Memduh Şevket Esendal

Hikâyeciliğimizin önemli isimlerindendir. “Ayaşlı ve Kiracıları” adlı romanın yazarıdır.
Memduh Şevket Esendal, 29 Mart 1883 tarihinde Çorlu’da Rumeli göçmeni bir ailenin 3 oğlundan ortancası olarak doğmuştur. Babası Mehmet Şevket Bey, annesi Emine Şadiye Hanım’dır. Ailesi çiftçilikle uğraşıyordu. Birbirini izleyen savaşlar yüzünden, düzenli bir öğrenim yapamadı; kendi kendine Fransızca, Rusça, Farsça öğrendi.

1906 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne girdi. 1908'den sonra Esnaf Odaları Mümessilliği, Anadolu Vilayetleri Müfettişliği gibi görevler üstlendi. Birçok yeri bu görevle dolaştı. 1912 yılında Balkan Savaşı başlayınca ailesi ile birlikte Çorlu'dan İstanbul'a göçtü. I. Dünya Savaşı yıllarında İstanbul’daki beslenme sorunu ile ilgili olarak görevler aldı. 1915’te Cemiyetin Ankara temsilcisi oldu.

1918 Mondros Mütarekesi zamanında İtalya'ya kaçtı, İşgalci İngiliz kuvvetlerinin İstanbul’daki İttihat ve Terakki merkez binasını bastıkları 13 Kasım 1918 günü orada bulunan Memduh Şevket, kaçmayı başardı. İstanbul hükümeti tarafından kovuşturmaya uğrayıp takip edildiği için İstanbul’un değişik yerlerinde ve İtalya’da bir süre saklandı.

1919 yılında İzmir'in işgalinden sonra geri geldi. 1919'da Ali İhsan Bey'le birlikte Mesleki Temsil Programını hazırladı ve bu görüşü Halk ve Meslek dergilerinde de işleyerek Cumhuriyet dönemine taşıdı. Daha sonra Büyük Millet Meclisi kurulunca Anadolu'ya geçti. Atatürk'ün yanında yer aldı.

1921- 1924 yılları arasında Azerbaycan'nın başşehri Bakü'de elçilik görevi verildi, oraya gitti. Görevi, öncelikle Kafkaslar'da ve Rusya içlerinde I. Dünya Savaşı'ndan kalma Türk esirlerinin Anadolu'ya getirilmesi ve silah, cephane nakliyatı idi. Rusya’da seferberlik ilanından sonra Azerbaycan’daki Türk tebaanın Ruslar tarafından askere almasını önledi. Mayıs 1922’de Azerbaycan’da Arap alfabesinden Latin alfabesine dönme girişimi olduğunda bu süreci yakından takip etti ve konu hakkında Ankara’ya rapor yazdı. Sovyet Rusya'nın bu cumhuriyeti 1924 yılında lağvetmeleri üzerine İstanbul'a geri geldi. Döndükten sonra (Mekteb-i Sultani ) Galatasaray lisesinde ve Kabataş liselerinde tarih-coğrafya öğretmenliği yaptı.

1925'de, Mesleki temsil görüşünü benimseyen eski arkadaşlarıyla birlikte Meslek gazetesini çıkardı. Bu gazetede resim ve karikatürler de yayımlamış ve bazı karikatürleri yüzünden kovuşturmaya uğramıştır. Yayın, iktidar tarafından hoş karşılanmamış ve kapatılmıştır.

1926-1930 yılları arasında Tahran Elçisi olarak İran’a gitti. 4 Mayıs 1931 - 23 Aralık 1934 tarihleri arasında Elazığ Milletvekili oldu. 1933-1941 yılları arasında ise Afganistan’ın başşehri Kabil’e elçi olarak görev yaptı, ardından Moskova Büyükelçiliğiyle görevlendirildi. Komünist rejim baskısından kaçıp Afganistan’a sığınmış Türkmen çocukların Türkiye’ye gönderilip eğitim görmelerini sağladı. 1941 yılında kendi arzusu ile yurda döndü. 25 Nisan 1941 tarihinde vefat eden Bilecik Milletvekili Salih Bozok’dan boşalan yere, 1941 yılında Bilecik CHP Milletvekili seçilerek yeniden Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne döndü. O yıl CHP Genel Sekreterliği görevini de üstlendi.

