Muzaffer Sarısözen

Muzaffer Sarısözen, Türk folklorcusu, Türk Halk Müziği sanatçısı ve derleyicisidir. Derlediği çok tanınmış türküler arasında Allı Durnam, Gesi Bağları, İzmir’in Kavakları bulunmaktadır.

Muzaffer Sarısözen, 1899 yılında Sivas’da doğmuştur. Asıl adı Muzaffereddin Mazhar olup soyadı kanunundan önce Muzaffereddin, Muzaffer Sözen gibi isimleri kullanmıştır. Babası Nakşibendî şeyhi Hüseyin Hüsnü Efendi, annesi Zeliha Hanım’dır. Sivas’ta Mekteb-i ibtidâîyi (İlköğretim) bitirmesinin ardından Sivas Sultânîsi’ne (Lise) kaydoldu. Son sınıfta iken Çanakkale Savaşı’na gitmek için okuldan ayrıldı. Savaş bittikten sonra Sivas’a döndü okuluna devam etti. Bu arada Mekâtib-i ibtidâiyye (ilk okullar) muallim muavinliği imtihanını vererek 18 Kasım 1918 tarihinde Sivas Sanâyi Mektebi’ne muallim yardımcılığına getirildi. Döndükten sonra 7 Aralık 1922’de mezun oldu.

31 Ağustos 1920 tarihinde ikinci defa askerlik yapmak için bu görevinden ayrıldı. Dönüşünde 2 Mart 1921 tarihinde Sivas Muallim Mektebi’ne Türkçe öğretmeni oldu. 1 Mayıs 1923 tarihinde Sivas Lisesi’nde mûsiki muallimi olarak görevlendirildi.

Muzaffer Sarısözen, 31 Ağustos 1927 tarihinde Sivas Valiliği tarafından müzik öğrenimi görmesi için İstanbul Belediye Konservatuarına gönderildi. Buradan 14 Mart 1929 tarihinde mezun olan Muzaffer Sarısözen bir süre konservatuar müdürü Yusuf Ziya Demircioğlu'yla birlikte folklorla ilgili çalışmalar yaptı. Daha sonra Sivas'a döndü. Sivas'ta önce öğretmen okulunda sonra da lisede müzik öğretmenliği yaptı.

Öğretmenliği sırasında bir yandan da halk müziği ve oyunlarıyla ilgili derleme çalışmalarını sürdürdü. Halk oyunlarından halaylarla ilişkin ilkyazılar Sarısözen'in imzasıyla 1930'lu yıllarda bazı gazete ve dergilerde yayımlanmaya başladı.

Muzaffer Sarısözen, derleme gezileri sırasında merakıyla topladığı bağlama, cura, ney, çifte kaval, kemençe, kaval, tulum, davul, zurna, tef, darbuka gibi birçok halk sazından koleksiyon oluşturdu.

Ahmet Kutsi Tecer’in 1930 yılı Eylülünde Sivas Lisesi’ne tayin edilmesi Muzaffer Sarısözen’in hayatı için yeni bir dönemin başlangıcı oldu.

1930 yılında Milli Eğitim Müdürü olan Ahmet Kutsi Tecer ile tanışan Muzaffer Sarısözen, Ahmet Kutsi Tecer’in 1931 yılında "Halk Şairlerini Koruma Derneği"ni kurmasına vesile oldu. İlk Halk Şairleri Bayramı 1931'da yapılır. Sarısözen’in umumi kâtiplik görevini üstlendiği bu dernek çatısı altında Türkiye’de ilk defa düzenlenen halk şairleri bayramı (5-8 Kasım 1931) aralarında Aşık Veysel’in de bulunduğu on beş âşığın tanınmasına imkân sağladı.

Sivas’ta görev yaptığı okullarda Türkçe ve mûsiki dersleri yanında tarih, coğrafya, tabiat bilgisi ve Fransızca dersleri de veren Muzaffer Sarısözen 19 Ekim 1933 tarihinden itibaren Sivas Lisesi’nde müdür yardımcılığı yaptı.

