Atatürk ve Gençlik Anıtı

Atatürk ve Gençlik Anıtı

İstanbul Üniversitesi’nin simgelerinden biri olan Atatürk ve Gençlik Anıtı’nın hikâyesi 3 Mart 1951 yılında, Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) Yönetim Kurulu’nda alınan kararla başlıyor. Kararda, İstanbul Üniversitesi’nin bahçesine bir Atatürk Heykelinin dikilmesi için çalışma yapılacağı ifade edilir. Bunun için bir kampanya başlatılır.

1952 Şubatında MTTB Atatürk Heykeli için proje yarışması açtığını duyurur. Müsabakaya katılan 28 eser, Profesörler Evi’nde teşhir edildi. Projeyi, heykeltıraşlar Yavuz Görey ve Hakkı Atamutlu’nun tasarımı kazanır. MTTB, heykeli yapmaya hak kazanan heykeltıraşlar Yavuz Görey ve Hakkı Atamutlu için “Atatürk Günü” düzenler.

Heykelde Türk genç kızlarını temsil eden 1952 Avrupa ve Türkiye Güzeli Günseli Başar, Türk erkeğini temsilen 1953 Türkiye Vücut Geliştirme Şampiyonu Reşit Örer seçilir. Türk erkeklerini temsil etmesi için ilk görüşülen kişi 1952 Ağır Siklet Türkiye Grekoromen Güreş Şampiyonu Murat Hersekli’dir.

Atatürk ve Gençlik Anıtı, yapımının ardından İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü önündeki yerine yerleştirildi. Atatürk ve Gençlik Anıtı, adına yakışır şekilde 19 Mayıs 1955 tarihinde düzenlenen törenle açıldı.


İstanbul Üniversitesi öğrencilerinin öncülüğünde yaptırılan Atatürk ve Gençlik Anıtı için modellik yapan gençler o günleri anlattı. Araştırmamızın bir kolu Amerika’ya bir kolu Bodrum’a bir kolu Kırklareli’ne kadar ulaştı.

İstanbul Üniversitesi’nin simgelerinden biri olan Atatürk ve Gençlik Anıtı’nın hikâyesi 3 Mart 1951 yılında, Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) Yöne­tim Kurulu’nda alınan kararla başlıyor. Kararda, İstanbul Üniversitesi’nin bah­çesine bir Atatürk Heykelinin dikilmesi için çalışma yapılacağı ifade edilir. Bunun için bir kampanya başlatılacaktır. Musta­fa Kemal Atatürk’ün 13. ölüm yıldönü­münden bir gün önce Milli Türk Talebe Birliği bir açıklama yapar. Açıklamada, “İstanbul Üniversitesi’nin bahçesine Ata­türk Heykeli’nin dikilmesi için teşebbüse geçilmiştir. Bu heykel için gerekli olan masraf gençlik teşekkülleri ve İstanbul Üniversitesi tarafından karşılanacaktır.” denmektedir.

1951 yılının Aralık ayında öğrenciler­den oluşan 3 kişilik bir ekip hükümet ile görüşmeler yapmak için Ankara’ya gider. Öğrenciler Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından büyük bir ilgiyle kabul edilir­ler. Başbakan Yardımcısı Samet Ağaoğlu ve Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri ile görüşürler. Yapılan görüşmeler sonucunda Milli Eğitim Bakanlığı heykel için 1.000 TL bağışta bulunur.

Heykelle ilgili çalışmalar duyulunca, yurdun dört bir yanından bağışlar da gel­meye başlar. Gelen yardımlar, heykelin o dönemde ortaya çıkardığı dayanışma ru­hunu da göstermektedir. İş Bankası, Türk Ticaret Bankası, Merkez Bankası, 233. Piyade Alayı subayları, Erzurum Erkek Sanat Enstitüsü, Edirne Öğretmen Okulu öğretmen ve öğrencileri, Galatasaray Li­sesi öğrencileri, Erdek Ortaokulu öğrenci­leri, Savaştepe Köy Enstitüsü öğrencileri, Çatalca Ortaokulu, Atatürk ve Gençlik Anıtı için bağış yapanlar arasındadır.

