Yervant Oskan Efendi

Yervant Oskan Efendi, Modern Türk heykel tarihinin bilinen ilk heykeltıraşıdır ve , Sanayi-i Nefise Mektebi'nin ilk heykel öğretmeni olarak ilk nesil Türk heykeltıraşlarını yetiştirmiştir.

Yervant Oskan Efendi, 1855 yılında İstanbul'un Samatya semtinde Osmanlı Devletinin Ermeni vatandaşı olarak doğmuştur. Babası Hagop Oskan Bey'in öğretmenlik, şairlik, tercümanlık yapan Yervant Oskan Efendi’nin büyükbabası Erzurumlu Voskan Gotogyan, darphanede döküm ustabaşısı idi. Heykele ilgisinin buradan kaynaklandığı düşünülür. Yervant Oskan Efendi, İlköğrenimi için Beşiktaş Makruhyan Ermeni Okulu ve Pera Hayr Ananya adlı cemaat okullarına devam etti. Daha sonra 1866 yılında ailesinin desteği ile Venedik'e gitti ve Venedik'te bulunan Murad Rafaelyan Mıkhitaryan Okulu'na gönderildi. Orada Luigi Kura'nın öğrencisiydi, 1872 yılında mezun oldu. Daha sonra çalışmalarına Roma'da Roma İmparatorluk Sanat Okulu'nda Enrico Bektti ve Cirolana Mazzini'nin öğrencisi olarak 1877 yılına kadar devam etti. 1878 yılında devlet bursuyla heykel eğitimi almak üzere Paris'e gönderildi. Paris’te kalmak istese de ailesinin isteğiyle geri dönmek zorunda kaldı.

İstanbul’a döndükten sonra İngiliz Konsolosluğu’nun düzenlediği bir sergiye çalışmaları ile katıldı. Sanatçı, burada Osman Hamdi Bey ile tanıştı ve bu tanışma uzun yıllar sürecek bir dostluğa ve çalışma arkadaşlığına dönüştü. Nitekim Osman Hamdi Bey, açılan Sanayi-i Nefise Mektebi müdür yardımcığı ve heykel bölüm başkanlığını Oskan Efendi’ye verdi. Ayrıca Müze-i Hümayun’da heykel restoratörlüğü de yapmaya başladı. Akademiye uzun yıllar hizmet etti, kendisinden sonra heykel bölümünün başına geçen İhsan Özsoy’un da hocası oldu.

1881 yılında İstanbul’a döndükten sonra 1882 yılında Osman Hamdi Bey'in, Abdülhamit II tarafından Sanayi-i Nefise Mektebi Müdürlüğü'ne tayin edilmesiyle resmen kurulmasından sonra binanın inşaatına Mimar Alexandre Vallaury yönetiminde 1 Mart 1882’de temel atma töreniyle başlamıştı. Bina bir senede tamamlanıp 2 Mart 1883’te öğretime hazır hale geldi. Yervant Oskan Efendi, Sanayi-i Nefise Mektebi'nin heykel bölümünün kurulmasına yardım etti. Sanayi-i Nefise Mektebi’nin ilk binasının cephe ve alınlıklarındaki dekoratif ve figüratif kabartmalar ile büstlerin Osgan’a ait olduğu bilinmektedir.

2 Mart 1883 tarihinde heykel dersleri vermeye başlayan Yervant Oskan Efendi, Sanayi-i Nefise Mektebi'nin ilk heykel hocası oldu. Bu kurumda 32 yıl görev yapmış ve ilk Türk heykeltıraş kuşağının yetişmesinde etkili olmuştur. Yervant Oskan Efendi’nin bu okulda ilk öğrencisi 1883 yılında İhsan Özsoy olmuştur. Yervant Oskan Efendi, 1908 yılında akademiden emekli oldu.

Yapıtlarının malzemesinde özellikle alçı, mermer, bronz ya da pişmiş toprağı tercih etti. Bunlarda genellikle tarihsel ve günlük konulara değindiği, hatta mitolojiden de esinlendiği gözlenmektedir. Daha ziyade büst ve rölyef çalışmalar yapmakla birlikte, küçük boyutlu heykel çalışmaları da bulunmaktadır. Form tekrarı yapmaktan kaçındı ve çalışmalarında özellikle Natüralist ve Klasik üslubu tercih etti.

