Jacques Tati

Görsel Komedinin Ustası

Jacques Tati, 9 Ekim 1907 tarihinde Le Pecq, Fransa’da Georges-Emmanuel Tatischeff, Marcelle Claire van Hoof’un oğlu olarak doğmuştur. Tam adı Jacques Tatischeff’dir. Eğitimini sanat ve mühendislik alanlarında tamamladı.

Tati, görsel komedi sanatını yeni bir yoğunluk, detay zenginliği ve yeni bir kompozisyon netliği getirerek yorumladı; görselIiğe yeni bir bakış açısı getiren bir avuç sinema sanatcısından (diğerleri David Llewelyn Wark Griffith, Sergei Eisenstein, Friedrich Wilhelm Murnau ve Robert Bresson) biriydi.

1930’lu yılların başında Fransız müzikal çevresine giren Jacques Tati’in gösterisi dönemin spor yıldızlarının pandomimlerinden oluşmaktaydı ve bazıları filme alındı, II. Dünya savaşından sonra da uzun 1949 yılında Jour de Fete (Bayram Günü) filmi uzun metrajlı hale getirildi.

Charlie Chaplin’in modern dünya eleştirisi, alaycı öfkesi Tati’nin filmlerinde de vardır. Tati filmlerini Fransa’nın en büyük gelişme döneminde şanlı otuzlarda (trente glorieuses) gerçekleştirdi. ABD’nin savaş sonrası Avrupa’ya yaptığı Marshall Planıyla Fransa’nın ekonomisi hızla gelişti, toplumun yaşam standartları yükseldi. Köylerden, kasabalardan kentlere iç göç arttı, mimari ve ekonomik girişimler kentlerde iş merkezlerinin, dev binaların kurulmasını sağladı. Eski Fransa’nın sevimli kasabaları, geleneksel aileleri yok olmadı ama yeni Fransa otoyollarla, dev binalarla doldu. Geleneksel toplum modern topluma dönüştü, yeni orta sınıf konforlu apartman dairelerine taşındı, tüketim kültürü yeni mutluluk ideolojisini getirdi. Tati, savaş sonrası Fransa’nın ABD tarafından Amerikanlaştırılmasına karşı tepki gösterdi.

Bütün çalışmalarında baştan sona gözlemlenen hicivli temanın yanısıra görsel uslubu da son derece gelişmiştir. Jacques Tati, kariyerinin geri kalan süresi boyunca oynayacağı karakteri tanıttığı yeni filmi “Bay Hulot’nun Tatili” için dört yıl çalıştı. Yaratılan karakterin sıcaklığı ve gülütlerin parlak yaratıcılığı Bay Hulot’ya uluslararası bir başarı kazandırdı. Hulot, mizahın kaynağı ve odağı olmak anlamında bir komedyen değildir; daha ziyade, etrafındaki dünyanın mizahını açığa çıkaran bir tavır, bir işaret direği ve bir perspektifdir. Büyük bir Charlie Chaplin hayranı olan Jacques Tati, Şarlo’dan esinlenerek ana karakterine Bay Hulot adını verdi.

Bay Hulot, şapkası, piposu, şemsiyesi, pardesüsüyle birlikte sinema tarihinde Şarlo (Charlie Chaplin), Buster Keaton gibi ünlü karakterlerden birine dönüştü.

Jacques Tati, görsel komedinin ne denli zekice yapılabileceğini kanıtlayan en önemli isimlerden biri olmasıyla birlikte, bugüne kadar izlemediyseniz, izlediğiniz anda komediye bakışınızı değiştirebilecek bir yönetmen ve aktördür.

Jacques Tati’nin Oyun Vakti adlı filmini (1947) Fransız Yeni Dalga Akımı’nın öncüsü yönetmen François Truffaut başka bir gezegenden gelen yapım olarak tanımladı. Ultra modern Paris’te geçen öykü çağdaş yaşamın insanlığı duyarsızlaştırmasına karşı yapılan komik, gerçeküstü, hicivsel bir eleştiri. Diyalog azdır, mırıldanmalar, belli belirsiz konuşmalar işitilir. 70 mm format derinlik katar, sesler ve efektler görüntüyü güçlendirir, hem önde hem de arka fonda sürekli komik bir şeyler oluverir. Fransız sinemasının en pahalı yapımının çekimi 3 yıl sürdü. Jacques Tati tam bir mükemmeliyetçiydi, her oyuncuya, her figürana yapacağı hareketleri gösterirdi.

Yönetmen Jacques Tati, Oyun Vakti’ne servetini, sağlığını, dehasını yatırdı. Kurgu 9 ay sürdü. Tati kendi hariç hiçbir zaman ünlü oyuncularla çalışmadı. Sorunlar, bütçe aşımı, gecikmeler sinemacının iflasına neden oldu.

