Gertrude Stein

Amerikalı deneysel yazar Gertrude Stein, Türkiye’de ve dünyada en çok Alice B.Toklas’ın Özyaşamöyküsü adıyla Metis Yayınları’ndan çıkan kitabıyla tanınır.

Gertrude Stein, 3 Şubat 1874 tarihinde ABD'nin Pennsylvania eyaletinde, Allegheny'de doğmuştur. Almanya'dan ABD'ye göçmüş Yahudi kökenli bir ailenin beşinci ve sonuncu çocuğudur. Çocukluğunu Viyana ve Paris'te geçirdi. Oakland Lisesinden mezun oldu. ABD, Massachusetts eyaletinin Cambridge şehrinde bulunan Harvard Üniversitesine bağlı sadece kız öğrencilerin gittiği Radcliffe Koleji'nde, felsefeci William James'den psikoloji eğitimi alarak 1897 yılında mezun oldu. Ardından tıp eğitimi almak için, Maryland, Baltimore'daki Johns Hopkins Üniversitesi'ne 4 yıl devam etti. Fakat asıl ilgi alanının edebiyat olduğuna karar verdi.

Stein ailesinin çocukları çok özgürce yetişirler. Ayrıca müzik ve resimle dolu bir yaşam sürerler. Hem müzik hem resim dersleri alırlar ve sık sık resim sergilerine giderler. Gertrude Stein resim yapmayı hiç beceremez ama sergilerde gördüğü tablolar yavaş yavaş onda büyük bir resim tutkusu yaratır. Bir yandan da piyano çalmayı öğrenip klasik müzikle tanışır. Bu müzik eğitimi, yalnızca çocukluk yıllarını kapsasa da, yazarın ilerki yıllarda yazdığı roman, şiir ve oyunlardaki ritmik ses etkisinin yaratımında önemli bir rol oynayacaktır.

Gertrude Stein, 1903 yılında Paris’e taşındı. Gertrude Stein, erkek kardeşi Leo Stein ile birlikte Paris’te sanat galerisi açtı. Kardeşiyle birlikte keşfettiği Paul Cézanne, Henri Matisse, Georges Braque, Juan Gris, Pierre Auguste Renoir ve Pablo Picasso gibi yenilikçi ve Kübist ressamların tablolarını almaya başladı ve bu tablolar giderek Avrupa'nın en önemli resim koleksiyonlarından birini oluşturdu.

Pablo Picasso, Gertrude Stein ile tanıştıktan sonra iyi bir arkadaşı olan Gertrude Stein'ın 1906 yılında bir portre resmini yaptı.

Picasso, Gertrude Stein portresi- 1906. Bugün bu yapıt New York Metropolitan Müzesi’nde bulunmaktadır.

Bu arada yazın denemelerine girişen Gertrude Stein on dokuzuncu yüzyılın yazın geleneklerini yıkmayı hedefledi. Paris'e yerleşir yerleşmez Quod Erat Demonstrandum adlı kısa bir roman yazdı. Bu roman ancak ölümünden sonra, 1951 yılında Things As They Are (Her Şey Olduğu Gibi) başlığıyla yayımlandı.

Gertrude Stein'ın hayatı süresince edebiyat ve sanat dünyasından avangard sanatçılarla ilişkileri oldu. Pablo Picasso, Ernest Hemingway, Ezra Pound, Carl Van Vechten, Henri Matisse, Sherwood Anderson, Scott Fitzgerald ve Francis Picabia gibi alanlarında kült olmuş isimler, eserlerini tamamladıktan sonra ilk Gertrude Stein'a danışırdı.

Gertrude Stein'ın bir yazar olarak tanınmaya başlaması 1909 yılında kendi girişimiyle New York'ta yayımlattığı Three Lives (Üç Yaşam) adlı kitapla gerçekleşti.

Hayatının büyük kısmını Fransa'da geçiren Gertrude Stein, ömrünün sonuna kadar evini sadece iki kişi ile paylaştı. 1874-1914 arasında erkek kardeşi Leo Stein ile 1906'den Gertrude Stein'ın 1946'daki ölümüne kadar da Amerikalı kadın yazar Alice B. Toklas ile birlikte yaşadı. ABD'nin San Francisco şehirinde yaşayan yazar Alice B. Toklas 18 Nisan 1906 San Francisco depreminden beş ay sonra Paris'e taşındı ve Gertrude Stein ile tanıştı. Ve Gertrude Stein’nin ölümüne kadar birlikte yaşadılar. Gertrude ve Alice'in lezbiyenlik ile karışık bir dostluğu olmuştur.

