Silahlanma ve Silah Kontrol Merkezi
14- İstihbarat Analizi için Okul

B - Ulusal Gizli Servis (National Clandestine Service-NCS) Direktörlüğü
Operasyon Direktörlüğü olarak da bilinir. Eski adlarından biri de Planlama Direktörlüğüdür. Başta insan istihbaratı (HUMINT) olmak üzere elektronik (ELINT) ve sinyal (SIGINT) istihbaratını toplayan direktörlüktür. Her türlü bilgi ve haberi toplamakla görevlidir. Bu bilgileri elde etmek için casuslar ve ajanlar bulmaya çalışır. CIA'nın dış ülkelerdeki tüm istasyon ve üsleri NCS tarafından yönetilir. Elçiliklerdeki birimlere istasyon, konsolosluklardaki birimlere üs adı verilir. Bu birimler şefler tarafından yönetilir. NCS'de operasyon subayı, koleksiyon (toplama) subayı, dil uzmanı gibi unvanlara sahip personel görev yapar. Operasyon subayının çeşitli ajan ve casuslardan elde ettiği bilgiler koleksiyon subayları tarafından değerlendirilerek analiz edilmesi için İstihbarat Direktörlüğü'ne gönderilir. NCS, Başkan'ın onayladığı karar direktifleriyle dış ülkelerde suikast, bombalama, rehin alma, şantaj, psikolojik ve fizyolojik işkence, gizli silah desteği gibi gizli operasyonlar yapabilir. NCS iki yardımcı direktörlüğe ayrılır.
Yardımcı Direktör NCS
Karşı-Silahlanma Bölümü
Karşı-Terörizm Merkezi
Karşı-İstihbarat Merkezi
Bölgesel ve Uluslararası Sorunlar Bölümü
Teknoloji Desteği Bölümü
HUMINT (İnsan İstihbaratı) İletişimi için Yardımcı Direktör NCS
HUMINT İletişimi Koordinasyon Merkezi

C - Bilim ve Teknoloji Direktörlüğü
Teşkilat elemanlarını, son teknolojik gelişmelerde eğitmek, kullanmasını öğretmek. Kullanılan araçları geliştirmek, yapılan operasyonlara bilimsel ve teknik destek sağlamak, bu direktörlüğün görevidir. Bilim ve Teknoloji Direktörlüğü çalışanları genellikle yetenekli bilim adamlarıdır. On iki birimden oluşmaktadır:
İş Stratejileri ve Kaynakları Merkezi
Teknoloji Yönetimi için Merkez
Bilim Adamı Şefliği
Geliştirme ve Mühendislik
Küresel Erişim
Görev Yöneticileri
Özel Faaliyetler (CIA'in gizli askerî eylem birimi olarak bilinir. İnsansız uçak saldırılarını yönetir.)
Özel İletişimler Programları
Sistemler Mühendisliği ve Analiz
Teknik Koleksiyon
Teknik Hızlılık
Teknik Servis

D - Destek Direktörlüğü
Eski adı Yönetim Direktörlüğü'dür. Teşkilat personelinin, toplanan bilgilerin, tesislerin güvenliğini sağlar. Destek Direktörlüğü şu birimlerden oluşur:
Stratejik Kaynaklar Yatırımı
Kritik Görev Sigortası
Destek Koleji
Geleneksel Olmayan Destek
NRO Program Yöneticisi
DNI Program Yöneticisi
Kurum İşleri
Küresel Altyapı
Küresel Servisler
Tıbbı Servisler
Görev Entegrasyonu
Personel Kaynakları
Güvenlik

CIA'de Rütbe ve Konumlar
Analiz
Analitik Metodolojist
Karşı-İstihbarat Tehdit Analisti
Terörle Mücadele Analisti
Ekonomik Analist
İstihbarat Toplama Analist
Liderlik Analisti
Askeri Analist
Açık Kaynak Subayı
Politik Analist
Hedefleme Analisti

Gizli Servis
Operasyonlar Subayı
Toplama Yönetimi Subayı
Personel Operasyonları Subayı
Özel Beceriler-Hedefleme Subayı
Paramiliter Operasyonlar Subayı
NCS Dil Subayı

Genel Müfettiş- Özel Ajan/Soruşturmacı
Poligraf (Yalan Makinesi) Uzmanı
Koruma Ajanı
Teknik Güvenlik Subayı
Yardımcı Müsteşar Yardımcısı
Yardımcı Müsteşar
Müsteşar Yardımcısı
Müsteşar

CIA'nın şimdiye kadar başka devletlerde birçok operasyon yaptığı meydana çıkarıldı. Bütün bu işleri yapabilmek için, CIA'ya geniş bir maddi imkân tahsis edilmektedir. Kadrolarında devamlı memur şeklinde on altı bin kişi (tahmini) çalışmaktadır.

