Luigi Pirandello

Roman ve kısa hikâyeleri de olan yazar Luigi Pirandello özellikle oyun yazarı olarak tanınmıştır. 1934 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmıştır.

Luigi Pirandello, 28 Haziran 1867 tarihinde İtalya’da Sicilya'nın güneyindeki Agrigento şehrinde varlıklı bir ailede doğmuştur. Babası Sicilya'da bir kükürt ocağı işletmecisi idi. Lise eğitimini Palermo'da 1886 yılında tamamladıktan sonra 1888'den itibaren önce Roma'da ve sonra Bonn Üniversitelerinde felsefe ve filoloji bölümünde okuyup mezun oldu. Bu öğrencilik yıllarında ilk şiir ve hikâyeleri çeşitli dergilerde yayınlandı. 1891 yılında doktor unvanını aldı. 1892'de Roma'ya dönünce değişik edebiyat dergilerinde çalıştı ve Bonn'da geçirdiği yılları anlatan şiir kitapları yayınladı.

Luigi Pirandello, 1893 yılında ilk önemli yapıtı Marta Ajala'yı yazdı. Bu eser, 1901 yılında L'Esclusa adı ile yayımlandı. 1894 yılında ise ilk kısa hikâye kitabını yayımladı. 1904 yılında yayınlanan ilk romanı II fu Mattia Pascal (Mattia Pascal'ın Değişimi) ile adını iyice duyurdu.

1894 yılında Sicilyalı Maria Antonietta Portulano ile evlendi ve evlilik hayatı ile birlikte edebiyat çalışmaları arttı. Bu arada ardı ardına 3 çocuğu oldu.

1903 yılında tüm servetini yatırdığı babasının kükürt ocağı bir sel baskını ile yok olunca eşi Antonietta yarı felç geçirdi ve yaşadığı psikolojik şok nedeniyle akli dengesi tedavi edilemez ölçüde sarsıldı. Pirandello, başlangıçta intiharı bile düşündüyse de zamanla durumu kabullendi ve öğretmenlik yapmaya başladı. 1904 yılında yayınlanan ilk romanı II fu Mattia Pascal (Mattia Pascal'ın Değişimi) bu sırada yazdı. 1919'da eşini akıl hastanesine yatırmak zorunda kaldı ancak daha sonra onu hastaneye yatırdığı için büyük acı duyarak evde bakmak istedi ama Antoniette hem hapishanesi hem sığınağı olan hastaneyi terketmedi.

İtalya'nın I. Dünya Savaşı'nı girmesi üzerine oğlu da savaşa katıldı ve Avusturyalılar'a esir düştü.

Pirandello düz yazı çalışmalarının yanı sıra 1900'lerin başında tek tük dram yazmaya da başladı. 1907'de Roma'da pedagoji akademisinde profesör olarak atandı. 1908-1922 yılları arasında Roma'da İtalyan dili profesörlüğü yapan yazar, tiyatro çalışmalarına ancak 50 yaşına geldiği zaman yoğunlaştı. Bir arkadaşı tarafından aşılanan sahne aşkı nedeniyle 1917'de altı oyun birden yazdı. Bu oyunlardan Soytarı Külahı'nda insanın içinde bulunduğu duruma göre kendine uygun bir maske hazırlayarak bunu son ana kadar savunması konusunu işledi ve bu temayı başka oyunlarında da kullandı. Burada karısı tarafından aldatıldığını öğrenen erkek burjuva yaşantısının bin bir güçlükle kurulmuş görüntüsünü ayakta tutmaya çalışır. Diğer oyunu Sen Öyle Diyorsan Öyledir'de karısının öldüğünü sanarak bir başka kadınla evlenen bir adamın öyküsü anlatılır. Adamın kaynanası ise ikinci kadının ilk karısı olduğu konusunda ısrarlıdır.

Pirandello yazın hayatında August Strindberg ve Henrik Ibsen'den faydalanmıştır

Luigi Pirandello, Benito Mussolini’nin desteği ile kendi kurmuş olduğu ve üç yıl boyunca yönettiği Teatro d'Arte adlı tiyatrosuyla 1925'den itibaren çeşitli turnelere çıktı. Avrupa kentlerinde turneler yapan Pirandello, aynı zamanda William Shakespeare ve Moliere gibi, kendi topluluğu için oyun yazan ve sahneleyen ‘yazar tiyatrosu’ olgusunun da bir temsilcisidir.

1925-1926 yılları arasında son ve en önemli romanı olan "Uno, nessuno e centomila" 'yı (Bir, Hiç kimse ve Yüz Bin) yazdı.

Luigi Pirandello, oyunlarında insanların saçma ve kaotik dünyadaki çaresizliklerini sergiler. Modern dramaya örnek gösterilen Altı Kişi Yazarını Arıyor, gerçek kişi, oyun kişisi ve rol düzlemleri arasındaki kişiliğin araştırılmasını konu ediniyor. Liola, kırsal kesimde yaşayan köylü bir şairin başından geçenleri anlatan bir komedi. Ağzı Çiçekli Adam, yazarın oyunlarına egemen kaygı verici yalnızlık temasını; Meslek Belgesi, kendine haksız yere "uğursuzluk" etiketi yapıştırılmış bir adamın hüzünlü öyküsünü anlatıyor.

