Samed Behrengi

Samed Behrengi, 24 Haziran 1939 tarihinde İran’da Tebriz’de doğmuştur. Annesinin adı Sara idi. Babası İzzet Behrengi’dir. Aslen İranlı olan Azeri asıllı Samed Behrengi çocuk hikâyeleri ve masal derleyicisidir. İlkokulu bitirdikten hemen sonra Debiristân-i Terbiyet ve Dânişşerâ-yi âli adlı öğretmen okullarında eğitim hayatına devam etti. Tebriz Öğretmen Okulu'nu 1957 yılında bitirdi. 10 yıl köy köy dolaşarak Mamkan, Gogan, Ahircan gibi köy okullarında İlkokul öğretmenliği yaptı. Azerice ve Farsça yazdığı masal ve öyküleriyle tanındı.

Azerbaycan’ın halk folkloru üzerinde ilgi ile durdu. İran’ın eğitim sistemini tespit etti ve çözüm yolları üretti. İran, Fars ve Azerbaycan kültürü üzerinde incelemeler yaptı.

Masalları derledi bunun yanında çocuk öyküleri yazdı. Çocuk öyküleri olarak görülen bu eserler bazı kesimlerce öğüt dolu, adaleti ve eşitliği sorgulayan eserlerdi.

Zamanın Muhammed Rıza Şah Pehlevi yönetimine karşıydı. Bunun için hikâye ve masallar yazarak başkaldırdı. İdealist bir öğretmen olan Samed Bahrengi eleştirilerin odağında kaldı.

Eserleri onlarca dile çevrilmiştir. Dönemin ünlü dergi ve gazetelerinde çıkan yazılarında birçok takma isim kullandı. Yazılarında S. Garanguş, Çingiz, Merâtî, Bâbek, Behreng, Adıbatmış, Daryûş, Nevvâb Merâgî, S. Adam, Solma gibi takma adlar kullandı. Adine isimli haftalık bir gazete çıkardı ve dönemin baskıcı işleyişi yüzünden varlığını sürdüremedi.

Samed Behrengi, yapıtlarında doğa ve toplum sorunlarını zengin bir masal gerçekliğiyle ortaya koydu. Birçok dile çevrilen yapıtları arasında "Küçük Karabalık", "Bir Şeftali, Bin Şeftali" en ünlüleridir.

Özellikle Küçük Kara Balık adlı çocuk kitabı, onun yalnızca İran’da değil, dünyanın pek çok ülkesinde tanınıp sevilmesine yol açtı. Bu küçük kitap, İtalya’da ve Çekoslovakya’da ödüller aldı. Samed Behrengi’nin masal derlemeleri ve çocuk kitapları dışında eğitimle ilgili yazıları vardır. Eserlerinin büyük bölümü Türkiye Türkçesine çevrilmiştir

Samed Behrengi, 31 Ağustos 1967 tarihinde Tebriz’de Aras nehrinde yüzerken bir kaza sonucu boğularak 28 yaşında öldü.

Bazı söylentilere göre Samed Behrengi cesur açıklamaları yüzünden Şah yönetiminin gizli polis örgütü “Savak” tarafından suikasta kurban gitmiştir.

Kitapları :
Bir Vardı Bir Yoktu
Bir Şeftali Bin Şeftali
Mâhi-yi siyâh-i kuçulu (Küçük Kara Balık)
Yıldız ve konuşan Bebek
Yıldız'ın Kargaları
Ulduz ve Kargalar (Yıldız ile Kargalar)
Sergozeşt-i dâne-yi berf (Kar Tanesinin Serüveni)
Peserek-i Lebûfurûş (Pancarcı Çocuk)
Keçel-i Kefterbâz (Kel Güvercinci)
Bir Günlük Düş ve Gerçek
Bu Gelen Köroğlu’dur
Köroğlu Geliyor
Püsküllü Deve
Telhun Kız
Deli Dumrul
Sevgi Masalı
Bir Aşk Masalı
Ah Masalı
İnatçı kediler
Beyaz diş

İnceleme, gözlem ve makale dalındaki yapıtları:
Kondukâv der mesâil-i terbiyetî-yi İran (İran Eğitim Sorunlarına İlişkin Bir İnceleme)
Folklor u zebân-i Âzerbaycan (Azerbaycan dili ve folkloru)
Mecmû’a-yi makâlehâ (Makaleler Mecmuası)
Kıssehâ-yi Behreng (Behreng Masalları)
Efsânehâ-yi Âzerbaycan (Azerbaycan masalları)
Tapmacalar ve Koşmacalar (Tebriz 1345/1966)

Eserlerinden büyüklerin de pek çok şey öğrendikleri belirten Behrengi, şöyle diyor:

	“Çocuklar, bu toplum babalarınızın size miras bıraktığı toplumdur. Yaramazlıklarınızı aza indirmeli ya da hatta tümüyle bırakmalısınız. Bu toplumun sorunlarının üstesinden gelecek çözüm araçlarını aramalı, bulmalı ve de hastalıkları yok etmelisiniz. Toplumu tanımanın birkaç yolu vardır. Bu yollardan biri kitap okumaktır. Kitapların hem en iyisini seçmeliyiz, hem de bizim çeşitli sorularımıza yanıt verenlerini. Kitap toplumumuzu ve öteki ulusları bilgilendirmek ve bize toplumsal hastalıkları göstermek zorundadır. Öyküler bizlere, toplumumuzun gerçek bir resmini çizebilir; sorunlarını ve nedenlerini açıklayabilir. Öyküler, okuyanları yalnızca eğlendirmez. Bu yüzden ben de akıllı çocukların öykülerimi yalnızca hoş vakit geçirmek için değil, öğrenip bilgilenmeleri için okumalarını istiyorum