Etiyopya

Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti (Ityopp'ya Federalawi Demokrasiyawi Ripeblik) Türkçe'deki diğer adı Habeşistan olan bir doğu Afrika ülkesidir. Ülkenin başkenti yerel dilde "yeni çiçek" anlamına gelen Addis Ababa'dır.

Komşuları Sudan, Eritre, Cibuti, Somali, Kenya ve Uganda'dır. Başkenti Addis Ababa, yüzölçümü 1.127.127 km², nüfusu 65,3 milyon civarıdır. Ülkenin Kızıldeniz'le bağlantılı parçası olan Eritre 1993'te bir referandum sonrasında Etiyopya'dan bağımsız bir ülke haline geldi.

Nüfus: 105 milyon (2017)
Para birimi: Etiyopya Birri
Resmi dili: Amharca

Temel Göstergeler
Resmi adı Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti
Yönetim biçimi Federalizm
Başkent Addis Ababa
Yüzölçümü 1.104.300 km2
Sınır komşuları Somali, Kenya, Cibuti, Eritre, Uganda, Güney Sudan, Sudan
Doğal kaynakları Nikel, kurşun, çinko, magnezyum, linyit , kaolin, krom, boksit
Nüfusu 105 Milyon (2017 Tahmini)
Nüfusun etnik dağılımı %34,4 Oromo, %27 Amhara, %6,2 Somali, %6,1 Tigray, %4 Sidama, %2,5 Gurage,%2,3 Welaita, %1,7 Hadiya, %1,7 Afar, %1,5 Gamo, %1,3 Gedeo, %1,3 Silte, %1,2 Kefficho, %8,8 diğer
Din % 43,5 Orthodox Hıristiyan, %40 Müslüman, %18,5 Protestan, %2,7 geleneksel dinler, %0,7 Katolik Hıristiyan (Bazı görüşlere göre Etiyopya’da Müslüman oranı resmi rakamların telaffuz ettiğinden daha fazladır.)
Diller Oromo, Amharic, Somalice, Tigrinya, İngilizce, Arapça
Nüfus artış oranı %2,73
Doğurganlık Oranı 3,5 (Kadın başına)
Ortalama yaşam süresi 66 yıl
5 Yaş altı çocuk ölümleri 50 (Her 1.000 çocukta)
Milli Gelir 73 milyar dolar
Devlet Borçlarının Milli Gelire Oranı %32
Kişi Başı Ortalama Milli Gelir 690 dolar
Enflasyon oranı %12,5
İşsizlik oranı %17

Ülke Tarihi
Etiyopya Afrika’da sömürgeleştirilemeyen tek ülkedir. İtalya iki kez Etiyopya’yı işgal girişiminde bulunmuş ancak bunu başaramamıştır. Etiyopya devleti 2.000 yıllık bir devlet geleneğine sahiptir. Tarihi kayıtlarda Habeşistan olarak geçen ülke 7.yy’da Müslümanların da ilk hicret beldesi olmuştur. Bu yüzden Etiyopya, Müslümanların gözünde Kral Necaşi’nin diyari olarak tanınır.

Etiyopya Afrika’da Ortodoks Hıristiyanlığının kalelerinden biridir. 4. yy’da Ortadoksluk devletin resmi dini haline gelerek Etiyopya topraklarında güç kazanmıştır. 1974 yılına kadar devlet Ortodoksluğun hamisi olmuştur. Günümüzde devlet seküler bir görünüme sahip olsa da Etiyopya devleti ile Ortodoks kilisesi arasındaki ilişkiler oldukça güçlüdür.

1974 yılına kadar krallık olan Etiyopya İmparatorluğu’nun bu tarihte gerçekleşen bir darbe sonrasında rejimi değişmiştir. 90’lara kadar Marxist bir rejimle yönetilen ülke Sovyetlerin çöküşünden sonra demokratik düzene geçmiştir. 84 farklı etnik grubun bir arada bulunduğu Etiyopya hem çok dilli hem çok dinli bir yapıdadır. Yahudi kökenli az sayıdaki Falaşaların yanında geniş sayıda Hıristiyan ve Müslüman topluluklar bulunmaktadır.

Demografik Yapı
Nijerya’dan sonra Afrika kıtasının en yoğun nüfusa sahip ülkesi Etiyopya’dır. 1960’lı yıllarda 22 milyon nüfusa sahip olan ülke günümüzde 105 milyon civarında bir nüfusa sahiptir. Yüksek nüfus artışı nedeniyle Etiyopya nüfusunun 2050 yılında 200 milyona 2100 yılında ise 250 milyona ulaşması beklenmektedir. Nüfusun dinsel dağılımına bakıldığında Ortodoks Hıristiyanların %43,5 ile çoğunluğu oluşturduğu, Müslümanların ise %40 ile ikinci büyük grubu teşkil ettiği görülmektedir. Bazı kaynaklar Müslüman nüfusunun ülkede %50’leri bulduğunu iddia etmektedirler. Ancak bu iddiaları tam olarak doğrulayabilmek gerçekte mümkün görünmemekte olup birer tahmin niteliğindedir.

Siyasi Durum
Afrika’nın sömürülemeyen tek ülkesi olması nedeniyle Etiyopya aynı zamanda Afrika’nın bağımsızlığının da sembolü haline gelmiştir. Bu yüzden Afrika Birliği’nin merkezi, ülkenin başkenti Addis Ababa’da bulunmaktadır. Aynı zamanda Afrika’yı ilgilendiren daha pek çok kurumun merkezi Addis Ababa’da yer alır. Bu özellik nedeniyle Addis Ababa pek çok ülkenin dış misyonlarına ev sahipliği yapan bir metropoldür.

