Ernst Mach

Fizik bilimine olan katkılarıyla tanınmıştır. Bu katkılarından bazıları Mach sayısı ve şok dalgaları ile ilgili çalışmasıdır.

Ernst Mach, 18 Şubat 1838 tarihinde Brno, Çek Cumhuriyeti’nde Josefa Lanhausová, Jan Nepomuk Mach çiftinin oğlu olarak doğmuştur. Tam adı Ernst Waldfried Josef Wenzel Mach’dır. Mach 14 yaşına kadar evde ailesinden eğitim aldı. Sonra Kromeriz’deki spor okulunda okumaya başladı ve burada 3 yıl boyunca eğitimine devam etti. 1855’de Viyana Üniversitesi’nde öğrenim görmeye başladı. Prag ve Viyana Üniversitelerinde önce fizik fizyoloji ve psikoloji, sonra felsefe okudu. 1860 yılında fizik alanında doktorasını tamamladıktan ve doçent olduktan bir yıl sonra bir dönem medikal fizyoloji okudu.

1864 yılında Gratz üniversitesinde Matematik profesörü olarak işe başladı. 1866 yılında fizik profesörü olarak atandı. 1867 yılında Prag bulunan Charles Üniversitesi’nde deneysel fizik başkanlığına atandı.

1895-1901 yılları arasında Viyana Üniversitesi’nde felsefe okuttu. Mach’ın felsefeyle ilgisi, Immanuel Kant’ın yazılarını okumakla başladı, Baruch Spinoza, Herbert Spencer, Gustav Fechner, üzerindeki çalışmalarıyla sürdürdü.

Ernst Mach, çağdaş felsefede bilimcilik adı verilen öğretinin kurucusudur. Mach’a göre duyularla algılanan evren gerçektir, onun gerçekliği fiziğin ortaya koyduğu verilerle anlaşılmıştır. Nesneler yalnız duyularla algılanır. Ses, renk, sıcaklık, koku, uzay, zaman, dokunma, birer duyum ürünüdür ve nesnelerin temel öğeleridirler. Duyumsuz dış dünya var olamaz. Duyumlarla oluşturulan evren çeşitli bilimler tarafından parçalanmıştır, evrenin birliği ortadan kalkmıştır. Felsefenin görevi bu parçalanmış dünyayı yeniden kurmak ve bütünlüğü sağlamaktır.

Mach’ın geliştirdiği kuram bilimle felsefenin bağlaşımını öngörür, sorunların çözümünde başta fizik olmak üzere, tüm deney bilimlerinin yöntemlerini geçerli sayar.

Mach’ın fiziğe katkısı aerodinamikte ses hızının rolünü ve önemini ortaya koymasıdır. Sesten hızlı hareket eden cisimlerin hareketlerini inceledi, hava akımlarının ve şok dalgalarının fotoğraflarının çekilmesi konusunda çalıştı. Hareket eden cismin hızının ses hızına oranı ile ilişkilidir. Bir akışkan içindeki ses hızına oranını veren sayı da “Mach sayısı” olarak anılır. Örneğin deniz seviyesinde, normal atmosfer koşullarında sesin hızı saatte yaklaşık 1.200 km’dir. Bu koşullardaki bu hıza “Mach 1” adı verilir, bunun iki katı kadarlık hız içinde “Mach 2” adı verilir.

Mach, ayrıca, atomların olduğunu ret ettiğinden çok çeşitli tartışmalara da yol açtı. Mach,1897’deki ünlü Viyana Bilim İmparatorluk Akademisinde Ludwig Boltzmann tarafından verilen dersten sonra “Ben atomun var olduğuna inanmıyorum.” diye açıklama yaptı. 1908’den 1911’e kadar Mach’ın atomların gerçekliği bilgisini kabul etmek konusundaki isteksizliği, Max Planck tarafından fizik ile uyumsuz olarak eleştirildi.

Mach’ın fiziğe olan büyük katkıları kendisinin açıkladığı kıvılcım dalgalarının fotoğraflarını ve balistik şok dalgalarını içeriyordu. Mach, bir merminin nasıl ses hızından daha hızlı gittiğini açıkladı. Schlieren fotoğraf çekimi kullanılarak, Mach ve oğlu Ludwig, görünmez şok dalgalarının gölgelerini fotoğraflamayı başardı. 1890’lı yılların başında, Ludwig daha net fotoğraflar çekmek için yeni yöntemler bulmayı başardı.

Ernst Mach, bilim felsefecisi olarak, mantıksal pozitivizme ve Amerikan faydacılığına büyük bir etkisi oldu ve Newton yasalarına yaptığı eleştiriler Einstein’ın görelilik teorisinin temelini oluşturdu. Mach’ın Isaac Newton’un uzay ve zaman hakkındaki fikirlerine yaptığı bazı eleştiriler, Albert Einstein’ı etkiledi, ama sonra Einstein, Mach’ın temelde Newton’un felsefesine karşı olduğunu fark etti ve Mach’ın eleştirilerinin kayda değer olmadığı sonucuna vardı. Albert Einstein onun görelilik kuramının öncülerinden olduğunu söylemiştir.

Ernst Mach, 1901 yılında Viyana Üniversitesi’nden emekli oldu. Sonra Avusturya parlamentosunun yüksek mevkilerine atandı. 1913 yılında Viyana’dan ayrılarak oğlunun Münih yakınlarında Vatestetten’deki evine gitti. 1916’daki ölümüne kadar orada yazmaya ve mektuplaşmaya devam etti.

Ernst Mach, 19 Şubat 1916 tarihinde Münih, Almanya’da 78 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
1883 - Die Mechanik in ihrer Entwicklung (Mekanik ve Kendi İçinde Evrimi) 1886 - Die Analyse der Empfindungen (Duyumların Çözümlenmesi) 1905 - Ertenntnis und Irrtum (Bilgi ve Hata)

Kaynak:Biyografi.info