21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilen Soyadı Kanunu çıktığında kendisine “Esendal” soyadını İsmet İnönü verdi.

Memduh Şevket, II. Dünya Savaşı'nın başlangıcında Almanya'nın yanında yer alan Turancıları desteklerken, 1945'in başında Japonya ile ilişkilerin kesilmesi, Almanya ile Japonya'ya savaş ilanı konularında Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne verilen önergelere imza koydu. 1945 yılında yıl CHP Genel Sekreterliği görevini bıraktı.

1946 yılında tekrar Bilecik CHP Milletvekili seçildi. Son yıllarında aktif siyaseti bırakarak, eski öykülerini derleyip yayımlayan ve yeni öyküler yazdı.

Türk edebiyatının tanınmış bir öykü yazarı olan Memduh Şevket Esendal, edebiyatçılığının yanı sıra Tahran, Bakü ve Kabil'de büyükelçilik görevlerinde bulunmuştur.

4 Mayıs 1931 - 23 Aralık 1934 tarihleri arasında 4. Dönem TBMM Elazığ CHP milletvekilliği yapmıştır. Aynı zamanda CHP Genel Sekreterliği yapmıştır.

Siyasetçi ve edebiyatçı kimliklerini ayrı tutmak için yazılarında “M.Ş.E, Mustafa Memduh, Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, İstemenoğlu” gibi takma isimler kullandı.

1925 yılında Mustafa Memduh mahlası ile Meslek gazetesinde 38 tefrika halinde Miras adlı romanı yayınlandı. 1934 yılında yayımlanan Ayaşlı ile Kiracıları adlı romanını yazdı.

Öykücülüğe başladığı ilk yıllarda, dilde sadeleşmenin öncüsü olan Ömer Seyfettin'in izinden gitmiştir. Ustalık dönemine eriştiğinde, hem Ömer Seyfettin'den hem de kendi çağdaşlarından daha sade ve düzgün bir dille yazmıştır. Konularını günlük yaşayışın en sade, en silik olaylarından seçmiştir.

Öykücülüğümüzde "Anton Çehov" tarzının temsilcisidir. Hatta bazı öyküleri, Çehov'dan yapılmış uyarlamalardır. Ancak bu etki, dildeki sadelik ve kişilerin seçilişi ile sınırlı kalmıştır. Esendal, Çehov'un karamsar bakışını tekrarlamamıştır. İnsanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren yazılar yazmıştır. Sanatçı, halkın içinden, ilgi çekmeyen kişileri ve onların önemsiz görünen davranışlarını konu edinir. Onların yaşayışlarının gülünç, iyi ve kötü yönlerini okuyucuya sevdirerek anlatır.

Yapıtlarında konuşma dilini kullanmıştır. Öykülerinde güçlü bir gözlem sezilir.

Memduh Şevket Esendal, 1908 yılında dayısının kızı Ayşe Faide Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Mehmet (d.1912), Ahmet (d.1915), Emine (d.1923) adlı üç çocuğu dünyaya geldi.

Memduh Şevket Esendal, 16 Mayıs 1952 tarihinde Ankara’da 69 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
Öykü:
- Bir Kucak Çiçek
- Bizim Nesibe
- Gödeli Mehmet
- Güllüce Bağları Yolunda
- Hava Parası
- İhtiyar Çilingir
- Kelepir
- Mendil Altında
- Otlakçı
- Sahan Külbastısı
- Veysel Çavuş
- Gönül Kaçanı Kovalar
- Hatıra
- Tahran Anıları ve Düşsel Yazılar
- Mektup
- Kızıma Mektuplar
- Oğullarıma Mektuplar
- İkisinin Arasında
- Korku
- Gençlik
- Temiz Sevgiler
- Ev Ona Yakıştı

