Pertev Naili Boratav

Türk halk edebiyatı araştırmaları öncüsü Pertev Naili Boratav 2000 masal, 40 halk hikâyesi, çocuk oyunları, türküler, tiyatrolar, şarkılar, fıkralar, şiirlerden meydana gelen zengin bir arşiv kurdu.

Pertev Naili Boratav, Türk halk edebiyatı ve folkloru üzerine değerli araştırmalar yapmış, Köroğlu destanını incelemiş, çok sayıda halk öyküsü ve masal derlemiş bir bilim adamıdır.

Pertev Naili Boratav, 2 Eylül 1907 tarihinde Darıdere, Bulgaristan’da doğmuştur. Babası doğduğu şehrin kaymakamı idi. Pertev Naili Boratav ilkokul çağına kadar çocukluk dönemini Darıdere’de yaşadı. Ailesiyle birlikte göç ettiği İstanbul’da başladığı ilköğrenimini Arapsun (Gülşehir), Develi ve Mudurnu’da okuyarak tamamladı. 1919 yılında ortaöğrenimine Kumkapı Fransız Koleji’nde başladı. Bir süre Gelenbevî Lisesi’nde okuyup 1927 yılında İstanbul Erkek Lisesi'nden mezun oldu. İstanbul Lisesi’nde edebiyat öğretmeni Hasan Ali Yücel idi, sınıf arkadaşlarından birisi de Niyazi Berkes idi. Psikoloji ve sosyoloji öğretmeni Hilmi Ziya Ülken, Boratav’ı folklor araştırmaları yapmaya yöneltmişti.

Pertev Naili Boratav, 1930 yılında Dârülfünûn (İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden "Köroğlu Destanı" adlı teziyle mezun oldu. 1931-1932 yıllarında Türkiyat Enstitüsünde Mehmet Fuat Köprülü'nün asistanlığını yaptı. Ancak 1932 yılındaki Türk Tarih Kongresi’nde yaşanan bir olay yüzünden Konya Lisesi’ne öğretmen olarak atandı. Orada Sabahattin Ali ile tanıştı ve dostluk kurdu. Konya Lisesi ve Öğretmen Okulunda 1936 yılına kadar edebiyat öğretmenliği yaptı.

1936 yılında Millî Eğitim Bakanlığı bursunu kazanarak gittiği Almanya’dan 1937 yılında dönüşünde Mekteb-i Mülkiyede kütüphane memuru olarak çalıştı. 1938 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi (DTCF) Türk Dili ve Edebiyatı Kürsüsü’ne atandı. Halk Edebiyatı ve Folklor Kürsüsü kurulunca oraya geçti. Araştırmalarının sonuçlarını, Ocak 1941’de yayımlanmaya başlayan, Behice Boran ve Niyazi Berkes'le birlikte kurduğu “Yurt ve Dünya” dergisindeki makaleleriyle duyurmaya başladı. Aynı yıl içinde “Türk Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği” başlığını taşıyan tez çalışmasıyla doçentliğe ve 1946’da da profesörlüğe yükseldi.

1945 yılında Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nde Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte geleceğin öğretmenlerine folklor derlemelerinin yol ve yöntemlerini öğretti.

1941 yılında Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği teziyle doçent olan Pertev Naili Boratav, 1946 yılında profesörlüğe yükseldi. 1948 yılında başkanı olduğu Halk Edebiyatı Kürsüsü, komünizmi yaydığı gerekçesiyle kapatıldıktan sonra 1948 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin (DTCF) tasfiyesi sırasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, Pertev Naili Boratav ve Behice Boran'la birlikte Niyazi Berkes de görevinden uzaklaştırıldı.

Komünistlik suçlamasıyla yargılanan üniversite öğretim üyelerinin davası 10 Şubat 1950 tarihinde sona erdi; Behice Boran ve Niyazi Berkes 3'er ay hapis cezası aldı. Pertev Naili Boratav beraat etti.

Pertev Naili Boratav, görevinden uzaklaştırıldıktan sonra da 1948-1952 yılları arasında Türkiye’deki bilimsel araştırmalarını sürdürdü ve ABD’deki Stanford Üniversitesi Hoover Kütüphanesi’nin Türkiye Bölümü’nün kuruluşunu yönetti.

Ancak, siyasî ve iktisadî koşulların daha da ağırlaşması üzerine 1952 yılında bir Fransız meslektaşının çağrısı üzerine yurtdışına Fransa’ya gitti. Türk folkloru ve halk edebiyatı konusundaki çalışmalarını Fransa'da sürdürdü. Türk folklorunu batıda tanıtmak amacıyla yapıtlarını Fransızca, Macarca ve Almanca olarak yayımladı. 1952-1972 yılları arasında Centre National de Recherche Scientifique’de ve ayrıca 1976 yılına kadar da Ecole Pratique des Hautes Etudes’de halkbilimi ile ilgili araştırmalar yaptı ve seminerler yönetti.