Luigi Pirandello, Altı Kişi Yazarını Arıyor adlı oyunuyla asıl ününü kazandı. Burada, rolleri yazar tarafından tam olarak belirlenmemiş altı kişi, bir oyunun provasını altüst eder. Öyküde, üzerlerine düşen rollerini sonuna kadar oynamak isteyen altı kişi; anlaşılamadıklarının farkına varınca sorunlarını sergilemek için tiyatronun pek uygun bir yer olmadığını düşünür. Bu figürler varoluş noksanlığı karşısında hayatına bir anlam arayan insanı simgelemektedir. Belirli bölümlere ve açık bir olay şemasına sahip olmayan ve belirsiz bir sonla biten bu oyun ilk kez sahnelendiğinde bir skandala neden olmakla beraber, çok kısa bir zamanda epik ve absürt tiyatro üzerinde çok etkili bir klasik haline geldi.

Dram yazarlığında ‘gerçekçi’ akımın en güçlü simgesi olan Henrik Ibsen tiyatrosunun etkisine karşı bir tepki oluşturan Pirandello, bizde de sahnelenmiş ‘Liola’ (‘Uçarı’) (1916) gibi, Sicilya kırsalında geçen bir iki gerçekçi oyundan sonra, gerçeğin ‘öznel ve göreceli’ olduğunu göstermeyi amaçlayan bir sahne anlatımı benimsemiştir.

Böylece, ‘gerçekçi akım’ın ‘gerçekçilik anlayışı’na 20. yüzyılın ilk on yıllarında karşı çıkan ekspresyonizm, gerçeküstücülük, simgecilik, Dadaizm, fütürizm gibi hareketlere benzer bir akım da Pirandello tiyatrosu tarafından oluşturulmuştur. Pirandello tiyatrosu, ‘oyun içinde oyun’ içeren kurgularıyla meta-tiyatroya (üstkurmaca), ‘düşsel’ olanı ya da ‘akıl dışı’ sayılan olguları sahnede somutlaştırmasıyla absürd tiyatroya, gerçekten yaşanan ve düşlenen ya da kurgulanan düzlemleri yan yana getirmesiyle de post-modernist tiyatroya ışık yakar.

1934 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmıştır.

Luigi Pirandello, 10 Aralık 1936 tarihinde Roma, İtalya’da 69 yaşında zatüreden ölmüştür.

Hemen tüm dünya dillerine çevrilen yapıtlarından öykülerini "Novelle Per Un Anno" (Bir Yıl İςin Öyküler) adı altında 15 kitapta (her kitapta 24 öykü) toplamıştır.

Romanları :
1894 - Aşksız aşklar (Amori senza amore)
1901 - "L'esclusa" (Dışlanmış Kadın)
1902 - İl Turno (Dönemeç)
1904 - "Il fu Mattia Pascal" (Gölge Adam)
1911 - Suo Marito (Karımın Kocası)
1913 - "I vecchi e I giovani" (Yaşlılar ve Gençler)
1926 - "Uno, nessuno e centomila" (Bir, Hiç kimse ve Yüz Bin)

44 oyunda imzası olan yazarın başlıca tiyatro oyunları :
1910 - Kıskaç (La Morsa)
1916 - İyi düşün Giacomino! (Pensaci Giacomino!)
1916 - Lumie di Sicilia (Sicilya Turunçları),
1916 - Liola (Uçarı)
1916 - Pensaci, Giacomino!" (İyi Düşün Giacomino)
1917 - Cosi si ve Pare (Size Öyle Geliyorsa Öyledir)
1917 - La Giara (Küp)
1917 - Soytarı Külahı
1919 - İl Giuoco Della Parti (Oyunun Kuralları)
1919 - L’Uomo, la Bestia a la Virtu (İnsan, Hayvan ve Erdem)
1920 - Tutto per bene /Herşey Yolunda
1921 - Altı Kişi Yazarını Arıyor (Sei Personaggi in cerca d’Autore)
1921 - Enrico IV / 4.Henri
1922 - Vestire gli ignudi / Sahip Çık Sahip Ol
1922 - "La signora Morli, una e due" (Bayan Morli, Bir ve İki)
1922 - Sana verdiğim yaşam (La vita che ti diedi)
1923 - "Vestire gli ignudi" (Çıplakları Giydirmek)
1924 - La Vita Che ti Diedi (Sana Verdiğim Yaşam)
1925 - L’Altro Figlio (Öteki Oğul)
1926 - Ağzı Çiçekli Adam (L’Uomo dal Fiore in bocca)
1926 - Aptal (L’imbecille)
1928 - Namus Hırsı
1928 - Meslek Belgesi
1935 - Non si s a Come (Nasıl Olduğunu Kimse Bilmiyor)
1935 - Yeni koloni (La nuova colonia)
1936 - Lazzaro (Lazzaro)
1936 - (I giganti della montagna) Dağın Devleri


Kaynak:Biyografi.info