Hans Holbein

16.yüzyılın en büyük portrecilerinden biri olan Alman ressam Hans Holbein, titiz bir doğalcılıkla gerçekleştirdiği çizimleriyle ve özellikle İngiltere kralı VIII. Henry ve saray çevresinden kişileri tarafsız bir gerçekçilikle yansıttığı portreleriyle tanınmıştır.

Hans Holbein, 1497 yılında Augsburg, Almanya’da doğmuştur. Ailesinde birçok ünlü ressam olan Hans Holbein’in babası Hans Holbein (yaşlı) ve amcası Sigmund, geç Gotik üslupta yaptıkları resimlerle tanınmışlardır. Kardeşlerinden Ambrosius Holbein da ressam ve oymabaskı ustasıydı; ama olgunluk çağına erişemeden 1519'da ölmüştür.

İlk resim eğitimlerini babasından alan Hans Holbein, 1515 yılında kardeşi ile beraber İsviçre Basel'de ressam Hans Herbster'ın yanında çalışmaya başladı. İlk başta duvar resimleri ve dini eserler yaptı, vitray pencereler tasarladı ve kitaplar bastı. 1517 yılında İsviçre Lucerne'de tüccar Jakob von Hertenstein için iç ve dış duvar resimleri yaptı. Belediye başkanının konağı için duvar resimleri ve belediye başkanının ve karısının portrelerini yapmakla görevlendirildi. Bu sıralarda, Holbein aynı zamanda Hollandalı hümanist ve efsanevi bilgin Desiderius Erasmus tarafından yazılan, öğretmenin kitabı The Praise of Folly'nin kenar boşluklarına ünlü bir dizi kalem ve mürekkep illüstrasyonu çizdi. 1518 yılında kuzey İtalya'yı ziyaret etti. 1519'da Basel'e geri dönen Hans Holbein, yoğun atölye çalışmalarıyla kendine saygın yer edindi. Ressamlar loncasına katıldı ve Basel vatandaşlığını aldı. Basel'in ressamlar loncasına kabul edilmeden önce kendisinden birkaç yaş büyük ve Franz adında bir oğlu olan bir dul kadın Elsbeth Binsenstock-Schmid ile 1519 yılında evlendi. Ayrıca Philipp (D.1520) bir oğlu, Katharina (D.1526) adında bir kızı oldu. Sonraki yıllarda Jacob ve Küngold adında iki çocuğu daha oldu.

O tarihlerde İsviçre Basel'de bulunan Rotterdam'lı hümanist Desiderius Erasmus'un portrelerini 1523 yılında yaptı. Desiderius Erasmus'unportreleri, ressamın ününü Avrupa'ya yaymada önemli bir rol oynadı.

Hans Holbein’in 1523 yılında yaptığı Desiderius Erasmus'un portresi.

Hans Holbein, 29 yaşında 1526 yılında Desiderius Erasmus'un tavsiyesi ile iş aramak için İngiltere'ye gitti ve burada büyük başarı kazandı. Bu dönemde yaptığı en etkileyici resimler devlet adamı, yazar ve hümanist Thomas More'u tek başına ve ailesiyle birlikte gösteren iki portreydi.

Hans Holbein’in 1527 yılında yaptığı Thomas More’un portresidir.

Bugün Londra National Gallery’de bulunan Hans Holbein’in 1533 yılında Londra’da yaptığı dönemin en ünlü tablosu “Büyükelçiler” Fransa'nın büyükelçisi Jean de Dinteville'i ve aynı yıl Londra'yı ziyaret eden Lavaur Piskoposu Georges de Selve'yi canlandırıyor. Resim anamorfik (çarpık) bir kafatası da dahil olmak üzere semboller ve paradokslar içeriyor. Bilim adamlarına göre, bunlar Kuzey Rönesans geleneğinde öğrenme, din, ölümlülük ve yanılsamaya dair esrarengiz referanslardır. Tabloyu neredeyse dolduracak şekilde duran elçilerin ortasında bulunan masada farklı amaçlarla kullanılan araç-gereçler, farklı ülkelerden getirilenler ve farklı şeyleri sembolize eden eşyalar yer almaktadır.

Üst rafta objeler denizcilikle ilgili iken, alt rafta elçilerin dünyevi ilgileri yansıtılmıştır. Holbein bu resminde gözün gördüğünden fazlasını barındırır. Sanatçının diğer yaptığı portrelerde bu kadar sembol kullanmadığı görülse de modellerini ele alışı, modelin yaşamını sembollerle anlatılması oldukça başarılıdır.

