Nüzhet Gökdoğan

Akademisyen, gökbilimci, astronom

Nüzhet Gökdoğan, Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi ve Türkiye'nin ilk kadın dekanıdır.

Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Tam adı Hatice Nüzhet Gökdoğan’dır. Babası Atatürk’ün silah arkadaşlarından tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir, annesi Nebihe Hanım'dır. İlk öğrenimini Bezm-i Alem ve Şişli Terakki Lisesinde, orta öğrenimini Erenköy Kız Lisesi Fen Şubesinde tamamladı. Yatılı olarak okuduğu Erenköy Kız Lisesi’nden 1928 yılında mezun olduktan sonra devlet bursu kazanarak matematik-fizik lisansı yapmak üzere Fransa’ya gönderildi. Lyon Kız Lisesi'nde Fransızca öğrendikten sonra Erkek Lisesi kısmına geçerek matematik ağırlıklı bir öğrenim gördü. 1932 yılında Lyon Üniversitesi'nde matematik lisansını tamamladı. 1933-1934 ders yılında da Paris Üniversitesi’nde Diplome d’Etudes Superieur sertifikasını almış ve Paris Rasathanesi’nde staj görmüştür. Yılsonu sınavlarının ardından 1934 yılında İstanbul'a döndü.

1933 Üniversite Reformu ile birlikte 29 Eylül 1934 tarihinde, bir yabancı profesör ve iki yabancı yardımcı ile İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde kurulan Astronomi Kürsüsü’ne ilk Türk doçenti olarak tayin edildi. Ve bu kurumun ilk kadın çalışanı oldu. Burada tanıştığı Ali Mukbil Gökdoğan ile 1938 yılında evlendi. Ayrıca, 1936-1946 yılları arasında ek görev ile İstanbul Teknik Üniversitesi Matematik Doçentliği’nde de bulunmuştur.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde doktorasını 1937 yılında tamamladı ve Fen Doktoru ünvanını almıştır. 1940 yılında doçent oldu ve İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nin Astronomi Enstitüsü'ne doçent olarak atandı. Nüzhet Gökdoğan, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde Astronomi Kürsüsü'nde görev yapan ilk Türk doçenttir. Üniversite bahçesine gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı. 1940 yılında William Marshall Smart’ın Spherical Astronomy adlı eserini Kürevî Astronomi adıyla Türkçeye çevirdi.

1 Aralık 1948 tarihinde profesör unvanın aldı. Fen Fakültesi’nin teklifi ile İstanbul Üniversitesi Senatosu tarafından Profesörlüğe yükseltilmiş, sonra da Fakülteyi temsilen Senatörlüğe ve 1954 yılında da Dekanlığa seçilmiştir. 1956 yılına kadar iki yıl bu görevi yürütmüştür.

1954-1956 ve 1978-1980 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı yapmıştır. 1958 yılında Astronomi Kürsüsü’nü yönetmeye başlayan Prof. Gökdoğan, 22 yıl Kürsü ve Bölüm Başkanlığı görevinde kalmıştır. 1978 yılında ikinci kez Dekan ve Bölüm Başkanlığı görevlerini sürdürürken 1980 yılında yaş haddinden emekli olmuştur. Prof.Dr. Nüzhet Gökdoğan Astronomi Bölümü’ne 46 yıl hizmet etmiştir.

Nüzhet Gökdoğan, 1938 yılında Ali Mukbil Gökdoğan ile evlendi. Gönül Gökdoğan (d.1941), Can Gökdoğan (d.1946) adlarında iki çocuğu vardır.

Nüzhet Gökdoğan, 1948 yılında Türk Matematik Derneği’nin, 1949 yılında Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı. 1954-1956, 1966-1968 ve 1968-1970 tarihleri arasındaki dönemlerde Türk Kadınlar Derneği'ne başkanlığını yaptı. 1954 yılında birkaç astronom ile birlikte kurduğu Türk Astronomi Derneğinin başkanlığını 20 yıl boyunca sürdürdü.

Nüzhet Gökdoğan, 1951-1952 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri'nin Michigan eyaletine gitti. Ann Arbos ve McMath¬Hulbert gözlemevlerinde ve Wilson Dağ Gözlemevi ile Palomar Dağı Gözlemevi’nin merkezinin bulunduğu Pasedena'da çalıştı.

23 Haziran 1954 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. Türkiye’nin ilk kadın dekan olarak iki yıl bu görevi yaptı.

1958 yılından itibaren 22 yıl Astronomi kürsüsü başkanlığı yaptı. Başkanlığı süresince Fransa'da Meudon ve Nice, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Aralık 1971 tarihinde Astronomi kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı "Keppler Sempozyumu"nu düzenledi.

1978’de ikinci kez İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. Eylül ayında Silivri'de II. Ulusal Astronomi Kongresi'ni düzenledi. Bu kongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok önemli bir toplantı oldu.

1979 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devlet Üstün Hizmet Madalyası'nı aldı.

Nüzhet Gökdoğan, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin kurulmasında ilk adımların atılışında rol oynadı.

1980 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı ve bölüm başkanlığı görevlerini sürdürmekte iken emekli oldu. Akademik yaşamı boyunca 6 ders kitabı çevirdi; 3 ders kitabı yazdı; 13 bilimsel makalesi yayınlandı.

Nüzhet Gökdoğan, 24 Nisan 2003 tarihinde İstanbul’da 93 yaşında kalp yetmezliği nedeniyle ölmüştür. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda defnedildi.

Kaynak:Biyografi.info