Baruch Spinoza

Baruch Spinoza, aslen Sefarad Yahudisi Hollandalı filozoftur.

Baruch Spinoza, 24 Kasım 1632 tarihinde Amsterdam, Hollanda’da ticaretle uğraşan bir ailenin oğlu olarak doğmuştur. Ailesi Yahudi’ydi ve Portekiz’den engizisyonun baskıları dolayısıyla kaçıp önce Nantes’a sonra da 1622 yılında Amsterdam’a gelmişlerdi. Babası Amsterdam’daki Sinagog’un ve Yahudi okulunun müdürü olmuştu. Ailesi Spinoza’nın Yahudi hahamı olarak yetişmesini istemiş ve bu yönde gelişmesi için her türlü eğitim olanaklarını sağlamıştı. Spinoza bu sebeple erken yaşta gittiği Yahudi okullarında ve Sinagoglarda İbranice öğrenmiş, Yahudi ve Arap teologların çalışmalarını öğrenme imkânı bulmuştur. 1650‘de Franciscus van den Enden’ın okulunda Latince, doğa bilimleri (fizik, kimya, mekanik, astronomi ve fizyoloji) ve felsefe okumaya başladı. Ayrıca onun yardımıyla Descartes felsefesinin inceliklerini öğrendi.

Baruch Spinoza, aslen Sefarad Yahudisi Hollandalı filozoftur. Aydınlanmanın erken dönem düşünürlerinden olan Spinoza, evren ve kişi hakkında modern görüşler ortaya sürerek öncü ahit eleştirileri yapmış ve zamanla 17. yüzyıl felsefesinin en önde gelen rasyonalistlerinden biri olarak kabul edilmiştir.

İbrani kutsal kitabının doğruluğu ve Tanrı'nın doğası hakkında çok tepki çeken fikirler geliştirmiştir. 23 yaşındayken, kendi ailesi de dahil Yahudi cemaati tarafından dışlanmıştır. Kitapları daha sonra Katolik Kilisesi'nin yasaklılar listesine girmiştir. Çağdaşları tarafından sıkça ateist olmakla itham edilse de, yapıtlarının hiç birinde Tanrının varlığını reddetmemiştir.

Zamanında anlaşılmayan pek çok filozof gibi Spinoza da yanlış anlaşılmanın ve doğru anlaşılmamanın muhatabı olmuş, tuhaf bir çelişkiyle hem en büyük din düşmanlarından biri sayılmış, hem de eserinin temel kaynağının Tanrı sevgisi olduğu söylenmiştir. Bunlarla birlikte Spinoza'nın tam bir bilge yaşamı yaşadığı belirtilebilir.

1654 yılında babası öldükten sonra 1655 yılında Yahudi cemaati mahkemesi tarafından din dışılıkla (materyalistlik ve Tevrat'ı küçük görmek ile) suçlanır. Bu sorgulamada Tanrı'nın bir bedene sahip olduğunu savunan Spinoza, sonunda hahamlar tarafından din düşmanı olmakla suçlanır ve pişman olmaya zorlanır. Bu yıl içinde Spinoza Tractatus de Deo et homine etjusque felicitate (Korte verhandeling van God, de mensch en des zelfs welstand, Tanrı, İnsan ve İnsanın Refahı Üzerine Kısa Bir İnceleme) adlı çalışmasını da bitirir. Bu kitap çok güçlü olmamakla birlikte Spinoza'nın felsefesini tüm temel tezlerini barındıran bir yapıt olarak değerlendirilir.

1656 yılında 32 yaşında iken Amsterdam Sinagog'u tarafından "Tanrı'nın evren ve doğanın işleyişi olduğu, bir kişiliği olmadığı ve Tevrat'ın Tanrı'nın doğasını öğretmek için mecazi ve simgesel bir kitap olduğu" iddialarını savunduğu için Yahudi cemaatinden kovuldu. Kovulmasını takiben, adını Benedictus’a (ilk adı olan Baruch'un Latince karşılığı) çevirdi.

Onun aforoz edilmesine sebep olan temel görüşü semavî dinlerin aksine Tanrı’nın cennete, farklı bir alemde vesaire olduğunu değil onun bizzat dünyada yer aldığını düşünmesidir. Spinoza için Tanrı doğadır, doğa da Tanrı’dır. Spinoza’nın tanrı inancı bir nevî panteizmdir.

Aforoz edilmesinin ardından Spinoza, kendini son derece onurlu ve münzevî bir hayat sürmeye adadı.

1660 yılında Amsterdam Sinagog'u yerel yetkililere "her türlü din ve ahlak için bir tehdit" diyerek şikayet edilen Baruch Spinoza 1661 yılında Amsterdam'ı terk etti ve Rijnsburg'a yerleşti. Burada Etika'sını yazmaya başladı.

1670 yılında Lahey'de Stille Veerkade'de yaşamaya başladı.

Baruch Spinoza, hayattayken yayımlanan çalışmaları Descartes’in Principia Philosophiae (Felsefenin İlkeleri) çalışmasını yorumladığı çalışması ve Teolojik-Politik İncelemeler adlı kitabıdır. Etika hazır fakat yayınlanmamış bir kitaptı, ölümünden sonra 1677 yılında yayımlandı. Diğer kitapları izleyicileri tarafından notları ve tamamlanmamış yazılarından bir araya getirilerek hazırlandı. En büyük eseri Ethica adlı kitaptır.

Baruch Spinoza, 21 Şubat 1677 tarihinde Lahey, Hollanda’da 45 yaşında akciğer hastalığından ölmüştür.

Spinoza’nın Eserleri :
1675 – Ethica
– Tanrı, İnsan ve İnsanın Mutluluğu Üzerine Kısa İnceleme
– Politik İncelemeler, (Tractatus Politicus)
– Kavrayış Gücünün Gelişimi
– Descartes Felsefesinin İlkelerinin I. ve II. Bölümlerinin Benedictus Spinoza Tarafından Geometrik Yöntemle Tanımlanması.
– Teolojik-Politik İncelemeler

Çağdaşı olan bir diğer ünlü filozof Leibniz onun için şöyle söylemiştir;
“Spinoza hiçbir zaman gösterme sanatının büyük bir ustası olarak görünmüyor. Bu yazarın zihni çok karışık ve işkenceci görünüyor. O aydınlık ve doğal yollara pek az giriyor, sarp yolları ve uzun dolambaçları seviyor. Göstermelerinin çoğu aydınlatacak yerde şaşkınlığa düşürüyor.”

Kaynak:Biyografi.info