Niccolo Tartaglia

Niccolo Tartaglia, üçüncü derece denklemlerin çözümüne ilişkin buluşuyla tanınmıştır.
Niccolò Fontana Tartaglia, 1499 yılında Brescia Venedik’de yoksul bir ailenin oğlu olarak doğmuştur. Babası kasabalar arası posta dağıtıcısı Michele Fontana’dır. 1505'de Tartaglia daha 6 yaşındayken babası öldürüldüğünde annesi ve iki kardeşi yoksul kaldı. 4 yaşında okula başladı. Doğduğu kent Brescia’nın 1512’de Fransız Birlikleri tarafından yağmalanışı sırasında, kendisine sonraki yıllarda soyadı olarak kullanacağı İtalyancada ‘kekeme’ anlamındaki Tartaglia takma adının verilmesine neden olan bir konuşma zorluğuna yol açan ağır yaralar aldı.

Kısa bir süre, Verona'da 1516 ve 1518 yılları arasında bir özel öğretmen yardımıyla, daha sonra da kendi başına yürüttüğü matematik öğreniminde çok hızlı bir ilerleme kaydetti. 1534'te Venedik'e yerleşerek matematik öğretmenliği yapmaya başladı. Ertesi yıl üçüncü derece denklemlerin çözümünü sağlayan bir yöntem bulduğunu açıkladı. Bu çözüm yöntemini ilk bulan matematikçi Scipione del Ferro’nun öğrencisi Antonio Maria Fiore ile giriştiği bir yarışmaya hazırlanırken kendi yöntemini geliştirmeyi başaran Tartaglia, sonradan, İspanyol ordusuna topçuluk danışmanı olmayı umarak çözüm yöntemini ve buluşunu gizli tutmaya karar vermişti. Daha sonra kesinlikle açıklamamak koşuluyla Gerolamo Cardano’ya öğretmeye razı oldu.

Tartaglia, 1539 yılının mart ayında Venedik’den ayrıldı ve Milano'ya gitti.

Gerolamo Cardano’nun sözünü tutmaması ve 1545’te yayımladığı Ars magna "Büyük Sanat" adlı yapıtında bu yönteme de yer vermesi üzerine Tartaglia, ertesi yıl 1546 da yayımladığı Quesiti et inventioni diverse (Çeşitli Sorular ve Buluşlar) adlı kitabında Gerolamo Cardano'yu sözünü tutmamakla ve sahtekârlık, yalancılık ve hırsızlıkla suçlayarak şiddetle eleştirdi. Onu savunan Lodovico Ferrari ile önce yazışma biçiminde, sonra da yetkili bir kurul önünde yarışmayı kabullendi. 10 Ağustos 1548’de Milano’da yapılan ve Ferrari’nin üstünlüğüyle sonuçlanan yarışmada iki bilim adamı birbirlerine, çeşitli konularda 62 soru yöneltti. Ferrari bu tartışmanın galibi ilan edildi. Bunun üzerine Brescia'daki öğretmenlik görevine son verilen Tartaglia, Venedik'e döndü.

En tanınmış yapıtı olan General Trattato di numeri et misure (1556-60, 3 cilt; Sayılar ve Ölçüler Üzerine Genel İnceleme), temel matematiğe ilişkin ansiklopedik bir yapıttır.

Aritmetik, sayısal hesaplama ve kök bulma tekniklerine, özgün katkılarının yanısıra, Eukleides’in (Öklid) "Elemanlar" kitabını ve Archimedes’in yapıtlarının bir bölümünü İtalyanca’ya çevirerek klasik matematikçilerin çalışmalarının yaygın olarak tanınmasını başlatan ilk matematikçi olan Tartaglia, Gerolamo Cardano’ya yönelttiği suçlamalarını da içeren "Çeşitli Problem ve Buluşlar" ve daha önce 1537’de yayımladığı Nova Scientia "Yeni Bilimler" adlı yapıtlarında "eğik atış" konusunda oldukça ilginç görüşlere de yer vermiş ve serbest düşmeye bırakılan cisimlerin davranışını belirleyen yasaların ortaya çıkarılmasını amaçlayan çabaların öncülüğünü yapmıştı.

Eğik atış yapmakta olan bir cismin yörüngesinin hiçbir bölümünün doğrusal olmayacağını öne sürmüşse de, matematiksel olarak kanıtlayamadığı bu görüşünü bilim dünyasına kabul ettirememişti.

Niccolò Fontana Tartaglia, Venedik'teki Rialto Köprüsü yakınındaki evinde yoksulluk içinde 13 Aralık 1557 tarihinde öldü.

Kaynak:Biyografi.info