Thomas Alva Edison

Amerikalı mucit ve işadamı. Pek çok önemli cihaz ve makine icat etmiştir. Edison, dünyada en çok patent alan üç kişiden biridir. Sinema makinesi, karbonlu mikrofon, gramofon ve elektrikli otomobil gibi 1093 adet icat yaptı.

Thomas Alva Edison, 11 Şubat 1847 tarihinde Milan, Ohio, ABD'de yedi kardeşin en küçüğü olarak doğmuştur. Babasının ismi Samuel Edison, annesininki ise Nancy Matthews Elliott’tur. Edison, tıpkı Albert Einstein gibi yaşıtlarına göre çok geç yaşta konuşmaya başlamıştır. Yedi yaşındayken ailesiyle birlikte ABD'nin Michigan eyaletinde Port Huron'a yerleşen Edison, ilköğrenimine burada başladıysa da yaklaşık üç ay sonra algılamasının yavaşlığı nedeniyle Edison’dan bir şey olmayacağı kanısına varılarak okuldan uzaklaştırıldı. Bundan sonraki üç yıl boyunca eski bir öğretmen olan annesi ve özel bir öğretmen tarafından eğitildi. Annesinin de yardımıyla kitap okuma alışkanlığı kazanmış ve neredeyse eline geçen her kitabı okumaya başlamıştır. Bunun üzerine anne Elliott oğluna biraz daha seçici olmasını söylemiş, Edison da kimya ve fizik kitaplarına yönelmeyi tercih etmiştir.

Son derece meraklı ve yaratıcı kişiliğe sahip bir çocuk olan Edison, 10 yaşına geldiğinde kendisini fizik ve kimya kitaplarına verdi. Bu arada evlerinin bodrumunda bir kimya laboratuvarı kurdu. Özellikle kimya deneylerine ve Volta kaplarından elektrik akımı elde etmeye yönelik araştırmalara ilgi duydu; bir süre sonra kendi başına bir telgraf aleti yaptı ve Mors alfabesini öğrendi. O günlerde geçirdiği kızıl hastalığı ve orta kulak iltihabı nedeniyle kulakları ağır işitmeye başladı.

Oniki yaşına geldiğinde ailesine yardım etmek için Port Huron ile Detroit arasında çalışan trende gazete ve şeker satmaya başlayan Edison, evlerindeki laboratuvarını trenin yük vagonuna taşıyarak, çalışmalarını burada sürdürdü. Weekly Herald adlı küçük bir gazete çıkardı. Kazandığı parayla kimya laboratuvarı kurdu. Trende deney yaparken yere dökülen fosfor yangın çıkarınca trenden atıldı. Bu dönemde Edison, Michael Faraday'ın Experimental Research in Electricity adlı yapıtını okudu ve derinden etkilendi. Bunun üzerine bir yandan Faraday'ın deneylerini tekrarladı bir yandan da kendi deneylerine ağırlık vererek daha düzenli çalışmaya ve notlar tutmaya başladı.

1863 yılında Tren istasyon müdürünün çocuğunu trenin altında kalmaktan kurtarmış ve müdür ona telgraf kullanmayı öğretmiştir. Ardından telgrafçılık yapmaya başlamış ve telgrafçı ofiste yokken mesajları kaydeden cihazıyla 16 yaşında ilk icadını yapmıştır. Yine bir deney yaparken kullandığı madde makinelere zarar verince, bu işinden de kovulmuştur.

1868 yılında kendine atölye kurdu. Aynı yıl geliştirdiği elektrikli bir oy kayıt makinesinin patentini aldı. Aygıt oldukça ilgi topladı ama kimse tarafından satın alınmadı. 1863 ile 1868 yılları arasında birkaç telgrafhanede çalışan mucit, 1868’de yaptığı bu elektrikli kayıt cihazının patentini satamamış ve deyim yerindeyse 5 parasız New York’a gitmiştir. Tüm parasını yitiren Edison borç içinde Boston'dan ayrılarak aldığı 35 dolar borç parayla New York'a yerleşti.

Edison'un şansı 1869 yılında altın borsasının düzenlenmesinde kullanılan telgrafın bozulması üzerine döndü. Çünkü burada bodrumunda uyuduğu binada bir borsa şirketi bulunuyormuş. Borsa yetkililerinin istemi üzerine aygıtı ustaca tamir eden Edison, Western Union Telegraph company'den geliştirilmekte olan telgraflı kayıt aygıtları üzerinde yetkinleştirme çalışması yapma önerisi aldı. Telgraf cihazını tamir eden Edison, şirket müdürü tarafından işe alınmış ve mucit burada aynı anda dört telgraf çeken bir cihaz yapmıştır. Buluşunun patentini alan Edison, bunu 40.000 dolara satarak ilk büyük parasını kazanmıştır.

