Parthenon

Parthenon

Partenon, Athena'nın tapınağıdır, MÖ 5. yüzyılda Atina Akropol'ünde inşa edilmiştir. Antik Yunan'dan günümüze kalan yapılar arasında en iyi bilinenidir ve Yunan mimarisinin en büyük eseri olarak kabul edilir. Dış cephesinde kullanılan heykeltıraşlığın Yunan sanatının en yüksek noktası olduğu düşünülür.

Athena Parthenos: Atina akropolis’inin en yüksek noktasında tanrıça Athena için Dor düzeninde yapılmış Parthenon olarak adlandırılan tapınağın diğer adıdır. Aslında Parthenon, M.Ö. 5 yüzyılda tapınağın içindeki ünlü Athena Parthenos heykelini barındıran odaya (cella) verilen isimdir ve Parthenos'un evi anlamına gelir. Tapınak, usta heykeltıraş Phidias (Pheidias) tarafından tanrıçanın yeni altın ve fildişi kült heykelini barındırmak ve dünyaya Atina’nın Pers Savaşları’nda güçbirliği yapan Yunan kentlerinin lideri olarak başarısını ilan etmek için inşa edildi. M.Ö 4. yüzyıldan itibaren tüm bina Parthenon adını almıştır.

Phidias tarafından korunması amacıyla Parthenon’da inşa edilen, altın ve fildişinden imal edilmiş Tanrıça Athena'nın kayıp heykeli. Phidias'ın en önemli eserleri arasında yer alır.

Dünyanın en büyük kültürel abidelerinden biri olarak Partenon, Antik Yunan`ın ve Atina demokrasisinin de sembolüdür. Tapınak Dor üslubu ile inşa edilmiştir.

Partenon isminin Athena Parthenos`un kült heykelinden geldiği sanılmaktadır. Bu heykel Fidias tarafından fildişi ve altın kullanılarak yapılmıştır, Athena`nın sıfatı partenos (bakire) tanrıçanın bekaretini simgelemektedir.

Altın oran'ın insanoğlu tarafından ilk uygulamalarından biridir. Cepheden bakıldığında, genişliğinin yüksekliğine oranı, neredeyse tam olarak altın oran'a eşittir.

Tarihçe
Partenon, Perslerin MÖ 480'de eski Athena tapınağını yok etmesinden sonra yapılmıştır. Birçok Yunan tapınağı gibi Partenon da hazine olarak kullanılmıştır.

6. yüzyılda Partenon Bakire Meryem'e adanan bir kiliseye çevrilmiştir. Osmanlı Devleti'nin fethinden sonra 1456 yılında ise cami olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1687'de Türkler burayı cephanelik olarak kullanırken, bina Venedik tarafından bombardımana tutulmuştur. Patlamalar, tapınağa ciddi biçimde zarar vermiştir.

Yunan isyanı sırasında Yunanlar tarafından savunma amaçlı olarak da kullanılmıştır. 19. yüzyılda heykel parçaları Lord Elgin tarafından İngiltere`ye taşınmıştır ve şu anda Britanya Müzesi`nde sergilenmektedir. Bu eserlerin Yunanistan`a gönderilip gönderilmeyeceği halen tartışılmaktadır.

Dünya’nın en önemli tarihi yapılarından Atina Parthenon Tapınağı, Atina’nın yüksek tepesi Akropolis’te tarihe meydan okurcasına ayakta duran, gezginlere benzersiz bir tarihe tanıklık hissi hissettiren 2500 yıllık bir hazinedir. M.Ö. 5 yy’da inşa edilmiş yapı oldukça korunarak günümüze gelmiştir.

Dünya’nın en büyük kültür yapılarından biri olan eser aynı zamanda Antik Yunan mimarisinin ulaştığı zirve noktası kabul edilir. Üzerindeki işlemeler de yine Yunan Sanatının zirvesidir derler. Günümüz demokrasisinin temellerini atan Atina Demokrasisinin sembolüdür.

