Kazım Orbay

Kazım Orbay, 11 Mart 1886 tarihinde İzmir'de doğmuştur. Tam adı Mehmet Kâzım Orbay olup, 1934 yılında Soyadı Yasası çıktığında “Orbay” soyadı kendisine Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından verildi. 1904 yılında Topçu Teğmen rütbesi ile Mühendishane-i Berri-i Hümayun’u bitirdikten sonra, aynı yıl girdiği Harp Akademisi'ni 1907 yılında bitirerek Kurmay subay oldu.
Kazım Orbay, 1922 yılına kadar çeşitli birlik ve karargâh görevlerinde bulundu. Bu arada 1908 yılında Almanya’da kurs gördü. Ardından Harekât Ordusu’nda 3. Bölük Komutanlığına atandı ve Balkan Savaşları’na katıldı.

1914 yılında Harbiye Nezareti (Milli Savunma Bakanlığı) başyaverliğine getirildi. Böylece, ileride kız kardeşi Mediha Hanım’la evlenerek eniştesi olacağı Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın Birinci Dünya Savaşı (1914-18) sırasında en yakınındaki görevli oldu. Kâzım Bey, bir aralık Harbiye Nezareti Müsteşar Yardımcılığı görevinde, 1920 yılında Kurtuluş Savaşı’nda Doğu Cephesi Kurmay Başkanlığı, 1921 yılında Milli Savunma Ordusu Dairesi Başkanlığı görevlerinde bulundu.

1922 yılında mirliva (tümgeneral) rütbesine yükseltilerek 3. Kafkas Tümeni Komutanlığına getirildi. Kurtuluş Savaşı ve onun son aşaması olan Başkomutanlık Savaşı’nda önemli başarılar elde etti. 1925 yılında Dersim isyanını bastırmak için düzenlenen harekâta katıldı ve 1926 yılında korgeneralliğe yükseltilerek Genelkurmay İkinci Başkanlığına getirildi.

General Kâzım Bey, 4. Kolordu Komutanlığı görevlerinde bulundu, 1928-1929 yıllarında Afgan Krallığı Askeri Heyet Reisliği (Genelkurmay Başkanlığı) yaptı. Yurda döndükten sonra ordunun üst kademelerinde görevler aldı. 30 Temmuz 1930 tarihinde Jandarma Genel Komutanlığı’na, 24 Ağustos 1935 tarihinde 3. Ordu Müfettişliğine atandı. 1935 yılında orgeneralliğe yükseltildi ve 15 Şubat 1943’te Yüksek Askerî Şura Üyeliği ile tekrar Genelkurmay 2. Başkanlığı görevlerinde bulundu. Mustafa Fevzi Çakmak’ın ayrılmasından sonra Genelkurmay Başkanlığı görevine atandı. 12 Ocak 1944 - 23 Temmuz 1946 tarihleri arasında Genelkurmay Başkanlığı görevinde bulundu.

Genelkurmay Başkanlığı döneminde, tarihe “Ankara Cinayeti” olarak geçen öldürme olayında (16 Ekim 1945) oğlu Haşmet Orbay’ın azmettirici olarak yargılanması ve bir yıl hapse mahkûm edilmesi üzerine 1946 yılında Orbay görevini bırakmak zorunda kaldı. Cinayet aradan geçen uzun yıllara rağmen aydınlatılmadı.

Kâzım Orbay, Genel Kurmay Başkanlığı görevini bıraktıktan sonra da askeri görevlerini sürdürdü, Yüksek Askeri Şura üyeliği görevine getirildi. 6 Temmuz 1950 tarihinde bu görevden emekliye ayrıldı.

27 Mayıs 1960 İhtilâli döneminde, 9 Ocak 1961 - 26 Ekim 1961 tarihleri arasında Devlet Başkanı Temsilcisi olarak Kurucu Meclis üyeliğinde bulundu ve bu meclisin başkanlığına seçildi. Kuru Meclis’in görevi sona erince de Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından, 23 Kasım 1961 tarihinde Cumhurbaşkanlığı kontenjanından senatörlüğe seçilerek parlamentoya girdi.

Fransızca, Almanca, İtalyanca bilen Orbay, evli ve iki çocuk babasıydı.

Kazım Orbay, 3 Haziran 1964 tarihinde Ankara’da geçirdiği bir mide ameliyatı sonrası 78 yaşında ölmüştür. Ankara’da Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Öldükten sonra adı kimi kışla, semt ve kuruluşlara verilmiştir. Kâzım Orbay, askerlik yaşamı boyunca Harekât Ordusu ile 1909 yılında 31 Mart vakası’nın bastırılmasına, Karadağ Sınır Olaylarına, Balkan Savaşı (1912-13), I. Dünya Savaşı (1914-18), Kurtuluş Savaşı (1919-22) ve Dersim Harekâtı (1925) gibi önemli savaş ve harekâtlara katılmıştı. Orbay’a, bu görevlerinde gösterdiği başarılar nedeniyle çeşitli nişanlar verilmişti. Ayrıca İstiklâl Madalyası sahibiydi.

Kaynak:Biyografi.info