neoklasisizm

neoklasisizm

Neoklasisizm Antik Yunan ve Antik Roma dönemine ait tarzların yeniden canlandırılmasıyla ortaya çıkan bir akımdır. Bu akımın en önemli özelliklerinden biri önceki dönem olan Barok Sanatı’na ve aşırı süslemeciliğe duyulan tepkinin ortaya konulmasıdır.

1700’li yıllarda yapılan arkeolojik kazıların bu akıma önemli etkisi olduğu kabul edilmektedir. Bu kazıların önemli olanlarından bazıları Pompei’de yer almaktadır. Ayrıca James Stuart ve Nicholas Revett’in öncülük ettikleri Atina harabelerinin rölövesinin çıkarılması da bu hususta önemli aşamalardan birisi olarak kabul edilir. Bu akım ilk olarak İtalya’nın Roma şehrinde başladı, ardından barok ve rokoko akımlarının yaygın olarak bulunduğu Almanya gibi ülkelere sıçradı.

Neoklasizm Nedir
Neoklasisizm, 18. yüzyılın ikinci yarısında tüm Avrupa’yı etkisi altına alan bir sanat anlayışı ve tarzıdır. 18. yüzyılın ortalarında Barok ve Rokoko tarzlarının yapaylığına bir tepki ve antik çağ sanatına karşı yeni bir hayranlık başlamıştır. Bunda, özellikle 1738-1756 yıllarında İtalya’da Herculaneum ve Pompei’de yapılan arkeolojik kazıların, kazı buluntularının ve antik sanat yapıtlarının tanıtıldığı kitapların büyük etkisi olmuştur. Bütün bu gelişmelerin sonunda ortaya çıkan estetik akım ve sanat üslubu neoklasisizm diye tanınmış ve kısa sürede heykel, resim ve mimarlık sanatını etkisi altına almıştır. Özellikle 16. ve 17. yüzyılların klasik örnekleri model alınmıştır.

18. yüzyılın ilk yarısından itibaren Avrupa sanatında belirgin bir değişim gözlenir. Barok anlayışa ve rokoko sanatın aşırı taşkın süslemeleri ile sembolik tavrına tepki olarak doğan bu sanat anlayışının amacı Barok öncesi dönemin saf kabul ettikleri sanat anlayışına dönmektir. Antik devir hayranlığının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu akıma mensup sanatçılar için önemli olan çizgi ve form olup renkler ve ışık etkileri bütünüyle bir çizgi ve form bileşkesine bağlıdır. Antik form anlayışı her şeye hakimdir.

Neoklasik anlayışı Fransız ihtilali ile çakışan bir ölçüde de Napolyon devrinin sanat anlayışı ölmüştür. "Sanatın en arı kaynakları önümüze açılmaktadır. Bu kaynaklardan nasibini alabilenlere ne mutlu. Bizler için büyük olabilmenin taklit edilemez düzeye gelebilmenin tek yolu eskileri taklit etmektir" diyen Werke in der Malerei und Bildhauedrei Klasik Yunan heykeltıraşlığının soylu sadeliği ve huzur veren büyüklüğü telkin ettiği tezini savunmuştur. Bu aynı zamanda, Neo - Klasizm'in de kuralıdır. Neoklasik Stil'in kurucuları mevkiinde olan resim sanatçılarının örnek olarak gözleri önünde ancak, yunan vazoları üzerindeki resimlerle Pompei ve Hercılanum'da ortaya çıkarılan ikinci derecede önemli fresklerdir.

Buna göre; resim sanatçıları Neoklasik kavramını zihinlerinde yaratmak zorunda idiler. O zamanki toplum, artık Fetes Galantes'lerin kır eğlencelerini konu edinmiş bulunan eserleri beğenmez olmuştu. İhtilâl fikri neoklasik sanatın konu ve ifadelerinde yerini bulmalıydı. Yeni sanat ilkesi; sanatın herkes tarafından kolaylıkla anlaşılır olmasını, beşeri ideali, ruh yüceliğini güçlendirmesini ve yaşatmasını istiyordu. Resimde en geniş ölçüde açıklık elde edebilmek için desene büyük önem veriliyor; renk, boya ikinci plâna düşüyor ve ancak tuvalin konusunu anlatan deseni daha belirgin hale getirmek için kullanılıyordu.

Konular genelde eski Yunan ve Roma ozanlarının, tarihçilerinin eserlerinden aktarılmıştır. Eski heykeltıraşlıktan esinlenerek, doğayı ya düzelterek ya da idealleştirerek ifade etmişlerdir. Aynı zamanda harekete önem vermişlerdir. Onlara göre gerçek resim sanatçısı tarihsel konuları değişik boyutlardaki tuvallerine aktaran sanatçılar olabilmekte idi.

Neoklasik Heykel
Heykel: Neoklasisist tarzda yapılan heykeller genellikle Eski Çağ Yunan heykellerinden esinlenmiştir. Barok Dönemde yapılan heykellerde görülen hareketlilik neoklasisist tarzda yapılan heykellerde yerini ağırbaşlı, sakin ve zarif bir görüntü ile özdeşleşen akıcı çizgiler ve belirgin biçimlere bırakmıştır.

