Serasker

Serasker

Osmanlı Devleti'nde 1826-1908 yılları arasında kullanılan ve bugünkü Millî Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı görevine denk düşen unvan.

"Baş" anlamındaki Farsça sözcük "ser" ile, Arapça "asker" sözcüklerinin bileştirilmesinden oluşturulan bu sözcük, "askerlerin başı, başasker" anlamına gelmektedir.

Osmanlı Devletinde, orduyu komuta eden vezire verilen unvana Serasker (Baş asker) denir. Günümüzde Genelkurmay Başkanı'na ya da Milli Savunma Bakanı'na denk gelen bu unvan Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra kullanılır oldu. Yeniçeri ocağı II. Mahmut tarafından 1826’da kaldırıldıktan sonra kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusunun kumandanına da serasker denildi.

1908'de Harbiye Nezareti'nin oluşturulmasına kadar seraskerlik makamı kullanıldı. Serasker, Osmanlı devlet protokolünde sadrazam ve şeyhülislamdan sonra gelirdi.

Seraskerlik görevine 15 Haziran 1826 tarihinde atanan ilk paşa Rusçuklu Ağa Hüseyin Paşa; 5 Eylül 1891'den 23 Temmuz 1908'e dek seraskerlik görevini yürüten son paşa ise Mehmet Rıza Paşa'dır. Osmanlı tarihindeki 58 seraskerden biri olan, ünlü Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa da Abdülhamit II döneminde seraskerlik görevinde bulunmuştur.

Görev sahasına bugünkü Millî Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve askeri okullar girmekteydi. Deniz kuvvetleri ile başta topçu ve istihkam imalathaneleri olmak üzere askeri fabrikalar ise Seraskerlik makamı görev alanına dahil değildi.

1845’e kadar seraskerler ek bir vazife olarak İstanbul’un zabıta işleri ve yangınlara karşı lüzumlu tedbir almakla da vazifeliydiler. Seraskerlerin ilk makamı ağa kapısıydı. 1836 yılında şimdi üniversite merkez binasının yerinde bulunan eski saray, Seraskerlik makamı oldu.

1879-80 senesinde yapılan teşkilatla seraskerlik lağv olunarak Harbiye Nezareti kuruldu ve Hüseyin Hüsnü Paşa Harbiye Nazırı oldu. Fakat bu unvan da bir iki seneden fazla sürmeyerek tekrar “Serasker” unvanı kullanıldı. 1908 İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra Serasker ünvanı kaldırıldı ve Harbiye Nezareti ünvanı yeniden kabul edildi. Eskiden resmi dairelere “kapı” denildiği için Seraskerlik dairesine de Serasker kapısı denildi.

“Serdar-ı ekrem” unvanıyla sefere memur edilen Sadrazam ve Serasker olarak sefere katılacak vezirlere verilen fermana Seraskerlik Beratı veya Serdarlık Beratı denilirdi. Beratta, yapacağı vazife belirtilir, kendisine geniş selahiyet verildiği de yazılırdı.

Seraskerler listesi

Ağa Hüseyin Paşa (1826-1827)
Koca Hüsrev Mehmed Paşa (1827-1836)
Damat Gürcü Halil Rifat Paşa (1836-1838)
Damad Mehmed Said Paşa (1838-1839)
Damat Gürcü Halil Rifat Paşa (1839-1840)
Mustafa Nuri Paşa (1840-1842)
Hafız Mehmed Paşa (1842-1843)
Darbhor Mehmed Reşid Paşa (1843)
Hasan Rıza Paşa (1843-1845)
Süleyman Refet Paşa (1845-1846)
Koca Hüsrev Mehmed Paşa (1846-1847)
Damad Mehmed Said Paşa (1847-1848)
Hasan Rıza Paşa (1848-1849)
Damad Mehmed Ali Paşa (1849-1851)
Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1851-1853)
Damad Mehmed Ali Paşa (1853-1854)
Hasan Rıza Paşa (1854-1855)
Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1855)
Hasan Rıza Paşa (1855-1857)
Mühendis Mehmed Kâmil Paşa (1857)
Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1857)
Hasan Rıza Paşa (1857-1861)
Mehmed Namık Paşa (1861)
Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1861-1863)
Mehmed Raşid Paşa (1863)
Keçecizade Fuat Paşa (1863)
İbrahim Halil Paşa (1863)
Hüseyin Avni Paşa (1863-1866)
Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa (1866)
Hasan Rıza Paşa (1866-1867)
Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1867-1869)
Mehmed Namık Paşa (1869)
Hüseyin Avni Paşa (1869-1871)
Ahmed Esad Paşa (1871-1872)
Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa (1872)
Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa (1872)
Mehmed Yaver Paşa (1872)
Ahmed Esad Paşa (1872-1873)
Hüseyin Avni Paşa (1873-1874)
Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa (1874-1875)
Ali Saib Paşa (1875)
Hüseyin Avni Paşa (1875)
Hasan Rıza Paşa (1875-1876)
Derviş İbrahim Paşa (1876)
Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa (1876)
Hüseyin Avni Paşa (1876)
Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa (1876)
Mehmed Redif Paşa (1876-1877)
Mahmud Celaleddin Paşa (1877)
Mehmed Rauf Paşa (1877-1878)
İstanbullu Mehmed İzzet Paşa (1878)
Mahmud Celaleddin Paşa (1878)
Gazi Osman Paşa (1878-1880)
Hüseyin Hüsnü Paşa (1880)
Gazi Osman Paşa (1880-1881)
Hüseyin Hüsnü Paşa (1881)
Gazi Osman Paşa (1881-1885)
Ali Saib Paşa (1885-1891)
Gazi Osman Paşa (1891)
Mehmed Rıza Paşa (1891-1908)