Emile Durkheim

Sosyoloji adı her ne kadar Auguste Comte tarafından verilmiş olsa da, Emile Durkheim modern sosyolojinin kurucularından sayılmaktadır.

Emile Durkheim, 15 Nisan 1858 tarihinde Fransa’nın küçük bir şehri olan Epinal-Loren’de bir Yahudi Hahambaşı'nın oğlu olarak doğmuştur. Tam adı David Émile Durkheim’dır. Babası Yahudi bir dini lider (hahambaşı) olduğu için onun da haham olmasını istemiştir. Louis Le Grand Lisesi’nde başarılı bir öğrenci olan Emile Durkheim, babasının ölümü üzerine 1879 yılında girdiği Fransa’nın seçkin öğretim kurumlarından yüksek öğretmen okulu Ecole Normale Supérieure’e girmiştir. 1882 yılında mezun oldu. Öğrenimi sırasında felsefeyle ilgilenmeye başlamıştır.

Sosyoloji adı her ne kadar Auguste Comte tarafından verilmiş olsa da, Emile Durkheim sosyolojinin kurucularından sayılmaktadır. Fransız Sosyolojisi 19. yüzyılın sonundaki güçlü etkisini ona ve onun kurmuş olduğu L'Année Sociologique isimli yayına borçludur.

Emile Durkheim, Fransa’daki sosyal olaylar ve bunlarla ilgili reformlar yapılmasıyla yakından ilgilenmiştir. Felsefî ve siyasi konuların hararetle tartışıldığı Yüksek Öğretmen Okulunda, toplumsal olaylara da olan ilgisi okul arkadaşlarının ve öğretmenlerinin gözünden kaçmamıştır. Durkheim, toplumsal konularda kendini geliştirmiş; fakat o dönemde orta dereceli okullar ve üniversitede sosyoloji eğitimi verilmediğinden kariyerine felsefe öğretmeni olarak başlamıştır.

Emile Durkheim, 1882 yılında felsefe öğretmeni olmuş ve çeşitli Fransız liselerinde felsefe öğretmenliği yapmıştır. 1885 yılında araştırma yapmak üzere Almanya’ya gitmiştir. Burada birçok lisede çalışmış, sosyal bilimler ve ahlak felsefesi üzerine çalışmalar yapmıştır. Daha sonra bu Almanya deneyimlerini raporlaştırmıştır. Akademik raporlarından çıkardığı çalışmalarla Emile Durkheim, daha 1887 yılında 29 yaşında iken sosyal bilimler ve sosyal felsefe için gelecek vadeden bir figür olarak kabul görmüştür.

Almanya dönüşünden bir yıl sonra bakanlık kararı ile toplum bilimi ve pedagoji dersleri vermek üzere 20 Temmuz 1887 tarihinde Bordeaux Üniversitesi’ne öğretim görevlisi olarak atanmıştır. Burada çalışmalarını aralıksız sürdürmüş ve bu çalışmaları ile sosyolojinin temellerini oluşturmuştur.

1887 yılında Emile Durkheim, Louise Dreyfus ile evlenmiştir. Karısı Louise Dreyfus ile Andre ve Maria adında iki çocukları olmuştur. Durkheim’in aile hayatı hakkında çok fazla şey bilinmemektedir. Yalnız karısının da Durkheim’in çalışmalarına kendini adadığı ve iyi, geleneksel bir Yahudi aile deseni oluşturmasının yanında ona bir sekreter gibi yardımcı olduğu bilgileri çeşitli kaynaklarda yer almaktadır.

Emile Durkheim 1893’te yayınladığı “Toplumsal İş Bölümü” adını taşıyan kitabını yazmıştır. Bu kitabın konusu, Durkheim sosyolojisinin başlıca konusu olan bireyler ve toplum arasındaki ilişkilerdir. Durkheim bu kitabında, “Bir bireyler dermesi (collection) bir toplumu nasıl oluşturabilir?” sorusuna cevap bulmaya çalışmıştır.