1952 yılında yardımların miktarı arta­rak devam eder. İstanbul Üniversitesi’ne Atatürk ve Gençlik Anıtı’nın konulması için bütün gençler seferber olmuştur. İl­kokul, ortaokul, lise, üniversite demeden eğitimin bütün kademelerinden öğrenciler heykelin yapılması için bağışta bulunur. Ziraat Bankası, Adana Kız Lisesi öğren­cileri, Sultanahmet Sanat Lisesi öğretmen ve memurları, Malatya Lisesi öğrencileri, Toprak Mahsulleri Ofisi İstanbul Bölge Müdürlüğü, Edirne Lisesi öğrencileri, İz­mir Ticaret Lisesi, Denizli Lisesi, İzmit Erkek Sanat Enstitüsü, İzmir İnönü Lise­si, İzmit Lisesi, Beyoğlu Ortaokulu, Halk Bankası, Hamitabat köy halkı (Lülebur­gaz), Karabük Demir-Çelik Ortaokul öğ rencileri, Arifiye Köy Enstitüsü öğrenci­leri, Akçakoca Merkez İlkokulu, Turgutlu Cumhuriyet İlkokulu öğrencileri, Petrol Ofisi Genel Müdürlüğü, Tuzla Uçaksavar Yedek Subay Öğrencileri, Saint George Lisesi, Mersin Lisesi, Çukurova Teknik Bahçıvanlık Okulu, Askeri Tıp Öğrenci­leri, Harp Okulu öğretmen ve öğrencileri, Beyoğlu 2. Ticaret Lisesi öğrencileri ba­ğışta bulunmuşlardır.

Ocak 1952’de yardım miktarı 80.000 TL’ye ulaşır. Ancak bu rakam, masrafları karşılamak için yeterli değildir. Heyke­lin tamamlanması için yaklaşık 150 bin TL’ye ihtiyaç olduğu hesaplanır. Kalan miktarı bulabilmek için organizasyonlar düzenlenir.

Projenin tamamlanması için Beşiktaş Futbol Kulübü ile anlaşma yapılır ve dü­zenlenecek spor karşılaşmaları ile bağış sağlanmaya çalışılır. “Atatürk Heykeli’nin Yapılması Menfaatine” adı altında yapılan bu karşılaşmalar, 1953 yılının Nisan ayı sonuna kadar devam eder. Ses sanatçısı Şükran Özer’in de katıldığı konserler dü­zenlenir. Hukuk ve İktisat Fakültesi der­nekleri, üniversite öğrencileri için üniver­site kantinlerinde hafta sonları çay düzen­ler, elde edilen geliri heykelin yapımında kullanılmak üzere bağışlar.

Bu çalışmalar devam ederken, Atatürk Heykeli’nin yapımı için oluşturulan ko­misyona MTTB tarafından Üniversite temsilcisi olarak Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ekrem Şefik Egeli ve Vilayet Yazı İşleri Büro Şefi Baha Gürfırat seçilir.

1952 Şubatında MTTB Atatürk Heykeli için proje yarışması açıldığını ve yarışma­nın 3 ay içinde tamamlanacağını duyurur. Ödül olarak yarışmanın ikincisine 2.000 TL, üçüncüsüne 1.500 TL verileceği açıklanır. Birinciliği kazananlar için, yaptıkları heyke­lin İstanbul Üniversitesi’nin bahçesinde yer almasının en büyük ödül olduğu düşünülür.

Heykelin seçimi için kurulan jüride İs­tanbul Teknik Üniversitesi’nden 3, Milli Eğitim, Bayındırlık ve İçişleri Bakanlıkla­rından 1’er, İstanbul Üniversitesi’nden 1, MTTB’den 1 kişinin yer almasına karar verilir.

Yarışmaya yapılan başvurular arasından 28 proje kabul edilir. Projeler 1952 yılının Ekim ayında Profesörler Evi’nde sergile­nir. Milli türk Talebe Birliği’nin, üniver­site bahçesinde diktireceği Atatürk heykeli için açılan yarışma 25 Ekim 1952 yılında sonuçlanmıştır. Jüri müsabakaya iştirak eden eserler arasında birinci derecede bir eser bulunmadığından birinciyi seçmemiş, ancak heykeltıraş Yavuz Görey ile Hak­kı Atamulunun müştereken hazırladıkları 6734 rümuzlu eseri ikinci, Mehmet Sadi Çalığ’ın 69696 rümuzlu eserini de üçüncü seçmiştir.

1953 Şubat’ında heykelin harcına ko­nulmak üzere ses sanatçısı Gülter Bilis tarafından Atatürk’ün Selanik’teki evinden toprak getirilerek MTTB’ye teslim edilir. Heykelin harcında bu toprak kullanılır. Maketi 1954 yılının Mart ayında tamam­lanan heykelin kaidesi için İstanbul Üni­versitesi Rektörlüğü tarafından ihale açılır. Atatürk ve Gençlik Anıtı Kasım ayında tamamlanır. 23 Aralık 1954 tarihinden iti­baren heykelin montajına başlanır.