Son yıllarda Etiyopya siyasetinde öne çıkan konuların başında Oromia kabilesinin sergilediği gösteriler gelmektedir. Geçtiğimiz yıllarda başkent Addis Ababa’yı genişletmek adına yapılan bazı altyapı çalışmaları Oromia topraklarını etkilemeye başladığında Etiyopya’nın en büyük etnik kabilesi olan Oromialılar devlet karşıtı protestolar düzenlemeye başladılar. Bu gösterilerin bazılarında polis ve askerin aşırı şiddet kullanımı pek çok insanın hayatını kaybetmesine yol açtı.

Etiyopya siyasetinde dikkat çeken bir diğer bir konu Etiyopya’nın Somali siyasetidir. Somali’de Amerika ile işbirliği yapan Etiyopya bu bölgede hatırı sayılır sayıda asker bulundurmakta ve zaman zaman sınır ötesi operasyonlar düzenlemektedir. Etiyopya’nın Somali iç işlerine bu derece etki etmesi ise Somalilileri oldukça kızdırmakta ve Etiyopya’ya şüpheyle bakmalarına yol açmaktadır.

İktisadi Yapı
Etiyopya doğal kaynaklar bakımından oldukça zengin bir ülke olmasına rağmen yeraltı kaynakları bakımından fakirdir. Ülkede petrol, altın, elmas gibi yer altı kaynakları bulunmamaktadır. En azından şimdilik. Ancak Etiyopya toprakları oldukça bereketlidir. Bu yüzden elverişli yerlerde yapılan tarım ve hayvancılık faaliyetleri ülke ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Etiyopya nüfusunun %70’i tarım sektöründe çalışmaktadır.

Devletin son yıllarda başlattığı altyapı projeleri nedeniyle ülke ekonomisi son yıllarda %10 seviyelerinde büyümektedir. Bu haliyle Etiyopya Afrika’nın en hızlı büyüyen ekonomileri arasındadır. Demiryolu, karayolu ve baraj gibi altyapı projeleri Çin ve Türkiye gibi ülkeleri Etiyopya’da yatırım yapmaya teşvik etmektedir. Ancak milli gelirin hala 73 milyar seviyesinde olması ve ülkenin sahip olduğu nüfus baskısı nedeniyle yoksulluk halkın karşılaştığı en temel sorundur. 2015 ve 2016 yıllarında ülkenin bazı bölgelerinde yaşanan kuraklık da yoksulluk sorununu derinleştirmiştir.

İnsani Durum
Etiyopya karşılaştığı yoksulluk sorununa rağmen çok sayıda mülteciyi ülkesinde barındırmaktadır. Etiyopya, son yıllarda Güney Sudan’da yaşanan iç savaş nedeniyle yerlerinden edilen 250 binden fazla Güney Sudanlı mülteciyi Gambella’da ağırlamaktadır. Ülkenin doğu sınırlarındaysa Somali’deki istikrarsızlık ve zaman zaman yaşanan kuraklıklar nedeniyle Somali’den göç eden Somalili mülteciler yaşamaktadır.

Etiyopya son yıllardaki pek çok olumlu gelişmeye rağmen Afrika’nın en yoksul ülkelerinden biridir. Dünya sıralamasında 188 ülke arasında 174. sırada bulunmaktadır. Yüz milyonu aşan nüfusu işsizlik, barınma, gıda yetersizliği gibi sorunlara yol açmaktadır. Ülke genelinde 23 milyon insan yoksulluk sınırının (günlük 1.90 dolar gelir) altında yaşamaktadır. Yoksulluk bakımından bölgeler arasında farklar bulunmakla birlikte bölgesel karşılaştırmalar yapıldığında Afar ve Somali eyaletleri en yoksul bölgelerdir. 0-24 yaş grubunda bulunanlar ülke nüfusunun %66’sını oluşturduklarından yoksulluk sorunundan en fazla etkilenen kesim çocuklar ve gençlerdir.

Türkiye ile İlişkiler
Türkiye-Etiyopya arasındaki ilişkilerin tarihe uzanan uzun bir mazisi bulunmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun 16.yy’da Habeş Eyaleti’ni kurmasıyla birlikte Osmanlı Devleti ve Habeş Krallığı komşu olmuşlardır. Osmanlı’nın bölgedeki varlığı 19.yy’a kadar devam etmiştir. Abdülhamit II döneminde Habeş Kralı ile dostane ilişkiler geliştirilmiş ve daha sonra Harar şehrinde bir başkonsolosluk kurulmuştur. 1926 yılında ülkenin başkenti Addis Ababa’da açılan Türkiye elçiliği Türkiye Cumhuriyeti’nin Sahra-altı Afrika’daki en eski elçiliğidir.

Günümüzde Türkiye ile Etiyopya arasındaki ilişkiler diplomatik, insani ve ticari alanlar başta olmak üzere farklı boyutlar üzerinden gelişmektedir. Türkiye’nin resmi yardım kurumu TİKA Afrika kıtasındaki ilk ofisini 2005 yılında Addis Ababa’da açmış ve o zamandan bu yana teknik yardım projeleri gerçekleştirmektedir. TİKA’nın yanında Türk STK’ları ülkede insani yardım alanında faaliyet göstermektedirler. Ayrıca Anadolu Ajansı’nın Afrika’daki merkezi, ülkenin başkenti Addis Ababa’da bulunmaktadır.

Son yıllarda Türkiye ile Etiyopya arasında artmaya başlayan ticaret hacmi günümüzde 2,5 milyar dolar seviyesinde olsa da önümüzdeki yıllarda bu rakamın 10 milyar dolara çıkartılması hedeflenmektedir.