Durkheim kısa bir süre sonra “Sosyolojik Yöntemin Kuralları” adlı eserini çıkarmıştır. Bu kitapla Durkheim asıl görüşlerini duyurmuştur. Emile Durkheim asıl ününü bu kitapla kazanmıştır. Bu eserindeki araştırmalarında Durkheim ailenin, hukukun, ahlakın ve diğer kurumların kökeninin dinde olduğunu ifade etmiştir. “Dini Hayatın İptidai Şekilleri” adlı eseri bu çalışmaların ürünüdür.

Durkheim, “Sosyolojik Yöntemin Kuralları” adlı eserinde çeşitli sosyal meseleleri açıklamış, sosyal bir olayın sebebinin yine daha önceden meydana gelen bir sosyal olay olduğunu savunmuştur. Bu düşüncesini eserde şu sözleri ile ifade etmiştir: “Sosyal olgular fertten evvel mevcut olup ferdin dışında devam eder. Fertlerin hareket ve aksiyonları üzerinde emir ve yasaklarıyla bir baskı yaparlar. Bu itibarla bunlar ferdî olarak fertler arasında meydana gelmezler ve fertler onlara uymak zorundadır. Biz yine ancak bir sosyal kurum olan eğitim sayesinde bunlara uyarız.” demiştir.

Emile Durkheim iki türlü olay olduğunu açıklamıştır: “Bu olayların birincisi; yemek, içmek, uyumak gibi ferdî şuurla ilgili olaylardır. Bunlar daha çok psikoloji ve biyolojinin sahasına girerler. İkincisi ferdî şuurun dışında olan olaylardır. Bunlar umumî ve mecburidirler. Fert ister istemez bunlara uymak zorundadır. Bir ferdin sosyal kişiliği kendisinden değil çevresindendir. Yani, bütün sosyal olaylar, ahlâk, hukuk, din gibi kolektif alışkanlıklar ve görünüşlerin değişmeleriyle birlikte meydana çıkarlar. Bunun için cemiyetin kötü ve fena gördüğü bir hareketi fert de fena görür. Onu cezalandırmayı uygun bulur. Cemiyetin bu bakımdan fert üzerinde kolektif bir etkisi vardır.”

Durkheim’e göre her sosyal düzen, onu meydana getiren fertlerin dışında bağımsız olarak var olan ve kişilerin değişmelerine bakmadan devam eden bir gerçekliktir. Sosyal kurumlar birer kalıp, birer nehir yatağıdır; çocuklar ve gençler onun içinde şekillenir, oradan akıp giderler. Sosyal şekiller, bireyleri kendi istediği biçimde şekillendirmek için baskı ve zor kullanır; bu baskı ve zorlama bazı konularda ve bazı dönemlerde çok sert hissedildiği gibi, bazen da hemen hiç hissedilmeyecek kadar hafif kalır. Sosyal kurumların güçleri özellikle bu kurumların içinde geçerli olan kurallardan saptığımızda kendisini göstermektedir.

Birkaç yabancı dil bilen Durkheim, 1896’da kurduğu L’AnnéeSociologique adlı akademik dergide Almanca, İngilizce ve İtalyanca sayısız metin üzerine eleştiriler yazmıştır. Yaptığı ahlâk ve sosyoloji çalışmalarından elde ettiği bilgileri makale hâlinde yayınlamıştır. Sosyolojiyi psikolojiden ayırarak pozitif bir bilim hâline getirmiştir.

1902’ye kadar Bordeaux Üniversitesi’nde toplum felsefesi dersleri vermiştir. 1902 yılında Paris’te Sorbonne Üniversitesine Ferdinand Buisson’un yanına atanmış ve burada çalışmalarına devam etmiştir. Fakat sadece 4 yıl sonra 1906’da Ferdinand Buisson’un ölümü üzerine Sorbonne Üniversitesine pedagoji profesörü olmuştur. Bu Fransa’da ilk sosyoloji kürsüsü değildir; bu kürsü felsefe bölümüne bağlıdır. Ancak ilk sosyoloji eğitimi yapılan kürsüdür ve 1913’te “Sosyoloji Kürsüsü” adını almıştır.