Evi kısa sürede dönemin ünlü ressam ve yazarlarının uğrak yeri oldu. İlk yapıtı olan Üç Yaşam (Three Lives) 1909’da yayımlandı; ardından kaleme aldığı Tender Buttons ile Paris’te yaşayan Amerikalı sanatçılar arasında bir edebiyat otoritesi haline geldi. O dönem, birçok sanatçıyı derinden etkiledi.

1922 yılında yayımlanan Geography and Plays (Coğrafya ve Oyunlar) ve 1906-1908 yıllarında yazılmasına karşın ancak 1925 yılında yayımlanan bin sayfalık romanı The Making of Americans'la (Amerikalıların Oluşumu) da tümüyle çizgidışı ve anlaşılmaz bir yazar olarak ünlendi ve kitaplarını yayımlatma konusunda hep güçlükle karşılaştı.

20. yüzyılın başlarında güzel sanatlar alanında meydana gelen yenilikçi eğilimleri edebiyata yansıtmayı ilke edindi. Düzyazıda var olan dil ve edebiyat kurallarını yıkarak, insana ve nesneye dolaysız yaklaşmayı amaçladı. Roman, eleştiri, şiir, oyun gibi çeşitli alanlarda farklı yapıtlar verdi.

İlerici politikanın liberal reformlarından hoşlanmayan Gertrude Stein için Sanayi Devrimi, istikrarı bozan, değerleri düşüren ve kültürel gerilemeyi tetikleyen olumsuz bir toplumsal güç hareketiydi. Kendi ülkesi Amerika’da ise 1929 borsa çöküşünden ‘New Deal’ adı verilen devletin kamusal harcamalarıyla ülkenin toparlanabilmesi paketine karşı çıkar. Amerika’nın bu dönemdeki başkanı Franklin Roosevelt’den hiç hoşlanmaz ve onun Avrupa’dan almış olduğu ‘refah devleti’ fikrini reddeder. İspanya İç Savaşı sırasında General Francisco Franco'yu desteklediğini duyurdu. Nazi işgali altındaki Fransa'da yaşayan bir Yahudi olmasına karşın Gertrude Stein, Vichy hükümeti başkanı Philippe Pétain ile işbirliği yaptı ve 75.000'den fazla Yahudiyi Nazi toplama kamplarına sürülmesine ön ayak oldu. Bunların sadece yüzde 3'ü Holokost'tan sağ kurtulabildi

Gertrude Stein, 27 Temmuz 1946 tarihinde Fransa, Paris’de 72 yaşında Mide kanseri sebebiyle ölmüştür. Paris'in Père-Lachaise Mezarlığına defnedilmiştir.

Kitapları :
1909 - Three Lives (Üç Yaşam)
1914 - Tender buttons: objects, food, rooms (Sevecen Düğmeler)
1922 - Geography and Plays (CoÄŸrafya ve Oyunlar)
1925 - The Making of Americans (Amerikalıların Oluşumu)
1926 - Composition As Explanation (Açıklama Olarak Kompozisyon)
1928 - Four Saints in Three Acts
1933 - The Autobiography of Alice B. Toklas (Alice B. Toklas'ın Özyaşamöyküsü)
1933 - Stanzas in Meditation (Düşünce Dörtlükleri)(Şiir kitabı)
1935 - Lectures in America (Amerika'daki KonuÅŸmalar)
1937 - Everybody's Autobiography (Autobiography (Herkesin Özyaşamöyküsü)
1938 - Picasso
1938 - Doctor Faustus Lights the Lights
1939 - The World is Round
1940 - Paris France
1941 - Ida A Novel
1943 - Three Sisters Who Are Not Sisters
1945 - Wars I Have Seen (Gördüğüm Savaşlar)
1946 - Brewsie and Willie
1946 - The Mother of Us All (libretto: music by Virgil Thompson)
1951 - Things As They Are (Her Şey Olduğu Gibi) (Ölümünden sonra)


Kaynak:Biyografi.info