Safiye Ali

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadındır.

Safiye Ali, 2 Şubat 1894 tarihinde İstanbul’da dört kız kardeşin en küçüğü olarak doğmuştur. Babası Sultan Abdülaziz ve Abdülhamit II'in yaverlerinden Ali Kırat Paşa, annesi Şeyhülharem Hacı Emin Paşa'nın kızı Emine Hasene Hanım'dır. Dedesi Hacı Emin Paşa 17 yıl Mekke şeyhülislamlığı yapmıştır. Babasını küçük yaşata iken kaybeden Safiye Ali, dedesi Emin Paşa'nın Valideçeşme'deki konağında büyüdü. İstanbul'da Amerikan Kız Koleji'nde gördüğü eğitimini Ocak 1916 da tamamladı.

Kolej yıllarında iken tıp doktoru olmaya karar veren Safiye Ali, İstanbul’da Darülfünun Tıp Fakültesi henüz kadın öğrenci kabul etmemesinden dolayı, I. Dünya Savaşı sırasında maddi güçlüklere rağmen Almanya'ya giderek Würzburg Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğrenim gördü. Devlet bursu alan Safiye Ali, çok hızlı bir şekilde Almanca öğrenerek hemen derslere başladı. 1921 yılında “bebeklerde iç Pakimenenjit kanaması” hakkındaki tezi ile mezun oldu.

Safiye Ali, 1922 yılında İstanbul’a döndükten bir buçuk ay sonra kadın ve çocuk hastalıkları ihtisası yapmak üzere tekrar Almanya'ya giderek Würzburg Julius-Maximilians Üniversitesi Tıp Fakultesi'nde kadın hastalıkları ve çocuk hastalıkları ihtisası yaptı. Burada okul arkadaşı Dr. Ferdinand Krekeler ile evlendi. I. Dünya savaşında bir ayağını kaybetmiş olan Ferdinand Krekeler, Safiye Ali için üniversitedeki kariyerini bir kenara bırakarak eşi ile 1923'te Türkiye'ye gelir ve müslüman olarak Ferdi Ali ismini alır.

1923 yılının Haziran ayında kadın ve çocuk hastalıkları doktoru olarak mezun olunca İstanbul’a göz doktoru olan eşi ile birlikte Cağaloğlu’nda muayenehane açtı. Safiye Ali, Gazeteye verdiği ilanda ise şöyle der:

	"Dr. Safiye Ali Hanım, kadın ve çocuk hastalarını Cuma ve Pazar'dan maada her gün ve öğleden sonra İstanbul'da Nuruosmaniye Caddesi'nde 52 numaralı muayenehanesinde kabul eder.”

İlk zamanlar tanınmadığı için muayenehanesine kimse gelmemiştir ve hatta kadın olduğu için düşük vizite ücreti ödemek isteyenler bile olmuştur. Aynı işe aynı ücret anlayışından vazgeçmeyen Safiye Hanım, maddi sıkıntı çeken hastalarından ise ücret almayacağını beyan eder. Ve zamanla insanlara kendisini tanıtıp onların güvenlerini kazandıkça muayenehanesi dolup taşmaya başlar.

Safiye Ali, İstanbul'da beş yıl doktorluk yaptı ancak karşılıksız olarak anne-çocuk sağlığına yaptığı hizmetler klinik çalışmalarının önüne geçti. Bu dönemde ayrıca Amerikan Koleji bünyesinde açılan ilk kız tıp okulunda jinekoloji ve obstetrik dersleri vererek kızlara tıp eğitimi veren ilk kadın öğretim üyesi olarak tarihe geçti.

Dr. Safiye Ali, yalnızca bir klinik doktoru olarak kalmaz Alman ve Amerikan elçiliklerinde doktorluk yapmanın yanı sıra, hocası Mary. M. Patrick'in daveti üzerine Amerikan Kız Koleji Tıp Bölümü'nde ders vermeye başlar. Kapitülasyonların kaldırılması ve sağlıkta ulusallaşma adımları nedeniyle Amerikan Koleji Tıp Okulu 1924'te kapatılır.

Anne sütünden kesilen ve steril süt içme imkanından mahrum olan çocuklar için Fransız Kızılhaç'ı tarafından kurulup 1925'te Himaye-i Etfal Cemiyeti'ne bırakılan Süt Damlası Bakım Evi'nin başına geçen Safiye Ali, gönüllü çalışmalarıyla bakımevine etkinlik kazandırmıştır. Süt Damlası'ndaki çalışmaları kadınları emzirmeye teşvik etme; yetersiz beslenen çocukların sağlıklı beslenebilmeleri amaçlı eğitimler düzenlemeye odaklı idi.

Safiye Ali ayrıca sütten kesilmiş 1 yaş sonrası hasta ve zayıf çocukların bakımı ile ilgilenmek üzere Hilal-i Ahmer Hanımlar Merkezi Küçük Çocuklar Muayenehanesi'ni kurdu. Londra, Viyana ve Bologna’da düzenlenen kongrelerde Himaye-i Etfal Cemiyeti’ni temsil etti.

Safiye Ali, mesleğinin zirvesinde iken Süt Damlası’ndan bazı meslektaşlarının haksızlığına uğrayarak istifa etmek zorunda kaldı.

Ocak 1928'de sadece muayenehane doktorluğu yapıyordu. Bu tarihte, İstanbul'da muayenehanesi olan hekimler arasındaki tek kadındı. Bu dönemde toplum, kadın doktora o kadar yabancıydı ki Malul Gaziler Büyük Ticaret Salnamesinde adı, "Safiye Ali Bey" olarak geçmektedir. Erken Cumhuriyet dönemindeki kadın hareketinin içinde yer alan Safiye Ali'nin 1928'de Bolonya'da toplanan Beynelmilel Kadın Doktorlar Konferansı'nda edindiği sosyal ve bilimsel izlenimleri Servet-i Fünun'da yayımlandı.

Safiye Ali, mesleki çalışmalarının yanı sıra İstanbul'da başlayan feminist harekete katıldı ve 1924'te kurulan Türk Kadınlar Birliği’nin sağlık komisyonu başkanlığını üstlenerek fuhuşla mücadele için çalıştı. Efsane aktivist Nezihe Muhiddin'in önderliğinde önce parti olarak kurulan ancak sonrasında birliğe dönüştürülen kurum Türkiye'de kadın haklarının çağdaşlaşmasında önemli rol oynar. Ve Safiye Ali'nin de bunda payı oldukça fazla olur. Ayrıca Ali bu birliğin sağlık komisyonunu yönetirken genç kızların fuhuşa sürüklenmesinin önüne geçmeye çalışır.

1928 yılında kanser teşhisi konulması üzerine Türkiye'den ayrılarak Almanya'da Dortmund şehrinde geçirdiği operasyon sonrası oraya yerleşti. Başarılı da bir operasyon geçirir ancak Dortmund'a yerleşip mesleğini orada devam ettirmeye karar verir. II. Dünya Savaşı yıllarında sağlığı elverdiği sürece mesleğini sürdürdü.

Safiye Ali, 5 Temmuz 1952 tarihinde Dortmund, Almanya’da 58 yaşında kanserden ölmüştür.

Kaynak:Biyografi.info