Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa

Abdülaziz, V. Murat ve Abdülhamit II dönemlerinde beş defa Sadrazamlıkta, beş defa da Seraskerlikte bulunmuş Müşir ve Vezirlerdendir.

Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa, 1811 yılında Sinop’un Ayancık ilçesinde doğmuştur. Babası Sinop’ta kayıkçılık yapan Hasan Ağa’dır. Üç yaşlarında iken ailesiyle birlikte İstanbul’a getirildi. 1825’te Yeniçeri Ocağı kaldırılarak ilk muntazam askerlik teşkilâtı kurulduğu zaman er olarak orduya girdi. Bir süre sonra Mülâzim (Teğmen) oldu, özel hocalardan Arapça ve Farsçnın yanı sıra Fransızca öğrenmeye başladı. Fransızca öğrenmesi memuriyet kademelerinde hızla yükselmesine zemin hazırladı.

Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa, Tarabya Karakolunda memur iken Sadrazam Hüsrev Paşa tarafından II. Mahmut’a tanıtılarak Namık Paşa ile birlikte Fransızcadan askerî nizamnameleri tercümeye memur edildi. Ona Mütercim lâkabının verilmesi bu dönemindedir.

Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa, Kolağası rütbesiyle Rumeli, Anadolu ve Suriye'de dokuz yıl hizmet gördükten sonra yine Seraskerlik dairesine Mütercim sıfatı ile alındı. 1839 yılında miralay olana kadar orada kaldı. 1843 yılında Rumeli Ordusuna Mirliva (General), sonra da Dâr-ı Şûraya Aza oldu. 1845 yılında ferik rütbesine terfi ettirildi ve redif kuvvetlerinin kuruluşuyla görevlendirildi. 1847 yılında Hassa Ordusu müşirliğine, ardından Haziran 1848 tarihinde Dâr-ı Şûrâ-yı Askerî reisliğine, Mayıs 1851 tarihinde ilk defa seraskerliğe getirildi. 23 Mayıs 1853 tarihinde yeniden Hassa Ordusu müşirliğine getirildi. Bu görevinde altı ay kadar çalıştıktan sonra istifa etti. Tanzimat Meclisi Âzalığında ve tekrar Seraskerlikte, Tophane Müşirliğinde bulundu ve I. Abdülmecit zamanında 24 Aralık 1859 tarihinde ilk defa Sadrazamlığa getirildi. 27 Mayıs 1860 tarihinde azledilerek Meclis Hazain Reisliğine getirildi. Sonra dördüncü defa Seraskerliğe tayin edildi bu sırada gözlerini tedavi ettirmek üzere Berlin’e giderek Paris ve bazı Avrupa şehirlerini gezdikten sonra dönüşünde Abdülaziz’in ilk saltanat yılında Mecalis-i Aliye Reis ve Âzalıklarında bulunduktan sonra 5 Haziran 1866 tarihinde ikinci defa Sadrazam oldu.

11 Şubat 1867 tarihinde Sırbistan meselesi ve Girit ihtilâli gibi güç ve karışık siyasî işlerden sıyrılmak üzere Sadrazamalıktan istifa etti ve beşinci defa Seraskerliğe geçirildi. Ondan sonra tekrar Meclislere âza oldu ve 19 Ekim 1872 tarihinde üçüncü defa Sadrazamlığa getirildi. Fakat dört ay sonra azledildi, 12 Mayıs 1876 tarihinde dördüncü defa Sadrazamlığa geçirildi. Onun sadrazamlığı ile birlikte Osmanlı Devleti'nde yeniden İngiltere yanlısı bir politika hâkim oldu. 19 Aralık 1876 tarihinde Sadrazamlık görevinden ayrıldı.

30 Mayıs 1876 tarihinde Abdülaziz tahttan indirildiği zaman Sadrazamlık görevinde Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa bulunuyordu. Sonraları bu konuda eleştirildiği zaman, Hüseyin Avni Paşa tarafından korkutularak buna engel olamadığını söylemiştir. Gerçekte de Abdülaziz’i tahttan indirmekte etkili olan ve bunu planlayan kendisi değildi.

V. Murat’ın cülûsunda 28 Mayıs 1878 tarihinde yine Sadrazamlığa getirildi. Üç ay sonra Abdülhamit II tahta çıkarılınca görevinde bırakıldı. Fakat o yıl içinde istifa sureti ile 4 Haziran 1878 tarihinde makamdan ayrıldı. Yerine Mithat Paşa Sadrazam oldu. Ali Suavi vakasından sonra Mehmed Sadık Paşa’nın azli üzerine 1878 yılında beşinci defa Sadrazamlığa getirilmiş ve bir hafta sonra azledilmiştir. Abdülhamit II onu İstanbul’dan çıkarmak istediği için Manisa’daki çiftliğine çekilmiş ve orada ölmüştür.

Tanzimatçılar halk arasında alafranga sayıldığı için, Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa muhafazakâr kesimlere karşı onların taraftarı takınır ve şimdi Vefa Lisesi olan konağından akşamları yatsı namazına gitmek için fenerler çeken ve seccadelerini taşıyan adamları ile halka gösteriş yaparak Şehzade Camiine gider ve biraz rahatsız olsa kurşuncu nineyi çağırarak sonra etrafındakilere pekiyi geldiğini anlatırmış. Bu hallerinin yapmacıklığına delâlet etmese bile bu kesimleri kandırmakta fayda uman bir kurnaz kişi olduğu kanaati yaygındır.

Sultan Abdülaziz’in ölümüyle ilgili olarak kurulan Yıldız Mahkemesi'nde yargılanmak üzere tutuklanmasına karar verildi. Ancak o sırada ağır hasta olduğundan İstanbul'a sevki sakıncalı görülerek İzmir'e götürülüp orada üç gün süreyle sorgulandı ve ardından Manisa'ya getirildi. Mahkeme neticesinde herhangi bir ceza almadı.

Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa, Nisan 1882 yılında Manisa’da 71 yaşında ölmüştür. Hatuniye Camii bahçesine defnedildi.

Kaynak:Biyografi.info