Bunun üzerine bir arkadaşı ile birlikte Edison Universal Stock Printer mühendislik şirketini kurdu. Ve sattığı patentlerle kısa sürede önemlice bir servet edindi. Bu parayla New Jersey'deki Newark'ta bir imalathane kurarak telgraf ve telem aygıtları üretmeye başladı. Bir süre sonra imalathanesini kapatarak 1874 yılında New Jersey'deki Menlo Park'ta bir araştırma laboratuvarı kurdu ve tüm zamanını yeni buluşlar yapmaya yönelik çalışmalara ayırdı.

1880’li yıllarda Fort Myers, Florida’dan bir arsa satın almış ve buraya kışlık bir ev yaptırmıştır. Bir süre sonra otomobil endüstrisinin devlerinden Henry Ford, Edison’un evinin yakınlarına taşınmış ve iki ünlünün hayat boyu sürecek arkadaşlıkları başlamıştır.

1871 yılında sahip olduğu dükkânlardan birinde çalışan 16 yaşındaki Mary Stilwell ile evlenmiş ve Marion Estelle Edison, Thomas Alva Edison, Jr. ve William Leslie Edison isimlerinde 3 çocukları olmuştur. 29 yaşında 1884’de hayatını kaybeden Mary Edison’un ölüm nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte beyin tümörü ve aşırı dozda morfinden şüphelenilmiştir.

Edison, ikinci evliliğini ise 1886 yılında 20 yaşındaki Mina Miller ile yapmış ve ondan da Madeleine Edison, babası öldükten sonra New Jersey valisi olan Charles Edison, Theodore Miller Edison isimlerinde 3 çocuğu olmuştur.

1876'da Alexander Graham Bell'in geliştirdiği konuşan telgraf üzerinde çalışmaya başladı. Aygıta karbondan bir iletici ekleyerek telefonu yetkinleştirdi. Ses dalgalarının dinamiği üzerine yaptığı bu çalışmalardan yararlanarak 1877 yılında sesi kaydedip yineleyebilen gramafonu geliştirdi. Geniş yankı uyandıran bu buluşu ününün uluslararası düzeyde yayılmasına neden oldu.

Ampulü 1878'de William Wallace'in yaptığı 500 mum gücündeki ark lambasından etkilenerek geliştiren Edison, bundan daha güvenli olan ve daha ucuz bir yöntemle çalışan yeni bir elektrik lambasını geliştirme çalışmasına girişti. Bu amaçla açtığı bir kampanyanın yardımıyla önde gelen işadamlarının parasal desteğini sağladı ve Edison Electric Light Company'yi kurdu. Oksijenle yanan elektrik arkı yerine havası boşaltılmış bir ortamda (vakum) ışık yayan ve düşük akımla çalışan bir ampul yapmayı tasarlıyordu. Bu amaçla 13 ay boyunca flaman olarak kullanabileceği bir metal tel yapmaya uğraştı. Sonunda 21 Ekim 1879'da özel yüksek voltajlı elektrik üreteçlerinden elde ettiği akımla çalışan karbon flamanlı elektrik ampulünü halka tanıttı. Üç yıl sonra New York sokakları bu lambalarla aydınlanacaktı. New York sokaklarını ampullerle aydınlatan kişi olarak Edison bilinmektedir. Çünkü patent ve elektrik santralleri ona aitti ve şehir 1882’de onun işaretiyle birlikte aydınlanmıştır.

1882 yılında Edison’un Paris‘e açtığı Continental Edison adlı firmasında Nikola Tesla adındaki genç mucit çalışmaya başlamıştır. 1884 yılında Amerika’ya giderek Newyork’a gelen Nikola Tesla, Edison’un firmasında çalışmaya başladı. Ancak aradaki anlaşmazlık nedeniyle buradan ayrılmıştır. Zira Edison Tesla’ya elektrik santrallerindeki bir sorunu çözmesi karşılığında 50.000 dolar vereceğini söylemiş, ancak Tesla bu sorunu çözdüğünde Edison sözünde durmamıştır. Bu durum karşısında Tesla işi bırakmış ve iki yıl sonra iki arkadaşı ile alternatif akım endüksiyon motorunu geliştirerek “Tesla Electric Company” isimli şirketi kurmuştur.

1887'de Menlo Park'tan New Jersey'deki West Orange'a taşınan Edison burada önceki laboratuvarlarının on katı büyüklüğünde Edison Laboratuvarını açtı. 1890'lara doğru uzun erimli iletime daha uygun olan alternatif akım geliştirildi. Doğru akımın üstünlüğüne inanan Edison, bir kampanya başlatarak kamuoyunu, yüksek gerilimli alternatif akım sistemlerinin son derece tehlikeli olduğu yolunda uyarmaya çalıştı. 1892'de ise Edison General Electric Company'nin denetimini yitirdi. Ve şirketi General Electric Company ile birleşti.