İki ön bilgi ile devam edelim; sık karşılaşılan bir hata; Yunanistan’ın başkenti Atina’daki Parthenon Tapınağı genelde Akropolis ismi ile anılır. Oysa ki Akropolis; tapınağın olduğu yerin adıdır ve bilindiği gibi bir çeşit şehir kompleksidir. Tapınak, askeri yapılar, saray gibi binaları içine alan korumalı bölgenin adıdır. Dünya’nın birçok yerinde yer alır en meşhuru da tabii ki buradaki Akropolis’tir… Aslında Parthenon da yazının devamında anlatmaya çalışacağımız şekilde “hazine” demektir, Roma‘dan Anadolu’ya, o da birçok yerde yer alır. Makalemizin konusu Atina’daki Parthenon.

Parthenon-içerisi

Şehrin Tanrısının Bekaretinden Alınan İsim
Bilindiği gibi Atina şehri (Athens) ismini kentin koruyucu tanrıçası Athena’dan alır. Tanrıça Athena’ya adanmış olan Parthenon Tapınağı’nın adı da tanrıçanın bekaretinden gelir. (saflık, temizlik, kendini dizginleme manasına gelir.)

Atina Gezisi

Parthenon’un Kısa Tarihi
Atinalı devlet adamı Perkiles’in siparişi üzerine M.Ö. 5. yüzyılda (Bir kaynağa göre M.Ö. 447 – M.Ö 432 arası, bir kaynağa göre M.Ö. 480) Perslerin eski Athena tapınağını yok etmesinden sonra Persler’e karşı kazanılan savaşa binaen inşa edilmiş bir hazine binasıdır. Korumalı Akropolis bölgesi içinde devletin varlığını saklamaktadır.

M.S. 6. yüzyılda kiliseye dönüştürülmüştür.
Yunan topraklarının Osmanlı İmparatorluğu yönetimine geçtiği yıllarda 1456’tan itibaren cami olarak kullanılmıştır.
17. yy’da cephanelik olarak kullanılan yapı 2. Viyana kuşatmasında Osmanlı bozguna uğrayınca Venedikliler tarafından ne acıdır ki topla vurulmuştur.

Onların kaynaklarına göre Yunanistan Kurtuluş savaşı, Türkiye’nin kaynaklarına göre “Yunan isyanı” sırasında savunma amaçlı kullanılmıştır.

Bu sırada tarih boyu her yerde olduğu gibi İngilizler tarafından heykeller İngiltere’ye götürülmüştür. (İstanbul Büyükelçisi Lord Elgin tarafından Osmanlı’dan izin alınıp götürülmüş ve İngiliz Hükümeti’ne satılmış) Günümüzde British Museum’da sergilenmektedir.

Parthenon’un Temel Mimari Özellikleri
Bildiğiniz gibi mimari bir eğitimimiz yok, sadece gezdiğimiz yapılar, şehirleri anlamaya yetecek kadar öğrenmeye çalışıyoruz. Parthenon ‘dor düzeni’ adı verilen bir mimari ile inşa edilmiş. (sütunlu yapılardan; sütunların süslemeden uzak, çıplak yapıldığı, en eski stil Yunan mimari örneklerinden biri bu dor düzeni. Ahşapçılık zamanından kalan alışkanlıkla mermer sütunların dümdüz yontulması ve altına üstüne ne bilelim bi’ ejder başı, bir koyun tırnağı, bir aslan yelesi gibi bir şey konmaması esasına dayanıyor)

69,50 metreye 30,90 metre uzunluğundaki Parthenon’da 48 adet sütun var. (Kısa taraflar 8’er, uzun taraflar 17’şer) Bir de süper bilgi, Antik Yunan’ın mimari yeteneklerinde göze çarpan matematik burada da geçerli.

Parthenon’un her yerinde Perslere karşı kazanılan zaferleri figüre eden işlemeler ve siyasi, dini semboller yer alıyor.

Parthenon Hakkında Turistik Bilgiler
Akropolis’e giriş ücreti 12 €. Yunanistan’ın en çok ziyaret edilen müzesi olan Akropolis’i yılda ortalama 1,6 milyon kişi ziyaret ediyor.

Alanda üstünkörü bir gezi için 1,5 saate kadar zaman ayırmanız fazla fazla yetecektir. Detaylı bir tur keyfi size ve ilginize kalmış. Akşamları mis gibi aydınlatılan Parthenon’a uzaktan uzun uzun bakıp düşünmek içinse birkaç gece yetmeyebilir.