Jacques Tati, 1944 yılında Micheline Winter ile evlendi. Sophie Tatischeff, Pierre Tati, Helga Marie-Jeanne Schiel adlarında çocukları vardır.

Jacques Tati, 4 Kasım 1982 tarihinde Paris, Fransa’da 75 yaşında ölmüştür.

Jacques Tati’nin ünlü klasik komedileri Bay Hulot’nun Tatili, Amcam ve Oyun Vakti filmleri Başka Sinema kapsamında 2023 yılının Ağustos ayında gösterime girdi.

BAY HULOT’UN TATİLİ: Film, tatilcilerin büyük şehirden çıkıp deniz kenarına doğru akın etmesiyle başlar. Köpeklerin bile ciddiye almadığı küçük, gürültülü ve külüstür arabasıyla deniz kenarına gidenler arasında Hulot hemen dikkatimizi çeker. Ağzından eksik etmediği piposu ve yaylanarak yürüyüşüyle bu uzun boylu Fransız beyefendisi deniz kıyısındaki Hotel de la Plage’a varan son tatilcidir. Kibar, canayakın ve güleryüzlüdür. Tek bir hareketiyle farkında olmadan bir dizi küçük tersliği başlatma konusunda özel bir yeteneği vardır. Tatilde dinlenmeye, eğlenmeye çalışan insanlardan çok farklı değildir ve aslında onlardan daha da komik görünmez… Bay Hulot’nun Tatili usta Fransız sinemacı Jacques Tati’nin yazdığı, oynadığı ve yönettiği bir film… Tati’nin sineması temelde sessiz sinema geleneğine yaslanıyormuş gibi görünür ama derinine inildiğinde çok daha modern bir yapıyla karşılaşırız. Kamerasını mümkün olduğunca az hareket ettiren ve genelde sabit planları seven Tati, sessiz sinemanın abartılı oyunculuğunu ve teatral koreografiye yaklaşan slapstik tarzını kullanmaz. Çerçevenin içinde akıp giden zamanın değerini bilen, gündelik hayatın ritmini yakalamaya çalışan bir sinemadır bu. Dolayısıyla Tati’nin slapstick’i soğukkanlı, durum komedisinin tadını çıkaran gerçekçi bir slapstick’tir. Ayrıca Hulot, finaldeki havai fişek sahnesi hariç perdede büyük şamatalar yaratmaz, sadece küçük sorunlara yol açar. Ama bu küçük sorunlar da seyirciyi kahkahalara boğar. Sözgelimi otelin açık kapısından giren rüzgar içeride kargaşa yaratmamış ama herkesin keyfini kaçırmıştır… Tati yakın planı değil, seyircinin herşeyi uzaktan ve belirli bir mesafeyle seyredebileceği genel planları tercih eder. Kamera kullanımındaki bu soğukkanlı yaklaşım filmin ironi duygusunun da anahtarıdır. Sözgelimi filmin açılış sahnelerinde tatilcilerin istasyonda oradan oraya koşturması ya da Hulot’nun her gece gürültülü arabasıyla otelde kalan tatilcileri uyandırması gibi sahnelerde kamera uzakta, soğukkanlı bir gözlemcidir. Öte yandan görsel yanı çok sağlam bir sinemadır bu… Resimler herşeyi anlatmaktadır. Söz çok gerilere itilmiştir ama ses önemli bir anlatım aracıdır. Minimum ölçüde diyalog kullanan Tati, belirli bir hikaye anlatmaktansa tatilcilerin yaşadığı komik durumları peş peşe sıralamayı tercih eder. Buna rağmen baştan sona keyifle izlenen, her yaştan seyirciyi saran, sürükleyici ve eğlenceli bir filmle karşı karşıyayız. Sonuç olarak, Bay Hulot’nun Tatili, sağlam sinema duygusu ve özgün humor duygusuyla zamana karşı direnmekte zorluk çekmeyen bir klasik.

Filmleri :
Senaryo :
1974 - Geçit töreni
1971 - Trafik
1967- Oyun Vakti
1967 - Gece Dersleri
1958 - Amcam
1956 - Sihirbaz
1953 - Bay Hulot'nun Tatili 1949 - Jour de Fete (Bayram Günü)
1947 - Postacı Okulu
1938 - Dünyaya Dönüş
1932 - Oscar, tenis şampiyonu

Yönetmen :
1971 - Trafik
1967 - Oyun Vakti
1958 - Amcam
1953 - Bay Hulot'nun Tatili
1949 - Jour de Fete (Bayram Günü)

Oyuncu:
1971 - Trafik
1967 - Oyun Vakti
1958 - Amcam
1953 - Bay Hulot'nun Tatili
1949 - Jour de Fete (Bayram Günü)
1947 - Le diable au corps
1945 - Sylvie et le Fantôme


Kaynak:Biyografi.info