Cai Lun

Cai Lun, bugün bilinen tarzdaki ilk kağıdı yapan insan olarak kabul edilir.

Cai Lun, Milattan sonra 48 yılında Çin'de doğmuştur. 15 yaşındayken, imparatorluk mahkemesine kapı ağası olarak hizmet etmek üzere gönderilmişti. Birçok kereler çalışkanlığı, becerikliliği ve etkililiği nedeniyle terfi ettirilmişti. 40 yılı aşkın bir süre mahkemede hizmet etmiş, Ming İmparatorluğu dönemindeki beş İmparator ve Kraliçe de dâhil olmak üzere birçok İmparatorun favorisi haline gelmiştir ve kendisine Dük olarak yetki verilmiştir.

Hakkında pek fazla bilgi bulunmayan Cai Lun'un Çin kayıtlarında haremağası olduğundan bahsedilmektedir. Bugün bilinen tarzdaki ilk kağıdı yapan insan olarak kabul edilir.

Hizmeti sırasında, kraliyet ailesinin enstrümanları ve silahlarının imalatından sorumluydu ve bu nedenle imalat teknolojisine ilgili bir hale geldi. Daha sonra imalat süreci konusunda bir uzman haline geldi. Yönetimi altında üretilen kılıçların ve ekipmanların kalitesi son derece yüksekti.

Cai Lun, 89 yılında 41 yaşında iken silah ve çeşitli aletler üreten bir bölümün başına getirildi. Burada kısa süre içerisinde ucuz ve dayanıklı bir yazı materyaline ne kadar ihtiyaç duyulduğunun farkına vardı. Uzun denemelerden sonra 105 yılında buluşunu imparatora açıkladı. Lun buluşundan dolayı ödüllendirilmiş, yalnızca aristokratlara verilen bir unvan ile onurlandırılarak zengin edilmiştir. Büyük takdir toplamasına rağmen bu şöhreti uzun sürmedi.

Cai Lun, bazı işçilerin ağaç kabuklarını, kenevirleri, kıyafet paçavralarını ve atılmış balık ağlarını kâğıt yapımında hammadde olarak kullanmasını istedi. Hammaddeler iyice kıyılıp daha sonra uzun bir süre suya batırılıyordu. Sonrasında, karışım hamur haline getiriliyordu, ısıtılıyordu ve ince dilimlere ayrılıyordu. Güneş altında kurutulduktan sonra, hamurlar üzerine yazılmaya uygun kâğıt haline geliyordu.

Çin'de Doğu Han Hanedanından İmparator He'nin bu icattan oldukça memnun kaldığına dair kayıtlarda yer alır. Hatta Cai Lun bu icadından ötürü ödüllendirilmiş, yalnızca aristokratlara verilen bir unvan ile onurlandırılarak zengin edilmiştir. Fakat ardından adı saraydaki entrikaya karıştığından dolayı kayıtlarda, banyo yaptıktan sonra en güzel giysilerini giyip, zehir içerek intihar ettiğini belirtmektedir.

Çin'deki arkeolojik kazılarda 2002 yıl öncesine ait kâğıt yaprak kanıtları bulunmuştur. Çin'de imparatorun danışmanı olan Cai Lun, kâğıt yapım teknolojisinde yenilikler getirmiştir.

Cai Lun'dan önce ise kâğıt genellikle bambudan üretiliyor ve bu nedenle de oldukça hantal ve ağır oluyordu. İpekten üretilen kitaplar ise oldukça pahalıydı. Batı'da ise kâğıdın bilinmediği dönemde kitaplar parşömen ya da tirşe üzerine yazılırdı. Tirşe özel olarak işlenmiş koyun ya da dana derisinden üretilen bir malzemeydi.

Kağıttan önce eski yazılar kolaylıkla dağılabilen papirüslere veya hayvan derisinden yapılan nadir ve pahalı bir ürün olan parşömenlere işleniyordu. Çok daha ucuz ve dayanıklı olan kağıt, geniş kapsamlı kayıtlar tutmayı ve kitapların ucuza mal edilmesini mümkün kıldı. Kağıt imalatı dünyaya yayılarak okuma yazmanın yaygınlaşmasını sağladı.

Çin'deki arkeolojik kazılarda 2200 yıl öncesine ait kâğıt kalıntıları bulunmuştur. Yaklaşık 500 yıl kâğıt yapımı gizli bir sanat olarak Çin topraklarında kaldı. 751 yılında yapılan Talas Savaşı'ndan sonra Araplar, Çinli esirleri Semerkant'a götürdüler. Çinli esirler burada önemli bir kâğıt üretim merkezi kurdular. Avrupalılar ise ancak 12. yüzyılda Haçlı Seferleri sırasında Araplar aracılığı ile kâğıt ile tanışabildi. Arap dünyasında “kâğıt” (kagaz) kelimesi Çin dili kökenlidir.

Cai Lun, İmparator He'nin ölümünün ardından yerine geçen yeğeni İmparator An danışmanlarının çoğuyla düşman oldu. Tutuklanacağını anlayan Cai Lun Milattan sonra 121 yılında 73 yaşında zehir içerek intihar etti.

Tarihi kayıtlara göre, Avrupa ilk kâğıt yapım fabrikasını Cai Lun kâğıdı bulduktan 1000 yıl sonra yapmıştır. Modern zamanlarda her ne kadar kâğıt yapım endüstrisi iyi gelişmiş olsa da, hala Cai Lun’un bulduğu temel işlemi kullanmaktadır.

Kaynak:Biyografi.info