Roman:
1934 - Ayaşlı Kiracıları
1925 - Miras
1938 - Vassaf Bey

Memduh Şevket Esendal'ın Eserleri:
Ayaşlı ve Kiracıları: yazar bu eserinde dokuz odalı bir apartman bloğundaki yaşayan farklı farklı insanların yaşamlarını anlatır.
Ankara'da, Ayaşlı İbrahim Efendi adında biri, dokuz odalı bir apartman dairesini oda oda kiraya vermektedir. Odalarda, kadın, erkek, genç, ihtiyar, evli, bekâr çeşitli insanlar otur¬maktadır. Bekâr bir banka memuru; eski bir çiftlik sahibi olan yaşlı Hasan Bey; eski konsoloslardan ihtiyar Şefik Bey; odun ve kömür satıcısı Buharalı Abdülkerim ile karısı İffet Hanım; eski bar kızlarından Faika ile kocası şoför Fuat; geceleri oda¬sında kumar oynatan Turan Hanım'la kocası Haki Bey... Bir¬birleriyle iyi kötü geçinip giden bu insanlar, bir süre sonra ya¬vaş yavaş dağılmaya başlarlar. Şefik Bey bilinmeyen neden¬lerle öldürülür. Hasan Bey felç olur. İskender Bey tutuklanır. Kiracılar evden teker teker ayrılırlar. Evde mal sahibi ile ya¬kınları kalır. Ayaşlı İbrahim Efendi de bir gün hastalanarak ölür. Geriye kalan kız da başka yere taşınır.

Miras: yazar bu romanında, Silahtar Ali Paşa ailesinin, belirli bir aşamadan sonra yozlaşıp çözülüşünü anlatmaktadır.

Vassaf Bey: yazar bu romanında, gündelik yaşam ilişkilerini temel alarak, kendine özgü sosyal-ekonomik bir yapısı olan 1930′lar Ankara'sını anlatmaktadır; Memduh Şevket Esendal bu romanında, günümüzün Türkçesini yarım yüzyıl önce büyük bir ustalıkla kullanmıştır.

Otlakçı: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazarın bu romanı, çeşitli toplum katlarından gelen kişileri, özellikle küçük ve sade insanları bütün ruhsal durumlarıyla derinlemesine somutlaştıran Esendal, gerçek bir sanat eseri yaratmanın yanı sıra, Anadolu insanını tanımanın; geçmişten günümüze, günümüzden geleceğe doğru halkımızın hayat sürecini kavramanın en zengin kaynaklarını sunuyor.

Mendil Altında: Memduh Şevket Esendal; hikâye; hikâye birbirinden güçlü yirmi beş öyküden oluşur; yazar bu hikâyelerinde, insanımızın bireysel ve toplumsal portresini olağanüstü bir derinlikte çizerken, hiç kuşkusuz yaşamın kalıcı güzelliklerini kapsıyor, damıtıyor ve görkemli bir öz halinde okura sunuyor.

Hava Parası: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazar bu eserinde, Anadolu insanının büyük kentlerdeki çekingenliğini, ürkekliğini, uyanık tipler tarafından kandırılıp dolandırılışını, gariban köylülerin oranın ileri gelenleri tarafından ezilişini; dalgacı, yiyici kişileri ve yaşamlarını anlatır.

Temiz Sevgiler: Memduh Şevket Esendal; hikâye.

Veysel Çavuş: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazar bu eserinde vatandaşla devlet görevlileri arasındaki ilişkileri, kendi aralarındaki diyalogu geniş ve çok yönlü gözlem gücüyle ve yalın bir anlatımla; bunun yanı sıra hümanist bir yaklaşımla, duyarlılığı sürekli ön planda tutarak gözler önüne serer bu öykülerde.

Kelepir: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazar bu eserinde, karı-koca ilişkilerini, evlilik hayalleri kuran ve istedikleri kişilere ulaşmaya çalışan; ama zaman zaman da düş kırıklığına uğrayan insanları ele alıyor...

Kaynak:Biyografi.info