Pertev Naili Boratav, ayrıca ünlü Türkoloji bilgini Louis Bazin'le birlikte 1965 yılında bir Kırgız destanı olan Er-Töştük'ü ve Türkmen şairi Mahtumkulu Firaki' nin şiirlerini Fransızca'ya çevirdi.

Boratav’ın 1931 yılında hazırladığı ilk önemli yapıtı olan “Köroğlu Destanı”nda ilgili metinleri saptamakla yetinmemiş, destanın anlatıldığı zaman ve zeminin, toplumsal çevrenin ve anlatıcının metin üzerindeki etkilerini de incelemişti. Bu yaklaşım dönemin folklor araştırmaları için yeniydi ve muhtemelen Dârülfünûn’da bir süre ders vermiş olan Fransız filolog ve etnologlarından Georges Dumézil’in (1898-1986) etkisi altında biçimlenmişti. İki ciltlik “Folklor ve Edebiyat”ta (1939-1945) ise çeşitli dergilerde yayımlanan araştırmalarını derledi. Bu çalışmalarıyla, Ziya Gökalp’in etkisi altında gelişen “romantik ulusçu araştırma geleneğini aşarak destan, masal, türkü, mani gibi folklorik unsurları, evrensel bir bakış altında inceledi.

Bunun ardından 1946 yılında yayımladığı “Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği”nde yeni geliştirmiş olduğu araştırma yöntemleri ile halk hikayelerimizin yapısal çözümlemelerini yaptı.

Behice Boran'ın Yurt ve Dünya dergisini yönetti. Stanford Üniversitesi Türkiye bölümünü kurdu. Paris'te ölümüne kadar CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique)'de çalıştı.

Türk halk edebiyatı araştırmaları öncüsü Pertev Naili Boratav 2000 masal, 40 halk hikâyesi, çocuk oyunları, türküler, tiyatrolar, şarkılar, fıkralar, şiirlerden meydana gelen zengin bir arşiv kurdu. Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS), Sedat Simavi, TC Kültür Bakanlığı ödülleri almıştır.

Pertev Naili Boratav, Hayrünnisa Hanım ile evli idi. Korkut Boratav (d.1935) ve Murat Boratav adında iki oğlu vardır.

Pertev Naili Boratav, 16 Mart 1998 tarihinde Paris, Fransa’da 91 yaşında ölmüştür.

Pertev Naili Boratav, Türk kültürünün kaynakları arasında en başta halk edebiyatının geldiğine inanıyordu. Anadolu halk kültürü araştırmalarına, âşık geleneğine yöneldi. Babasının kaymakam olması sebebiyle çocukluk ve gençlik dönemi Mudurnu'da geçmiştir. İlk edebi çalışmalarına da burada başlamıştır. Bolu Mudurnu Köroğlu destanı gibi konularda araştırmalar yapmış tez vermiştir. Nerelisin diye soranlara 'insanın memleketi doğduğu yer değil çocukluğunun geçtiği yerdir' diyerek Mudurnu'yu memleketi olarak saymıştır. Halihazırda Mudurnu'da Pertev Naili Boratav kültür evi varlığını korumaktadır.

Ödülleri :
1993 - TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
1983 – Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Ödülünü Haldun Taner’le paylaştı.) Folklor ve Edebiyat adlı kitabıyla
1972 - Fransa'da Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nin ödülü

Kitapları :
1931 - Köroğlu Destanı
1939 - Folklor ve Edebiyat I
1939 - Bey Börek Hikâyesine Ait Metinler
1943 - Halk Edebiyatı Dersleri
1943 - Pir Sultan Abdal (Abdülbaki Gölpınarlı ile)
1946 - İzahlı Halk Şiiri antolojisi
1946 - Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği
1953 - Typen Türkischer Volsmarchen ” (Türk Halk Masallarının Tipleri)
1954 - Folklor ve Edebiyat II
1955 - Contes Turcs
1958 - Zaman Zaman İçinde (tekerleme ve masallar)
1963 - Le Tekerleme
1969 - Az Gittik, Uz Gittik
1973 - 100 Soruda Halk Edebiyatı
1973 - 100 Soruda Türk Folkloru
1991 - Anadolu Türküleri (Fuat Özdemir’le birlikte)
1991 - Anadolu Destanları (Fuat Özdemir’le birlikte)
1996 - Nasreddin Hoca


Kaynak:Biyografi.info