Ahmet Tevfik Paşa

Osmanlı Devletinin 21 Ekim 1920 - 4 Kasım 1922 tarihleri arasında görev yapan son sadrazamıdır.

Ahmet Tevfik Paşa, 11 Şubat 1845 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Ferik İsmail Hakkı Paşa'nın oğludur. Annesi Diyarbakırlı Ayşe Gülşinas Banu’dur. Topkapı İdadisinde okuduktan sonra 1862 yılında Harbiye’den Süvari Mülâzimi olarak mezun oldu. Ahmet Tevfik Paşa daha genç bir subay olarak Davutpaşa 2. Süvari Alayı'nda görevdeyken 1865 yılında ordudan ayrılarak Babıali Tercüme Odası'na girdi. 1871 yılında o zaman merkezi Floransa’da bulunan İtalya’ya Elçilik İkinci Kâtibi sıfatı ile gönderildi. 1872 yılından sonra Viyana, Berlin ve Atina Elçilikleri Başkâtipliklerinde ve 1867’de Elçi Kabulî Paşaya vekâlet etmek üzere Petersburg Maslahatgüzarlığında bulundu.

1879 yılında Atina'da Maslahatgüzar olarak görev yaparken bir diplomat ailesinin çocuklarına mürebbiyelik yapan İsviçreli bir köy polisinin kızı Elisabeth Tschumi ile evlendi. Evlendikten sonra eşinin adı Afife oldu. Bu evlilikten beş çocuğu oldu.

1885 - 1895 yılları arasında 10 yıl Berlin'de maslahatgüzar ve büyükelçilik yaptı. 1895 yılında Berlin Sefiri olarak görev yaparken Abdülhamit II tarafından İstanbul'a çağrılarak Hariciye Nazırlığı görevine atandı. Bu görevini aralıksız olarak 1909 yılına kadar sürdürdü. 23 Temmuz 1908 tarihinde II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Ayan Meclisi üyeliğine atandı.

13 Nisan 1909 tarihinde 31 Mart Vakası sırasında istifa eden Hüseyin Hilmi Paşa'nın yerine 14 Nisan 1909 tarihinde sadrazamlığa getirildi. Ilımlı ve tarafsız kişilerden oluşan bir hükümet kurdu. İstanbul ve Adana'da başlayan şiddet olaylarının büyümesini engelleyecek tedbirler aldı. 

31 Mart Vakası, Selanik'te bulunan Üçüncü ve Edirne'de bulunan İkinci Ordulara mensup askerlerin oluşturdukları, Rumeli halkının gönüllü katıldığı “Hareket Ordusu” İstanbul'a gelmesi ile bastırıldı. Hareket Ordusu’nun Komutanı Mahmud Şevket Paşa, Kurmay Başkanı ise Mustafa Kemal ATATÜRK‘dür. Üç gün süren çarpışmaların ardından sıkıyönetim ilan edildi; padişah Abdülhamit II tahttan indirilip yerine Mehmet Reşat tahta çıktı. İsyana katılanlar ve destekleyenler yargılanarak 70 kişi idam edildi, 420 kişi ise çeşitli hapis cezalarına çarptırıldı. Bu olaylar sırasında Ahmet Tevfik Paşa, sadrazamlıktan 5 Mayıs 1909 tarihinde istifa ederek yerini tekrar Hüseyin Hilmi Paşa'ya bıraktı.

1911 yılında Londra Sefirliğine atanan Ahmet Tevfik Paşa, 1911-1914 yılları arasında bu görevi yaptı. Osmanlı İmparatorluğu'nun Birleşik Krallık'a savaş ilan etmesi üzerine geri çağrıldı.

1914-1918 yılları arasında Meclis-i Ayan Reisi olarak görev yaptı.

I. Dünya Savaşı'ndan sonra 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi'ni imzalayan Ahmed İzzet Paşa'nın istifası üzerine 11 Kasım 1918 tarihinde ikinci kez sadrazamlığa getirildi. Sadrazam oluşunun ikinci günü İtilaf devletleri donanması İstanbul'a girerek şehri işgal etti. Padişah Vahdettin VI. Mehmet, müttefiklerin baskısı ile 21 Aralık 1918 tarihinde meclisi feshetti ve ardından kısa bir süre için Ahmet Tevfik Paşa hükümeti dağıldı. Ahmet Tevfik Paşa, 12 Ocak 1919 tarihinde yeniden hükümet kurdu ancak işgalcilerin zorlamasıyla 3 Mart 1919 tarihinde istifa etti.

Osmanlı Devleti'nin 22 Nisan 1920 tarihinde I. Dünya Savaşı sonrası barış görüşmelerinin yapıldığı Paris Barış Konferansı'na davet edilmesi üzerine, konferansa gönderilen Osmanlı heyetine Ahmet Tevfik Paşa başkanlık yaptı. Başkanlığındaki heyet, bildirilen şartları çok ağır bulup hafifletilmesini istedi. Bunun kabul edilmemesi üzerine 11 Temmuz 1920 tarihinde bildirilen şartları reddederek İstanbul'a geri döndü. Daha sonra Paris'e Damat Ferid Paşa başkanlığında gönderilen bir başka heyet, şartları kabul edip Sevr Antlaşması'nı imzaladı.

Ahmet Tevfik Paşa, Abdülhamit II döneminde Hariciye Nazırı olarak 14 yıl görev yaptı. Daha sonra Vahdettin VI. Mehmet'in zamanında da sadrazam yapıldı.

Ahmet Tevfik Paşa, 21 Ekim 1920 tarihinde Vahdettin VI. Mehmet tarafından Damat Ferid Paşa’nın yerine sadrazam yapıldı.

Sadrazam görevi sırasında TBMM Hükümeti'ne 21 Şubat-12 Mart 1921 tarihleri arasında yapılan Londra Konferansı'na birlikte katılmayı önerdi, ama Mustafa Kemal Paşa'nın bunu reddetmesi üzerine konferansta Ankara Hükümeti'ni Dışişleri Bakanı olan Bekir Sami Bey, İstanbul Hükümeti'ni ise Ahmet Tevfik Paşa temsil etti. Konferans sırasında Türkiye'nin tek temsilcisinin Ankara Hükümeti olduğunu belirterek sözü Bekir Sami Bey'e bıraktı.

1 Kasım 1922 tarihinde TBMM Hükümeti tarafından Saltanatın kaldırılmasından sonra 4 Kasım 1922 tarihinde istifa etti. Saltanatın kaldırılması nedeniyle sadaret mührünü iade edemedi. Bu mühür ailesi tarafından saklanmaktadır.

1879 yılında Atina'da İsviçreli Elisabeth Tschumi ile evlendi. Evlendikten sonra eşinin adı Afife oldu. Bu evlilikten beş çocuğu oldu. Ahmet Tevfik Paşa’nın Ali Nuri Okday ve İsmail Hakkı Okday (d.1881 – ö. 1977) adında ve son Osmanlı Padişahı Vahdettin VI. Mehmet'in damadı olan oğlu vardı.

21 Haziran 1934 tarihinde Soyadı Kanunun kabul edilmesinden sonra Ahmet Tevfik Paşa "Okday" soyadını aldı. 

Ahmet Tevfik Paşa, ilerleyen yıllarda ise sade ve sivil bir yaşam sürdü ve 8 Ekim 1936 tarihinde İstanbul’da 91 yaşında ölmüştür.

Hatıratı, torunu Şefik Okday tarafından, "Büyükbabam Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa" adıyla 1986 yılında yayınlandı.

Kaynak:Biyografi.info