1936 yılında Ankara’ya çağrılan Muzaffer Sarısözen, Ankara Devlet Konservatuvarı’nın kuruluş günlerinde planlanan derleme gezilerini gerçekleştirecek heyet üyeleri arasında yer aldı. Bu sırada Mustafa Kemal ATATÜRK’ün emriyle Mûsiki Muallim Mektebi’nden iki sınıf alınıp Ankara Devlet Konservatuvarı’nın kuruluşu gerçekleştirildi. 1938 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı Folklor arşivi şefliğine Muzaffer Sarısözen getirildi.

Muzaffer Sarısözen, Türkiye’nin birçok yöresinde, Mahmut Ragıp Gazimihal, Ahmet Adnan Saygun, Ulvi Cemal Erkin, Halil Bedii Yönetken, Nurullah Taşkıran ve Rıza Yetişen’den oluşan derleme ekibiyle birlikte on binlerce türkü ve öykü derledi ve bunlar notaya alınarak TRT arşivlerine geçirildi.

1937 ile 1957 seneleri arasındaki Türkiye'nin farklı illerine haftalar veya aylar süren, toplamda 18 tane büyük derleme gezileri düzenlemiştir. Derlediği eserler ve oyun havaları arasında "İzmir'in Kavakları", "Bülbülüm Altın Kafeste", "Gesi Bağları", "Çayda Çıra", "Bulut Gelir Seher İle", "İnce Giyerim İnce", "Misket", "Çayır Çimen Geze Geze", "Kolbastı", "Allı Turnam", "Burçak Tarlası", "Bir Of Çeksem Karşıki Dağlar Yıkılır", "İhtiyatlar Silah Çatmış Yolun Üstüne", "Kekliğimin Kafesi", "Yabandan Gel (Kostak Yörü)", "Iğdırın Al Alması", "Suya Düştü Gülümüz", "Süpürgesi Yoncadan", "Bülbül Havalanmış", "Keklik İdim Vurdular", "Süt İçtim Dilim Yandı" gibi farklı yörelerin türküleri, bozlakları, karşılamaları, ağıtları, Pir Sultan Abdal'dan, Karacaoğlan'dan türküler, ve oyun havaları bulunmaktadır.

Ortak derlemelerle birlikte derlediği ve derlenmesine ön ayak olduğu 10 bin civarında eser vardır. Bunların binden çoğunu Muzaffer Sarısözen notaya aldı değerlendirdi.

Halk müziğiyle ilgili radyo yayınları Sarısözen'in 1938'de Ankara'ya gelmesiyle önceleri birer ikişer solo program olarak sürmüş Milli Musiki Sanatkarları Kolu adıyla Türk Halk Müziği ve Klasik Türk Müziği birlikte yürütülmüştür. Halk müziği yayınlarının dikkatle dinlenmeye başlandığı 1938-1941 yılları arasında müzik yayınları şefi Mesut Cemil Sel halk müziğinden sorumlu şef yardımcısı ise Sarısözen'di. Sarısözen o yıllarda Ankara Radyosuna gelip zaman zaman programlar yapan yöre sanatçılarını bir araya getirip ilk halk müziği programlarını başlattı.

1940 yılından sonra zamanla artan halk müziği yayınları 1941 yılının sonlarına doğru Sarısözen yönetiminde “Biz Türkü Öğreniyoruz” ve “Yurttan Sesler” adı altında Klasik Türk Müziği korosundan ayrılarak yayınlarını sürdürmeye başlamıştır.

Ankara Radyosu'nda "Yurttan Sesler" topluluğunu kurdu ve "Yurttan Sesler" programını yönetti. 1953 yılında İzmir, 1954 yılında İstanbul Radyolarında " Yurttan Sesler " topluluklarını kurarak, halk türküleri ve oyunlarının yurt çapında sevilmesi ve tanıtılması için büyük çaba harcadı. Makaleleri ve çeşitli dergilerde çıkan notalı halk türküleri derlemeleri vardır. Daha sonraki yıllarda da Erzurum Radyosu Yurttan Sesler Korosu kurulmuştur.

