Şirin Tekeli

Akademisyen, yazar, çevirmen, aktivist

Şirin Tekeli, Türkiye'deki ikinci dalga kadın hareketinin içinde öncü olmuş kadın hakları savunucusu, feminist yazar ve aktivistdir.

Şirin Tekeli, 28 Şubat 1944 tarihinde Ankara’da doğmuştur. Annesi Hayrünisa Köni ve babası Yunus Kazım Köni de felsefe öğretmeni idi. Şirin Tekeli, Ankara Kız Lisesi'nin fen bölümüne devam ettiği yıllarda yoğun bir şekilde edebiyat ve felsefe kitaplarını okumaya başladı. 1961 yılında Ankara Kız Lisesi’nden mezun olduktan sonra devlet döviz sınavını kazanarak Fransa’ya Paris'e gitti ve ilk önce Fransızca öğrendi. Burada 1962 yılında Paris Hukuk Fakültesi’nde hukuk öğrenimi gördükten sonra eğitimine İsviçre'de Lozan Üniversitesi Siyaset Bilimi Fakültesi’nde devam eden Tekeli, 1967’de mezun olarak Türkiye’ye döndü. Bir yıl sonra 1968-1981 yılları arasında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nin Siyaset Bilimi bölümünde asistan oldu.

Şirin Tekeli, 1973 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde David Easton'un Sistem Teorisi merkezlitezi ile doktora derecesini ve 1978 yılında Kadınların siyasete katılması konusundaki doçentlik tezini bitirerek doçentliğini burada alan Tekeli, doçentliği sonrasında seçimler üzerine çalışmaya başladı, Fransız hükûmetinden burs alarak Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nde (Centre National de la Recherche Scientifique - CNRS) ‘haritalama’ (cartographie) tekniğini öğrendi. Bu merkezdeki çalışmalarında bir yandan Türkiye’nin bütün seçim verilerini bilgisayara işlerken, bir yandan da Jean Ranger ve ekibi ile birlikte ‘şehirde’ seçim sosyolojisi konusunu inceledi. 1980-1981 ders yılında üniversitede İstanbul’a uyarlanmış bir siyaset sosyolojisi semineri gerçekleştirdi. 1981’de YÖK yasasının çıkması üzerine üniversiteden istifa etti.

Üniversiteden ayrıldıktan sonra, yazar, redaktör ve çevirmen olarak çalışmaya başladı. 2011 yılına kadar, Fransızca ve İngilizce'den çoğu kadınlar ve demokrasi ile ilgili 25 kitabı Türkçeye kazandırdı. Kadınlarla ilgili Eşitlik Politikaları konulu bir araştırma gerçekleştirdi. 1981 yılında Yazarlar Kooperatifi, YAZKO'nun davetiyle feminist yayınları çevirmek üzere bir grubun içinde yer aldı. Bu grup bir yandan bilinç yükseltme grubu deneyimine olanak verirken, bir yandan da feminizmin terminolojisini Türkçede oluşturmak gibi önemli bir işlev görmüştür.

Bundan sonra Türkiye’de o yıllarda yeni gelişmekte olan feminist kadın hareketi içinde aktif olarak yeralan Şirin Tekeli, çeyrek yüzyıl sürdürdüğü faaliyet sırasında çeşitli etkinliklere katılırken; Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi, Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakıfları (1990), Kadın Adayları Destekleme Derneği (KA-DER), İnsan Hakları Derneği, Helsinki Yurttaşlar Meclisi, Anakültür, Winpeace ve en son olarak da, Kadın Hukukçuları Destekleme Vakfı (KAHUDEV) gibi kuruluşların kurucu üyeliğinde bulundu. Çalışmalarında kadın hakları ve demokrasi konularına odaklanan, üç kitabı ve çok sayıda çevirisi olan Tekeli, oniki yıldır Muğla’da Bitez-Bodrum’da kendi deyimiyle “kamu hayatından çekilmiş olarak” yaşadı.

Şirin Tekeli, 1967 yılında Ahmet Tekeli ile evlendi.

Şirin Tekeli, 13 Haziran 2017 tarihinde beyin tümörü tedavisi gördüğü Muğla Bodrum’da 73 yaşında ölmüştür. Şirin Tekeli, ölmeden önce bedenini, bilimsel araştırmalarda kullanılması için Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'ne bağışlamıştır. Bu sebeple cenaze töreni düzenlenmedi.

Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Merkezi (SU Gender), Kasım 2017'den başlayarak her yıl Türkiye’de kadın ve toplumsal cinsiyet çalışmalarının öncülerinden olan Tekeli adına Şirin Tekeli Araştırma Ödülü vermektedir.