Masanın üst bölümünde; bir gök küre, silindir güneş saati, ekvatoral güneş saati, zamanı ölçmek için kullanılan iletki, yatık duran çok yüzlü güneş saati, bir torquetum, erken dönem Türk halısı alt bölümde ise; bir yer küre, bir aritmetik kitabı, bir teli kopmuş lavta ve Martin Luther’e ait bir ilahi kitabıdır.

Alt rafta açık resimlenen kitap Martin Luther’e aittir. Açık olan sayfada “Gel kutsal hayalet, ruhlarımızı uyandır.” yazılıdır. Kitabın matbu olması matbaanın devrimci rolüne eşlik eder. Elçilerin yaşları Roma rakamıyla tablolara işlenmiştir. Birinin yaşı elinde tuttuğu hançere, diğerinin yaşı ise üst raftaki kitaba işlenmiştir.

Dinteville’nin elinde tuttuğu hançerin kılıfının üzerinde “AETAT/IS SV Æ 25” yazmakta ve elçinin 1533’de 25 yaşında olduğu, Selve’nin kolunun altında yer alan kitabın sayfalarında “AET. SV Æ/ 29” yazmakta ve papazın 1533’de 29 yaşında olduğunu belirtmektedir.

Rafın üzerine konulmuş olan ve Holbein resimlerinde sıkça kullandığı Uşak halısı Osmanlı’nın Avrupa’ya ticaretini göstermektedir. Türkiye’de de bu halılar daha çok ressamın adıyla “Holbein halısı” olarak isimlendirilmiştir.

Resmin en ilginç özelliği ise 27 derecelik bir açıyla yerleştirilen kuru kafadır. Sadece bir açıyla bakıldığında görülebilen kuru kafa ölümü yani “Memento Mori” (Ölümü Anımsa)’yi sembolize etmektedir. Aşırı derecede uygulanmış anamorfoz (kısaltma yöntemi) ile şekli büyük boyutta bozulan bu kafatası ölümün her an her yerde olduğunun ancak bizlerin bunun farkında olmadığının vurgusudur. Bununla beraber sol üst köşede perdenin arkasında yer alan haç ise ebedi hayat için hala umut olduğu simgeler.

Büyükelçiler, Tarih: 1533, Orijinal Boyut: 207 x 209 cm, Yer: National Gallery, Londra

1528 yılında dört yıllığına İsviçre Basel'e dönen Hans Holbein, ardından 1532'de Anne Boleyn ve İngiltere başbakanı Thomas Cromwell'in himayesinde İngiltere'de kariyerine devam etti. 1535 yılında İngiltere kralı VIII. Henry için çalışmaya başlayan Hans Holbein, bu görevde portreler ve şenlikli dekorasyonların yanı sıra mücevher, tabak ve diğer değerli nesneler için tasarımlar üretti. Kral VIII. Henry için zırh tasarlayarak metal işçiliğiyle ilgilendi.

1540 yılında yaptığı VIII. Henry tablosu.

1535 yılında din reformunu desteklediği için Fransa'da hapsedilmesinin ardından İngiltere'ye gelen Fransız şair Nicholas Bourbon İngiltere'dereformcu ve Hans Holbein'in hamisi Anne Boleyn tarafından memnuniyetle karşılandı. Hans Holbein tarafından Nicholas Bourbon’un resmi yapıldı. Nicholas Bourbon ünlü Yunan antik ressamına atıfta bulunarak, tablo hakkında şunları yazdı: "Hans beni resmeden Apelles'ten daha büyüktü".

Holbein eserlerinde ayrıntılara önem vermiş, onları ince ince işlemiştir. Doğayı gözlemlemiş ve bunu en gerçek haliyle eserlerinde sunmaya çalışmış, insan bedenini organik haliyle resmetmiştir.

1535 yılında yaptığı Nicholas Bourbon portresi.

Hans Holbein, 7 Ekim ve 29 Kasım 1543 tarihleri arasında Londra, Birleşik Krallık’da 46 yaşında vebadan ölmüştür.

Çalışmalarının bir kısmı ölümünden sonra kayboldu, ancak çoğu toplandı ve 19. yüzyılda büyük portre ustaları arasında tanındı. Son sergiler de çok yönlülüğünü vurguladı. Karmaşık mücevherlerden anıtsal fresklere kadar uzanan tasarımlar yarattı. Eserlerinin çoğu Basel Müzesindedir.

1534 yılında yaptığı “Charles de Solier , Sieur de Morette” tablosu

Kaynak:Biyografi.info