Atatürk ve Gençlik Anıtı’nın açılışı 19 Mayıs 1955 tarihinde İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fahir Yeniçay ve İstan­bul Valisi Fahrettin Kerim Gökay’ın yanı sıra generaller, öğretim üyeleri, memurlar ve öğrencilerin coşkun katılımıyla yapılır.

Heykelde Atatürk sol kolunu yönlendi­rici bir biçimde havaya kaldırmıştır. Hedef olarak ileriyi, daha ileriyi göstermektedir. Üzerinde bilgeliği ve eğitimi temsil eden kıyafet vardır. Atatürk’ün sağında, elinde bilginin aydınlığını simgeleyen bir meşa­le tutan genç kız heykeli vardır. Modern kadını temsil eden genç kız, ileriye doğru adım atarken tasvir edilmiştir. Atatürk’ün solunda ise, elinde ulusal devleti simgele­yen bayrak taşıyan genç bir erkek heykeli bulunmaktadır.

Genç kız heykelinin modelliğini, 1952 yılı Avrupa ve Türkiye Güzeli Günse­li Başar yapmıştır. Şu anda Bodrum’da yaşayan Başar ile yaptığımız röportajda, kendisine MTTB’den Atatürk Heykeli’nde Türk genç kızını temsil etmesi için teklif yapıldığını söyledi. “Bu kadar ulvi bir şeye hayır diyemezdim. Çünkü Ata’nın yanında bulunarak Türk genç kızını temsil etmek benim için bir onurdu.” diyen Başar, 1953 yılında Yavuz Görey ve Hakkı Atamutlu ile çalışmalara başladığını ifade etti. Çalış­maların yaklaşık 1 yıl sürdüğünü anlatan Günseli Başar, üzerinde Helenistik bir el­bise ile sağ kolunu elinde meşale tutar gibi havaya uzatarak, sağ bacağını ise bir asker gibi öne atarak modellik yaptığını söyledi. Başar’ın kollarının ve bacaklarının kalıpla­rı da alınarak heykelin formu oluşturuldu. Heykeli, yapımından yıllar sonra İstanbul Üniversitesi’nin önünde gören Başar, “Ben oraya gelirken çok heyecanlıydım. Bahçeye girip heykeli görünce ağlamaya başladım. Çünkü hepimiz Atatürk’ün çocuklarıyız ve onun yanında olabilmek benim için bir onurdu.” diyerek anılarını tekrar hatırlattı­ğımız için bize teşekkür etti.

Atatürk’ün sol tarafında bulunan erkek heykeli için heykeltıraşlar iki kişiyi dü­şündü. 1952 yılı ağır siklet Türkiye Gre­koromen Güreş Şampiyonu olan Murat Hersekli ilk düşünülen kişi oldu. 1928 do­ğumlu olan Hersekli Kırklareli’nde yaşıyor. Hersekli ile yaptığımız röportajda güreş şampiyonasında MTTB’den 3 kişinin kendisi ile görüştüğünü ve fotoğraflarını çektiğini söyledi. Heykel ile ilgili çalış­malarda Hersekli’nin fotoğrafından da yararlanıldı. İşyerindeki duvarlarını Ata­türk ve Gençlik Anıtı’nın fotoğraflarıyla süsleyen Hersekli, böyle bir çalışmanın içinde yer almış olmaktan büyük bir gurur duyduğunu ifade ediyor.

Heykeltıraş Yavuz Görey daha sonra ikinci olarak Reşit Örer ile görüşerek ça­lışmalara başladı. Reşit Örer, Mimar ve 1953 yılı Türkiye Vücut Geliştirme Şam­piyonu. 1964 yılında gittiği Amerika’da yaşamını sürdürüyor. Sorularımızı yanıt­layan Örer, Türkiye erkek güzeli seçilmiş olması nedeniyle vücut proporsiyonunun tasarlanan heykel kompozisyonuna uy­gun olduğunun görüldüğünü ve kendisine modellik teklif edildiğini söyledi. Örer ile Yavuz Görey’in çalışmaları yaklaşık 1 yıl sürdü. Çocukluğunda Atatürk’ü bizzat gördüğünü ifade eden Örer, “Heykelde Atatürk’ün yanında poz verip Türk genç­liğini temsil etmek benim için büyük bir şans.” diyerek hislerini anlatmasının im­kansız olduğunu dile getirdi. Örer duygu­larını “Şunu söyleyebilirim ki, o günleri düşündükçe yaşlandığımı hiç hissetmiyo­rum.” sözleriyle ifade etti.

Gençlerin dayanışmasının en güzel ör­neklerinden biri olan anıtın ismi de Türk gençliğini ifade ediyor. “Atatürk ve Genç­lik Anıtı”: Gençliğin temsili, sesi ve solu­ğu…