Çaka Bey

Türk tarihinin ilk donanmasını oluşturduğundan tarihteki ilk Türk amirali olarak kabul edilmektedir. Çaka Bey, İzmir Beyliği’nin (1081-1097) kurucusudur.

Çaka Bey, 1071 yılında Anandolu’yu yurt edinme girişimlerine başlayan Türkmen beylerindendir. Oğuzların Çavuldur boyundandır. 1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesi'nin hemen sonrasında Selçukluların Anadolu coğrafyasına yayıldıkları dönemde Smyrna (İzmir) merkezli bağımsız bir beylik kuran ve yöneten 11. yüzyıl Selçuklu komutanı ve denizcisidir. Anadolu’nun fethi sırasında, Danişmend Gazi’nin kumandanlarından biri olarak Malatya'da başarılar gösterdi. Kutalmışoğlu Süleyman Şah da bu sırada 1075 yılında İznik (Nicaea) ile İzmit (Nicomedia)'i eline geçirdi ve Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulmasına öncü oldu.

Çaka Bey, Anadolu’ya akın eden gazilerin en genci idi. O da silah arkadaşları gibi nam kazanmak üzere akınlara karışmış; önce Kastamonu ve Bolu taraflarında savaştıktan sonra İzmir taraflarına gitmişti. Bu havalideki savaşlarda gösterdiği cesaret dolayısıyla şan almıştı.

Çaka Bey, batı Anadolu’nun fethi sırasında 1078-1079 yılları arasında, Bizans komutanlarından Kabalika Alexandros ile yaptığı savaşta yenik düştü. Alexandros esir aldığı bu büyük kumandanın zekasına ve cesaretine hayran oldu. Kendisini imparator Batancıates'in sarayına gönderdi. Çaka Bey'in vakarlı davranışları, imparatorun dikkatini çekti. Yunanca öğrendi. Ona diğer esirlerinden farklı olarak çok özel bazı haklar tanındı.

1081 yılında Bizans İmparatorluğu’na Aleksios 1'in geçmesi üzerine Çaka Bey'in durumu sarsıldı. Bunun üzerine Çaka Bey saraydan kaçarak Ege sahillerine yerleşti. Türkmen oymaklarından birçok yiğitleri toplayarak bir ordu kurdu. Bu orduyla İzmir’i fethetti ve 1081 yılında İzmir tarihindeki ilk Türk hâkimiyetini sağladı.

Çaka Bey fethettiği İzmir şehrinde bir Türk Beyliği kurarak hükümdarlığını ilan etti. O tarihlerde Efes şehrini de yine Türkmen Beylerinden olan Tanrıvermiş Bey zaptetmişti. Çaka Bey, İzmir’de evlendi. Bir müddet sonra bir kız çocuğu dünyaya geldi. Çaka Bey’in, Yalvaç adında bir erkek kardeşi vardı. Çaka Bey, İzmir’e ve Ege Denizi adalarına sahip olmak için bir donanmaya ihtiyaç olduğunu hissetti. Bu sebeple İzmir limanında elde ettiği ustalar vasıtasıyla kırk gemiden ibaret bir donanma meydana getirmeye muvaffak oldu.

Bir müddet sonra sınırlarını genişleterek bazı Ege adaları ile Ege kıyı şeridindeki bazı şehirlerde hâkimiyet kurdu. İlk ele geçirdiği şehir Foça’dır. Daha sonra sırasıyla Midilli ve Sakız adalarını ele geçirdi. Bu suretle Ege Denizi’nin irili ufaklı adaları İzmir Türk Beyliği’ne geçmişti.

Bu arada Bizans İmparatoru, donanmasını Çaka Bey’in üzerine yolladı. Tarihe Türklerin yaptığı ilk deniz muharebesi olarak geçen bu savaşı, Çaka Bey zaferle noktaladı. 19 Mayıs 1090 tarihinde bu savaş, "Koyun Adaları Deniz Savaşı" olarak geçti. Çaka Bey’in kaptanlık yaptığı donanma, Bizans gemileriyle harbe tutuşarak birçoğunu batırdı. Diğerleri de Boğazı geçerek Marmara’ya kaçtılar. Birkaç gemileri de Türklerin eline geçti. Çaka Bey, bazı önemli adaları, İzmir’den Çanakkale'ye kadar olan yerleri ve Bizans'ın Trakya kısmını ele geçirdi. Büyük bir donanma meydana getirdi. İlk etapta Edremit’i ve Çanakkale bölgesini ele geçirdi.

Çaka Bey, İstanbul’u fethetmeyi tasarladı. Bu düşünce karşısında Bizans İmparatoru, İznik Beyi I. Kılıç Arslan ile bir anlaşma yaptı.

Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos, hem Bizans hem de Selçuklular için bir tehlike olduğunu belirttiği ege bölgesinde güçlenen Çaka Bey’e karşı Kılıç Arslan ile ittifak kurdu. Abidos kuşatması esnasında Bizans donanması denizden, Selçuklu ordusu ise karadan Çaka Bey'e karşı harekete geçti. İki devlet arasındaki ittifaktan haberi olmayan Çaka Bey, I. Kılıç Arslan ile bir görüşme talep etti. Kendisini merasimle karşılayan I. Kılıç Arslan, daha önce Çaka Bey'in kız kardeşi ile evlenmiş olmasına rağmen 1095 yılında verilen ziyafet sırasında kılıcını çekerek Çaka Bey'i öldürdü. Bizans ve Selçuklular için bir tehlike olan Çaka Bey, bu surette ortadan kaldırılmış oldu.

Çaka Bey'in ölümünün ardından I Aleksios Komnenos, I. Kılıç Arslan'ı Nicaea'dan çıkarmak ve olası Türk saldırılarını püskürtmek için Avrupa'daki Hıristiyan devletleri harekete geçirdi ve Birinci Haçlı Seferi'nin başlamasını sağladı.

Çaka Bey'in adı, İzmir ilinin Çeşme ilçesine bağlı bir mahalleye adını vermektedir. 2008 yılında, yine İzmir'in Çeşme ilçesine bağlı İnönü mahallesine, Çeşme Belediyesi ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığınca Çaka Bey'in büstünün de yer aldığı bir anıt dikildi.

İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki İstanbul Deniz Müzesi'nde Çaka Bey'in bir büstü sergilenmekte olup, müze içerisinde bulunan sergi salonu da Çaka Bey'in ismini taşımaktadır.

Mersin Deniz Müzesi'nde de Çaka Bay'in bir büstü yer alır. Aydın'ın Kuşadası ilçesi, İstanbul'un Kartal ilçesi, İzmir'in Buca ilçesi ve Kocaeli'nin Derince ilçesinde Çaka Bey'in adını taşıyan birer ilköğretim okulu, Kocaeli'nin Gölcük ilçesinde Çaka Bey'in adını taşıyan Gölcük Çakabey Anadolu Lisesi ile İzmir'in Çiğli ilçesinde Özel Çakabey Okulları bulunmaktadır.

İstanbul Deniz Otobüsleri filosunda yer alan deniz otobüslerinden biri ile İzdeniz'in vapur filosuna 2014 yılında katılan bir vapura da Çaka Bey'in ismi verilmiştir.

1976'da, Yavuz Bahadıroğlu'nun yazdığı ve Çaka Bey'in hayatını romanlaştırdığı Çaka Bey adlı kitabı piyasaya sürüldü. 2005'te ise Mehmet Dikici'nin aynı adlı bir romanı, Akçağ Yayınları'ndan yayımlandı.

Kaynak:Biyografi.info