Yervant Oskan Efendi, Öjeni hanım ile evlendi ve bu evlilikten Eva, Mari ve Rebeka isimli 3 kızı oldu.

Yervant Oskan Efendi, 1882 yılında Osman Hamdi Bey ile birlikte görevlendirilen ekipte yer aldı ve Osmanlı tarihinde ilk bilimsel temelli arkeolojiyi gerçekleştirdi. Çalışmalarını Osman Hamdi Bey ile birlikte “Le Tumulus de Nemroud Daghi” adlı Fransızca eserde yayımladı. Arkeolojik araştırmaları arasında Güneydoğu Anadolu'da Nemrut Dağı'ndaki Kommagene mezar kutsal alanı ve 1887 yılında Lübnan'ın Sidon kenti yakınlarındaki Ayaa Kraliyet nekropolünde bulunan Büyük İskender Lahdi yer alıyordu. Lahit'in baş restoratörüydü. Lahit şu anda İstanbul Arkeoloji Müzesi'ndedir. Yervant Osgan Efendi, bu kazıların dünya mirasına katkısı nedeniyle 1885 yılında Alman hükümeti tarafından bir madalya ile ödüllendirilmiştir.

1904 yılında akademi’deki eğitimle ve sanat üretimiyle ilgili başarılarından ötürü üçüncü sınıf Mecidî nişanı ile ödüllendirilmiştir. 1907 yılının Eylül ayında Sultan Abdülhamit II’in tahta çıkışının 31 seneyi devriyesi münasebetiyle Bâb-ı Âli 38 numarada düzenlenen Osmanlı Sanat Sergisi’ne öğrencileriyle birlikte katılmış, Zeybek adlı meşhur heykelini sergilemiş ve akabinde Abdülhamit II tarafından dördüncü sınıf nişan ile ödüllendirilmiştir.

2 Mart 1883'te öğrenime başlayan Sanayi-i Nefise Mektebi'nin müdür yardımcılığı ve Heykel Bölümü öğretmenliğinin yanı sıra Müze-i Humayun Restoratörlüğü görevlerine getirildi. Bu görevleri vefat ettiği 1914 yılına kadar sürdürdü.

Yervant Oskan Efendi’nin önemli çalışmaları arasında Osman Hamdi Bey'in eşi Naile Hanım büstü, Muzaffer Venüs, Tavuk satan kadın ve "Kılıçla danseden zeybek yer alır. Ağırlıklı olarak heykel çalışmışsa da bazı resim çalışmaları da vardır.

Yervant Osgan sadece heykel sanatıyla uğraşmamış resim üretiminde de bulunmuştur. Roma’da Güzel Sanatlar Akademisi’nde okurken yaptığı bugün Ermenistan Ulusal Müzesi’nde bulunan 1876 tarihli Roma’da Bir Kilisenin İç Mekânı, 1877 tarihli Roma’da Bir Sokak ve 1889 tarihli Hagop Osgan’ın Portresi bu bağlamda örnek olarak verilebilir.

Yervant Oskan Efendi, 10 Temmuz 1914 tarihinde İstanbul’da 59 yaşında ölmüştür. Şişli Ermeni Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Osman Hamdi Bey’in eşi Naile Hanım büstü,

Osman Hamdi Bey’in asıl adı Marie olan Fransız asıllı ikinci eşi Naile Hanım (1863-1943), Yervant Osgan’nın bilinen iki eserine konu olmuştur. Bunlardan biri 1885 yılında oval formda, bronz döküm yaptığı yüksek rölyefidir. Kıyafeti, saçlarının örtüsüz oluşu ile Batılı tarzda bir portre olan kabartmanın sağ tarafında “E. Osgan an 1885 Constantinople” yazmaktadır. İstanbul Resim Heykel Müzesi Koleksiyonu’nda yer alan bir diğer Naile Hanım’ı betimlediği çalışması ise büst şeklindedir.

Osman Hamdi Bey’in büstü.

Kaynak:Biyografi.info