Yaşamının sonuna değin yeni buluşlar yapmak için uğraş verdi. Tam 1093 tane buluşu vardır. Kendisine Menlo Parkı'nın Sihirbazı denirdi. Bazen bu yakıştırmaya kızar, bazen de gülüp geçerdi. Sihir arayanlara da "%1 kabiliyet, %99 ter" derdi

Thomas Alva Edison, 18 Ekim 1931 tarihinde ABD, New Jersey’deki evinde diyabet rahatsızlığı nedeniyle 84 yaşında ölmüştür.

Edison, karbonlu mikrofonu, 1877’de icat edince telefonun ses kalitesi arttı. Gramofonu icat etti ama elektrik ampulü onun keşfi değildir. Patent Ofisi, ampulün patenti W. Sawyer’e ait diye Edison’un patentini 6 yıl onaylamadı. Başkalarının ampulleri kısa sürede patladığı için, Edison 1878’den itibaren uzun ömürlü ampule yoğunlaştı ve bir yıl sonra başardı. Ardından, ilk ampul fabrikasını kurdu ve ilk elektrikli treni çalıştırdı. İlk elektrik santralini 1881’de kurdu. Telsiz telgrafı 1887’de, sinema makinesini 1891’de ve çelik alkali aküsünü 1910’da geliştirdi. Sesli sinema makinesini 1912’de ve plastik plak çalan gramofonu 1914’te üretti. İlk telesekreteri, 1914’te telefona fonograf bağlayarak yaptı. Plakları, fenol reçinesinden yapıyordu ancak 1915’te fenol 2 kıtlığı başlayınca sentetik fenol üreten fabrikayı kurdu. Ordu için, 1917’de ses yardımıyla silahların ve denizaltıların yerini bulma, denizaltıdan atılan torpidoları tespit etme, gemilerin manevrasını hızlandırma, torpidoları ağla engelleme ve uçakların yerini bulma gibi çok sayıda buluş yaptı.

Edison, 1880’lerin sonunda ABD’de 100 civarında elektrik üretim ve dağıtım şirketi kurmuştu. Elektriği doğru akım olarak dağıtıyordu. Tanınmış mucit Nikola Tesla, alternatif akımı icat edince Westinghouse ile işbirliği yaptı. Tesla, geçmişte Edison’un laboratuvarında çalışmıştı. Westinghouse, uzak mesafelere elektrik iletmek için alternatif akımın şart olduğunu söylüyordu. Alternatif akımın voltajı trafolarda çok yüksek değerlere çıkartılınca nakil sırasında kayıp az oluyordu. Doğru akım ise 3 kilometreden uzağa iletilemiyordu. Edison, alternatif akımın ölümcül olduğunu anlatmaya başladı. Elektrikli sandalye ile insanların idam edilebileceğini söyledi. Ölmesine karar verilen bir fili, alternatif akımla öldürttü. Ancak avantajları anlaşılınca, alternatif akım tercih edildi. Edison “Yanımda çalışırken, maalesef Nikola Tesla’nın değerini anlayamadım” derdi.

İlginç ve Başarısız İcatları :
Edison 21 yaşındayken, Parlamentoya elektronik oy verme cihazı yaptı ve patentini aldı ama satamadı. Elle oylamada üyelerin oy değiştirme fırsatı vardı. Elektronik sistemde buna zaman kalmaz dediler. Komisyon başkanı “İstemediğimiz bir icat varsa budur” dedi. Röntgen, 1895’te X-ışınlarını bulunca, Edison cam ustası Dally’ye X-ışını tüpleri yaptırdı ve “Floroskop” cihazını icat etti. Hastaneler, cihazı beğendi ancak kanserojen X-ışınlarına maruz kalan camcı kanserden öldü. Edison çok üzüldü ve X-ışınlarını bıraktı. Çimento konusuna 1907’de “Hazır Beton Döküm Bina” projesiyle girdi. Evlerin mobilyalarını ve piyanoyu bile betondan döktü ama evler satılamayınca zarar etti. Mıknatısla demir ayırma tekniğini geliştirdi ve demir oranı düşük madenlerden demir üretti ama zarar etti. Oyuncakların içine sığan minik gramofonlar yaptı ve 1877’de şarkı söyleyen bebekler üretti ama satamadı. Edison, 1883’te fizik alanında yaptığı buluşun önemini anlayamadı. Ampulün akkor hale gelen flamanının yanına, bir metal elektrot daha ekledi. Metal ile flaman arasına galvanometre bağlayınca metalden elektrik geçtiğini buldu. “Edison Etkisi” denilen bu buluş sayesinde başkaları diyot ve triyot yaparak radyonun icadını kolaylaştırdı. Ardından transistörün ve silikon yonganın keşfi sağlandı. Edison, 1920’de ruhlarla konuşma olanağı veren cihazı bulduğunu duyurdu ama bunun şaka olduğu sanılıyor. En ileri görüşlü buluşu, 1899’da geliştirdiği özel aküyü kullanan elektrikli otomobildi. Petrol ucuz olduğu için zarar etti.

Kaynak:Biyografi.info