Kadın Adayları Destekleme Derneği (Ka.Der) ve İstanbul Gedik Üniversitesi'nin birlikte düzenlediği 'Şirin Tekeli Yerel Yönetimler Akademisi' adlı bir çalışma da 2018'den başlayarak her yıl yapılmaktadır. Yerel yönetimlere katılımda toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısına sahip kadın sayısını arttırmaya katkıda bulunmak amacıyla düzenlenmektedir

Kitapları :
Türkçe :
1976 - David Easton'un Sistem Teorisine Katkısı Üzerine Bir İnceleme.
1982 - Kadınlar ve Siyasal-Toplumsal Hayat.
1988 - Kadınlar İçin.
1990 - 80'ler Türkiye'sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar.
1991 - Meryem Koray ile: Devlet-Kadın-Politika.
2017 - Feminizmi düşünmek

Almanca :
1985 - Frauen in der türkischen Politik, in: Die Frau in der türkischen Gesellschaft. Abadan-Unat, N. (Hg.), Frankfurt
1991 - Frauen in der Türkei der 80er Jahre, in: Aylâ Neusel, Şirin Tekeli, Meral Akkent (Hg.): Aufstand im Haus der Frauen. Frauenforschung aus der Türkei. Berlin,
1992 -Die Neue Frauenbewegung in der Türkei der 80er Jahre, In: Ayşe Esin, Anıl Kaputanoğlu, Ozan Kesim, Mine Kırbıyık (Hg.): Türkische Frauenbewegung. Karlsruhe,

İngilizce:
1994 - Women in Modern Turkish Society. Zed Books,

Çevirileri:
1982 - Maurice Duverger: Siyaset Sosyolojisi. İstanbul: Varlık
1986 - Andree Michel: Feminizm. İstanbul: Kadın Çevresi
1986 - Alain Rouquié: Latin Amerika'da Askeri Devlet. İstanbul: Alan
1987 - 19. y.y. Feminizminden seçmeler. İstanbul: Afa,
1989 - Edgar Morin: Avrupa’yı Düşünmek. İstanbul: Afa,
1992 - Elisabeth Badinter: Biri Ötekidir. Afa,
1994 - Diane Scully: (L. Aytek ile birlikte), Tecavüz. Metis,
1996 - Immanuel Wallerstein: Sosyal Bilimleri Açın. Metis Yayınları, İstanbul,
1996 - Halide Messaudi: Cezayir'de Kadın Olmak. Metis,
1999 - Nora Şeni: Marie ve Marie : Konstantiniye'de Bir Mevsim (Marie Et Marie: Une Saison a Constantinople). İletişim,
2014 - Sosyal Bilimleri Açın, Wellerstein ve ekibi, Metis, 2014, 10. Baskı
2000 - Stefanos Yerasimos: Milliyetler ve sınırlar. İstanbul: İletişim 2000 (2014, 6. basım)
2003 - Barrington Moore: Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri Çağdaş Dünyanın Yaratılmasında Soylunun ve Köylünün Rolü (Social Origins of Dictatorship and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern World). İmge Kitabevi Yayınları; İstanbul
2006 - Juliet Mitchell: Kadınlar - En Uzun Devrim (Women: The Longest Revolution). Feminist Kitaplık. Agora Kitaplığı,
2006 - Germaine Tillion: (N. Sirman ile birlikte), Harem ve Kuzenler (Le harem et les cousins). Metis,
2008 - Nora Şeni: Seni Unutursam İstanbul. Kitap Yayınevi; İstanbul Kitapları; İstanbul,
2009 - Semih Vaner (der.): Yirmibirinci Yüzyıl Başında Türkiye. Kitap Yayınevi
2010 - Stefanos Yerasimos: Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri (La fondation de Constantinople et de Sainte Sophie dans les traditions turques). İletişim, 2010, 2014 6. baskı
2010 - Dejanirah Couto: Harp ve Sulh - Avrupa ve Osmanlılar. Kitap Yayınevi,
2010 - Ali Kazancıgil: Türkiye Üzerine Basmakalıp Düşünceler. Kitap Yayınevi,
2014 - Muhteşem Süleyman'ın İmparatorluğunda, Nicolas de Nicolay, (çeviri Şirin Tekeli ve Menekşe Tokyay), Kitap Yayınevi,
2014 - Edgar Morin, Mauro Ceruti, Bizim Avrupamız, İletişim, 2014. 1. baskı


Kaynak:Biyografi.info