Heykel yapımında malzeme olarak genellikle beyaz mermer kullanılmıştır. Neoklasisizmin heykel, resim ve mimarlık alanında önde gelen sanatçıları ve eserleri:
Antonio Canova (Antonyo Kanova) (1757-1822): Venedik Akademisinde eğitim gören sanatçı yalnızca kendi ülkesi İtalya’da değil, tüm Avrupa’da neoklasisizm akımının en önemli yorumcusudur. Roma’da Gavin Hamilton ve Jacques Louis David gibi sanatçılarla dostluklar kurmuş ve onlardan etkilenmiştir.
Sanatçının en önemli yapıtlarından birisi Napolyon Bonapart’ı barış dağıtıcısı Mars olarak gösteren heykeldir. Canova oldukça büyük boyutlarda yaptığı bu mermer heykelin başını daha önce yapmış olduğu bir Napolyon Bonapart büstünden kopya etmiştir. Vücudun esin kaynağı ise antik dönemin çıplak tanrı heykelleridir.
Napolyon Bonapart’ın kız kardeşi Paolina Borghese (Polen Borgez)’e ait heykeller ile Cupido ve Psykhe (Küpid ve Pisike) Heykeli sanatçının diğer yapıtlarına örnektir. Yaptığı heykeller Yunan Helenistik heykellerinden etkilenmiştir.

Bertel Thorwaldsen (1770-1844)
Neoklasik heykelin önemli temsilcilerinden olan Danimarkalı sanatçının yapıtları, Yunan heykelinin Erken Klasik Dönemindeki heykellere benzer. Thorwaldsen, Yunan sanatının bu dönemini canlandıran ilk neoklasisist sanatçı olmaktadır.
Thorvaldsen’in önemli yapıtı mermerden yapılmış olan İason (Yason) Heykeli’dir. Mitolojik bir kahraman olan İa-son, kolunda altın postuyla betimlenmiştir.
Sanatçının diğer önemli yapıtları arasında İsa ve Havariler, Lord Byron Anıtı ile Ganimed ve Kartal sayılabilir.

Neoklasik Resim
Neoklasisist resimlerin konusunu tarihsel olaylar oluşturmuştur. Ayrıca bu tarzda yapılan resimlerde Yunan Mitolojisi de sıklıkla işlenmiştir. Neoklasisist resmin en önemli sanatçısı Fransız Jacques Louis David’dir.

Jacques Louis David (1748-1825)
David, sanatını klasik antikite üstüne temellendirmiştir. Onun klasisizmi doğayla, insan yaşamıyla ve toplumla yakından ilişkilidir. 1748 yılında Paris’te doğan David, Fransız Akademisinden kazandığı Roma Büyük Ödülü sayesinde Roma’daki Fransız Akademisine gitmiştir. Sanatçı burada kaldığı yıllarda doğadan, 16 ve 17. yüzyıl İtalyan ressamlarından, özellikle de antik sanattan etkilenerek çalışmalar yapmıştır. Antik heykel ve kabartmalardan desenler çizmiş ve bu desenlerde renkten, hacimden ve ışıktan arındırılmış biçimlerin yalınlığını vermeye çalışmıştır. Daha sonra Roma tarihi ile ilgili resimler yapmıştır.
Sanatçının en ünlü yapıtlarından birisi Horasların Yemini adlı tablodur. Resmin konusu, üç kardeşin vatanları uğruna sonuna kadar savaşmaya babalarının karşısında ant içmeleridir. Resimde figürler, kutu gibi bir mekâna yerleştirilmiş ve eğimli bir ışıkla aydınlatılmışlardır.
Büyük bir beğeni ve coşkuyla karşılanan bu tablo Avrupa’daki resim sanatının daha sonraki gelişimini etkilemiştir.
Sanatçının diğer önemli yapıtları arasında Marat’ın Ölümü ve Sabinlerin Kaçırılışı sayılabilir.

Neoklasik Mimari
Neoklasik Dönemde mimari, Roman ve Yunan yapılarında görülen düzenli sistemleri benimsemiştir. Anıtsal yapı tarzı, simetri, belirli orantılı ölçüler ve özellikle cephe mimarisi bu dönem yapılarında tekrar önem kazanmıştır.

Neoklasik akımın önemli bazı sanatçıları ve eserleri şunlardır:
Andrea Palladio (Andre Palladiyo) (1508-1580): Roma’daki Eski Çağ yapılarını inceleyen İtalyan sanatçı, neoklasik mimarinin temellerini atmıştır. Vicenza’daki Rotondo Villası ile İtalya’daki Saint Giorgio Maggiore Kilisesi sanatçının önemli yapıtlarındandır.
Onun yapılarında görülen kolossal nizam uygulaması Rönesanstan 19. yüzyıla kadar tüm Avrupa yapılarında görülmüş, batılılaşma döneminde Türk mimarisinde de yaygın olarak kullanılmıştır.
Kolossal nizam, sütun veya payelerin cephede iki kat boyunca uzanması veya üst üste sıralanmasıdır.
Neoklasisizmin mimarideki önemli bir temsilcisi de ABD’nin üçüncü başkanı Thomas Jefferson (1743-1826)’dır. Monticello’daki evi, sanatçının önemli bir yapıtıdır.
Bunlar dışında, Neoklasik Dönemde yapılan iki önemli yapıttan birisi Berlin’deki Brandenburg Kapısı, diğeri ise Paris'te Etual Meydanı’ndaki Zafer Kemeri’dir.

NeoKlasik Akımının Öncüleri
• Jacques Louis David (1748-1825) Fransız
• Jean Auguste Dominique Ingres (1780-1867) Fransız
• Marie - Guillemine Benoist (1768-1826) Fransız
• Anne Louis Girodet de Roucy Trioson (1767-1824) Fransız
• Adélaide Labille - Guiard (1749-1803) Fransız
• Antonio Cannova (1757-1822)
• Andrea Appiani (1754-1817) Italyan
• Johan Gottfri Schadow (1764-1860)
• Anselm Feuerbach (1829-1880) Alman
• Angelica Kaufman (1741-1807) Isviçre
• Nicolai Abildgaard (1743-1809) Danimarka
• Christoffer Wilhelm Eckersberg (1783-1853) Danimarka
• James Barry (1741-1806) Irlanda
• Karl Briullov (1799-1852) Rus