Uzun Hasan

Akkoyunlu Devleti hükümdarlarındandır.
Uzun Hasan, 1423 yılında Diyarbakır’da doğmuştur. Oğuzların Bayındır boyundan, Akkoyunlu Hanedanının kurucusu Kara Yülük Osman’ın torunu olup, babası Celâleddîn Ali Beydir.

Bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye'nin bir bölümünü kapsayan bir coğrafyada 1453-1478 yılları arasında hüküm sürmüştür.

1453 yılında Akkoyunlu Devletinin başına Diyarbakır’da geçmiştir. Karakoyunlular ve Timur’un torununu yenerek devletinin sınırları güneye doğru genişletmiş, 1466 yılında Tebriz’i başkent yapmıştır.

Uzun Hasan, 1458’de Trabzon Rum İmparatoru IV. Yuhannes'un kızı Katerina Despina (Theodora Megale Komnena) ile evlenmiştir. Katerina Despina, Akkoyunlulara gelin gelince, Uzun Hasan’ı, Osmanlılar aleyhine faaliyet içine soktu. Trabzon Rum İmparatorluğu, Uzun Hasan’ı İstanbul’un fethinden sonra, sürekli, Osmanlılar aleyhine kışkırttı. Trabzon Rum İmparatorluğunun, Osmanlılara ödeyecekleri otuz bin altından vazgeçilmesi için aracılık yaptı.

Uzun Hasan, yeğeni Murad’ı İstanbul’a gönderdi. Osmanlı Sultanı Fatih Sultan Mehmed’ten, Trabzon Rum İmparatorluğu vergisinin affedilmesinden başka, Katerina Despina’ya çeyiz olarak verilmiş olan Kayseri bölgesini ve önceki hediyeleri istedi.

Fatih Sultan Mehmed, vergi işini bölgeye gelerek bizzat halledeceğini bildirdi. Fâtih, Uzun Hasan ve müttefiki Trabzon Rum İmparatorluğu ile Gürcülere karşı 1461’de harekete geçti. Uzun Hasan’ın, 1459’da zaptettiği Koyulhisar’ı aldı. Akkoyunlu ordusu Erzincan’daki Munzur Dağlarında Osmanlılara yenildi. Uzun Hasan, annesini Fâtih’e gönderip, antlaşma sağlandı. Fâtih, 26 Ekim 1461’de Trabzon’u fethedip, bölgedeki Rum hâkimiyetine son verdi.

Mısır Memlûklarından Harput’u alıp, Gürcistan’a akın harekâtı yaptırdı. Âzerbaycan ve Irak’a hâkim Karakoyunlular hükümdarı Cihan Şahı, 1467’de yenerek, öldürttü. Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan, Timurlular ile yaptıkları mücadeleler ile tanınan Karakoyunlu Devletini 30 Kasım 1467 ‘de Çapakçur Savaşında yendi. Bu savaştan sonra Karakoyunlu Devleti tarihe karıştı. Toprakları Akkoyunlu Devleti tarafından alındı.

Karakoyunluların müttefiki Şeybânîlerden Ebû Saîd’in saldırısını, 1469 başında bertaraf etti. Ebû Saîd’i öldürttü. Karakoyunlu Devletine son verip, ülkelerine hâkim oldu. Anadolu beyliklerinden Karamanlıları, Osmanlılara karşı kışkırttı. Avrupa devletlerinden Venediklilerden, Osmanlılara karşı kullanılmak üzere malzeme ve yardımcı kuvvet istedi. Venedik, Papalık, Cenova ve Karamanlılarla ittifak yaptı.

Osmanlı imparatorluğu ile 11 Ağustos 1473 tarihinde yaptığı Otlukbeli Savaşında yenilince Akkoyunlu Devleti’nin de sonu olmuştur. Akkoyunlu ordusu bozulunca, Uzun Hasan, muhârebe meydanından kaçtı Otlukbeli yenilgisinden sonra, Gürcistan vâlileri, Uzun Hasan’a itaatsız olmaya başladılar. 1477 sonbaharında, âsi vâlileri itaat altına almak için Gürcistan Seferine çıktı. Tiflis’e harpsiz girdi. Bölgedeki prenslikleri tekrar itâat altına aldı.

1477 yılı sonunda Gürcistan’da hastalanıp, Tebriz’e geldi. 1478 yılı başında hastalığı artıp, 7 Ocak 1478 tarihinde Tebriz’de vefât etti. Kendi yaptırdığı Nasriyye Medresesi avlusuna gömüldü.

Uzun Hasan’dan sonra oğlu Halil Mirza, Akkoyunlu hükümdarı oldu. Uzun Hasan’ın ölümünden sonra ortaya çıkan taht kavgaları sonucunda Akkoyunlu Devleti ikiye bölündü.

Uzun Hasan'ın yedi oğlu olmuştur: Ogurlu Muhammed, Halil Mirza, Maksud Bey, Yakub Bey, Masih Bey, Yusuf Bey ve Zeynel Bey.

Uzun Hasan'ın kızkardeşi Halime’nin oğlu “İsmail” daha sonra “Safevi” devletinin hükümdarı Şah İsmail olacaktır.

Uzun Hasan, ilmî, dînî, sosyal ve devlet teşkilatıyla alakalı mîmarî eserler yaptırdı. Tebriz'de Nasriyye Medresesini yaptırıp, bakımı için vakıflar kurdu. Nasriyye Medresesinin yanında cami, bir de hastane yaptırdı. Hastane çok geniş olup, binden fazla hastaya hizmet verirdi. Hastanenin bitişiğindeki mutfakta, fakir ve kimsesizlere yemek verilirdi. Tebriz'de meşhur Heşt-Behişt Sarayının inşasını başlattı. Fırat'ın kolu üzerinde Taşköprü'yü yaptırdı. Uzun Hasan, ilim ve alimlerine koruyucusu oldu.

Kaynak:Biyografi.info