1900’lerde hızla gelişmekte olan Fransız sosyolojisinin bütün sorumluluğunu üzerine almıştır. Durkheim, gelişen toplum olayları ve Fransa’da milliyetçi akımlar önünde ve içinde yerini bulmaya çalışırken bu kez de I. Dünya Savaşı sınavı ile karşılaşmıştır. Savaşın başlaması yol ayrımı öncesi arkadaşı Jean Jeaurés’in ölümüne yol açmıştır. Yine de büyük bağlılıkla Fransa’ya hizmet sunmaya çabalarken Yahudi olması nedeniyle Almanlar hesabına çalışabileceği suçlamasıyla karşılaşmıştır. Bu suçlamalar yanında 1915’de tek oğlu olan Andre, Durkheim Balkan Cephesinde savaşırken ölmüştür.

Oğlunun ölümüne çok üzülen Durkheim 15 Kasım 1917’de Paris yakınlarında Fontainebleau’da 54 yaşında vefat etmiştir.

Fransa’da Auguste Comte’den sonra sosyoloji okulunun en önde gelen kurucusu olan Durkheim’in talebeleri küçük farklarla onun okulunu devam ettirmişlerdir. Emile Durkheim, arkasında bir araştırma okulu bırakmıştır. Hukuk, iktisat, dilbilim, etnoloji, sanat tarihi ve tarih araştırmalarının ufkunu genişleten Durkheim sosyolojisi temel bir bilim dalı hâline gelmiştir.

Özellikle Ziya Gökalp ve diğer Türk sosyologları üzerinde de önemli derecede etkili olan Durkheim, Türkiye’de sosyolojinin gelişmesinde de önemli katkılarda bulunmuştur.

Tespit edilebildiği kadarıyla Emile Durkheim’in 9’u kitap, 1’i risale ve 20’si makale olmak üzere 30 eseri Türkçeye çevrilmiştir.

1887 yılında Louise Dreyfus ile evlendi. Andre Durkheim adında bir oğlu oldu.

Emile Durkheim, 15 Kasım 1917 tarihinde Fransa’da Paris yakınlarında Fontainebleau’da 59 yaşında ölmüştür.

Başlıca Eserleri :
1888-1908 - Sosyal Bilim ve Eylem (La science sociale et L’action)
1893 - Sosyolojik Yöntemin Kuralları (Règles de La Méthode Sociologique)
1893 - Toplumsal İş bölümü (De La Division du Travail Social)
1894-1895 - Hobbes Üzerine
1897 - İntihar (Le Suicide)
1898-1900 - Sosyoloji Dersleri (Leçons de Sociologie)
1903 - İlkel Sınıflama (Primitive Classification) (Marcel Mauss ile birlikte)
1915 - Dini Hayatının İptidai Şekilleri (Les Formes Êlémentaires de La Vie Religieuse)
1922 - Eğitim ve Sosyoloji (Education et Sociologie)
1925 - Ahlaksal Terbiye ( L’éducation Morale)
1928 - Sosyalizm ve Saint-Simon (Socialism and Saint-Simon)
Ahlak ve Hukuk Kaideleri Hakkında Dersler
Ahlak ve Toplum
Ceza Evriminin İki Kanunu
Ensest Yasağı ve Kökenleri
Felsefe Dersleri
Meslek Ahlakı (Le Morale Professionelle)
Montesquieu ve Sosyal Bilimin Gelişimi
Pragmacılık ve Toplumbilim
Rousseau ve Toplum Sözleşmesi
Sosyoloji ve Felsefe
Sosyolojinin Öncüleri: Montesquieu ve Rousseau


Kaynak:Biyografi.info