Türkiye'de az sayıda yapılan halk müziğine ilişkin basılı yayınların başında 1926'da İstanbul Belediye Konservatuarının yayımladığı 14 defter durumundaki “Anadolu Halk Şarkıları” adlı kitapların dışında önemli bir yayın olarak Sarısözen'in 1941 yılında yayımladığı “Seçme Köy Türküleri” adlı kitabı gelmektedir. Sarısözen daha sonra 1952 yılında “Yurttan Sesler” 1962 yılında günümüzde halk müziği ile ilgili önemli bir kaynak olan “Türk Halk Musikisi Usulleri” adlı kitabını yayımladı

1949-1950 yıllarında İtalya ve İspanya'da yapılan halk oyunları şenliklerine Türkiye'den ilk kez halk oyunları ekipleri Muzaffer Sarısözen'in başkanlığında gönderildi ve Erzurum bar ekibi ile katıldığı şenliklerde birinci oldu.

1952 yılında bir bankanın kurduğu halk oyunlarını yayma ve yaşatma kurumunda da önemli görevlerde bulundu. Özellikle halk müziğine ilişkin görüşlerini çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlayıp genç kuşağı halk müziğinin derlenmesi araştırılması ve tanıtılması konusunda özendirmeye çalıştı.

Muzaffer Sarısözen, 1951 yılında şarkıcı Neriman Altındağ Tüfekçi ile evlendi. Bu evlilikten 1952 yılında oğlu Memil Sarısözen dünyaya geldi. 1956 yılında boşandı.

1962 senesinde yaşadığı prostat sebebiyle ameliyat olan Muzaffer Sarısözen, ameliyat sonrası rahatsızlanması sonrası 4 Ocak 1963 tarihinde Ankara’da 64 yaşında ölmüştür. Cebeci Asri Mezarlığına defnedilmiştir.

2002 yılında PTT, Türk Meşhurları konulu pul serisinde onun adına 100 bin liralık pul çıkarmıştır.

Eserleri:
1. Seçme Köy Türküleri (İstanbul 1941).
Birinci bölümde yetmiş üç parçalık küçük hacimli solfej notalarının, ikinci bölümde ülke genelinden seçilmiş türkü notalarının yer aldığı eserin halk müziği geleneğinden yararlanılarak hazırlanmış bol notalı ilk solfej eğitim kitabı olduğu söylenebilir.

2. Yurttan Sesler (Ankara 1952). Eserde yetmiş bir tanesi vokal ve vokal-enstrümantal, on beş tanesi enstrümantal toplam seksen altı nota vardır. Sarısözen bilhassa müzikal yapının kolayca algılanabilmesine imkân verecek bir yazım biçimini tercih etmiştir.

3. Türk Halk Musikisi Usulleri (Ankara 1962).
Türk halk müziği başvuru kaynaklarının en başında gelen kitap büyük bir kısmı ilk defa yayımlanan orijinal müzik örnekleri, sınıflandırma yöntemleri, analitik düşünce yoğunluğu ve yine ilk defa ortaya konulan bilgiler bakımından büyük bir emek ürünüdür. Eserde vokal, vokal-enstrümantal ve enstrümantal tarzda 142 müzik örneğine yer verilmiştir.

Muzaffer Sarısözen’in ayrıca 1935 yılında Seçme Halaylar adlı bir denemesinden bahsedilmektedir.

Muzaffer Sarısözen’in Altay Türkleri Halk Musikisi (Altay Halk Türküleri) adlı henüz yayımlanmamış önemli bir eseri daha vardır. 1955 yılında Doğu Türkistan ve Altaylar’dan Türkiye’ye göç eden Türkistan / Kazak Türkleri ile ikamet ettikleri Sirkeci ve Zeytinburnu göçmen misafirhanelerinde görüşerek derlemeler yapan Sarısözen, onlardan derlediği materyalleri 26 Haziran 1961 tarihinde Ankara Devlet Konservatuvarı Kitaplığı’na teslim etmiştir. Sarısözen bu derlemede toplam kırk esere yer vermiştir.

Muzaffer Sarısözen’in bunun dışında Toplu Halk Oyunlarından Sivas Halayları adlı basılmamış bir eseri de vardır.

Kaynak:Biyografi.info