CIA'nın faaliyetleri çeşitli dedikodulara sebep olduğundan son yıllarda ABD Kongresinde durumu incelenmiş, Pike Raporu hazırlanmış, kamuoyuna açıklamalar yapılmıştır.

Bazı devlet başkanlarını, devlet ileri gelenlerini suikast düzenleyerek öldürtmek, ülkeler içinde bazı etnik grupları teşvik ve tahrik ederek karışıklıklar çıkarmak, hükûmetleri devirmek gibi işleri CIA'nın yaptığı ortaya çıkarılmıştır.

CIA, ABD içinde olduğu gibi, bütün dünyada ve özellikle Orta Doğu'da faaliyet gösterir.

CIA, 30 Eylül 2007 tarihinde İran parlamentosunun aldığı bir kararla terörist örgüt ilan edildi.

CIA, 6 Mayıs 2014 tarihinde @CIA kullanıcı adı ile sosyal paylaşım ağı Twitter'a katılmıştır.

Bütçe
CIA dahil Amerika Birleşik Devletleri merkezli istihbarat servislerinin gelir gider ve bütçe bilgileri halka açık olarak açıklanmamaktadır. 1948 tarihli Merkezi İstihbarat Teşkilatı yasası uyarınca Direktör Örtülü ödenek adı altında devletin limitsiz olarak tüm parasını harcayabilen tek devlet yetkilisidir. Amerika Birleşik Devletleri Hükümetinin 2013 yılı mali raporunun toplam rakamının 52,6 milyar dolar olduğu ve Küresel izleme ifşası araştırmalarına göre ise bu bütçenin 14,7 milyar doları CIA tarafından harcanmıştır. Ayrıca bu bütçe Amerika Birleşik Devletlerinin ana istihbarat ağı olan Ulusal Güvenlik Teşkilatının %50 oranında daha fazlasıdır. Saha yani insan kaynaklı istihbaratlar için 2,3 milyar dolar, elektronik istihbarat için 1,7 milyar dolar, Operasyonlar için 2,5 milyar dolar ve "gizli eylem programları (Silahlı insansız hava aracı ve İran'ın nükleer programı adına eylemler vb.)" adı altında yürütülen şeyler için 2,6 milyar dolar Bütçe CIA tarafından harcanmıştır.

Diğer istihbarat teşkilatlarıyla ilişki
CIA, Amerika Birleşik Devletleri İstihbarat Topluluğu'nun 16 üyeden oluşan teşkilatına üyedir. Bu nedenle Ulusal İstihbarat Direktörüne bağlıdır ve Amerika Birleşik Devletleri'nde insan kaynaklı istihbarat ve genel analiz konularında birinci teşkilat olarak hizmet vermektedir.

ABD Merkezli Teşkilatlar
CIA personelleri Amerika Birleşik Devletleri ordusuna ait casus uyduları yönetmektedir ve CIA ile Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ve bir takım diğer ortaklar ile ortak girişimi olarak Ulusal Keşif Ofisi kurulmuştur.

Ulusal Güvenlik Ajansı ve CIA girişimi olarak Özel Bilgi Toplama Servisi (SCS) yabancı ülkelerin büyükelçilikleri ve iletişim merkezleri gibi ulaşılması zor yerlere gizlice dinleme ekipmanı yerleştirmekle görevli kurumu kurdular.

Yabancı Ülke Teşkilatları
CIA, Amerika Birleşik Devletleri ile müttefik olan birçok ülkede istihbarat teşkilatlarının kurulmasında öncül olmuştur. Almanya'nın ulusal istihbarat teşkilatı olan Almanya Federal Haber Alma Servisi (BND) CIA yardımları ile kurulmuştur. Ayrıca Anglosfer ülkeleri ile istihbarat alanında bilgi paylaşımı yapılabilmekteydi.

Almanya Federal Haber Alma Servisi'nin "Verbindungsstelle 61" adlı birimi Wiesbaden'deki CIA ofisi ile iletişim halindedir.