Hasan Ali Yücel

Cumhuriyet Dönemi'nin aydın yazarlarından olan Hasan Ali Yücel, üç dönem Milli Eğitim Bakanlığı yapmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulma aşamasında ve daha sonra kalkınma yıllarında eğitim seferberliği yürütmüştür. Birçok üniversitenin kurulumunda ve eğitim kitaplarının düzenlenmesinde büyük rol oynamış bir yazardır. Ankara Devlet Konservatuvarı'nın kurulumu, Türk Dil Kurumu'nun geliştirilmesi ve Köy Enstitüleri gibi alanlarda çalışmalara imza atmıştır.
Hasan Ali Yücel, 17 Aralık 1897 tarihinde İstanbul'da doğdu. Babası Ali Rıza Bey ve annesi Neyire Hanım soylu bir aileden gelmektedir. Baba tarafından posta nazırı Göreleli Hasan Ali Efendi'nin, anne tarafından ise Japon sularında batan Ertuğrul fırkateyni süvarisi deniz albay Ali Bey'in torunudur. Ailesinin ekonomik durumu iyidi ve geniş bir çevre içinde aile ortamı bulmuştu. Hasan Ali, ailesiyle Merkez Efendi Mahallesi'ndeki Yenikapı Mevlevihanesi'ne ziyarette bulunduğunda müzikten etkilenerek Mehmet Celaleddin Dede Efendi'nin yönettiği müzik okuluna başladı. 1901 yılında henüz 4 yaşındayken Laleli'deki Yolgeçen Mektebi'nde eğitimine başladı. Yazma ve öğrenme isteği dikkat çekici düzeydi. 2 yıl sonra ailesinin Gümüşsuyu'na taşınması nedeniyle o da Topkapı'da Taş Mektep'e devam etti. Ardından 1906 yılında dokuz yaşındayken Mekteb-i Osmani'ye gönderildi. Bu okulu 1911 yılında üstün başarı ile bitirdi.

Mekteb-i Osmaniye'den sonra Vefa Lisesi'ne devam etti. "İntikam Olsun" adlı yazısını "Mektepli" adlı derginin açtığı yarışmaya verdi. 17 Ekim 1913'de bu yazı yayımlandı. Ancak son sınıftayken I. Dünya Savaşı'nın çıkması nedeniyle 11 Nisan 1915'te okulu bırakıp askere gitmek zorunda kaldı. Önce astteğmen daha sonra teğmen olarak 2 Aralık 1918'de terhis olana kadar 3.5 sene askerlik yapmıştır.

Askerlikten döndüğünde eğitimine Darülfünün'da (İstanbul Üniversitesi) hukuk fakültesinde devam etti. Bir yandan da "İfham" gazatesinde çalışmaya başladı. Ardından "Türk Sesi" adlı gazatenin kurucuları arasında yer aldı. 1919 yılında hukuk eğitimini yarıda bırakarak edebiyat fakültesi felsefe bölümünde kaydoldu. 12 Mayıs 1921'de "Ruh ve Beden" adlı tezini vererek 30 Haziran 1921'de yüksek öğrenimini tamamladı.

Öğrencilik yıllarında sürekli gittiği İkbal kıraathanesinde Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi kişilerle arkadaşlık kurmuştu. Bu sırada İstiklal Savaşı'nın en sert günleri yaşanmaktaydı. İnönü savaşları sürerken ulusal protesto hareketlerinin ilki olan 23 Mayıs 1919'da düzenlenen Sultanahmet Mitinglerine katılmıştı. Hasan Ali Yücel, Kuvayi Milliyehareketini Akşam Gazetesi'ndeki yazılarıyla desteklemiş olan Necmettin Sadık'ı örnek almaktaydı. Hasan Ali'nin gazetelerde yazmaya başlaması ve Akşam Gazetesinde "Pazartesi Konuşmaları" adlı köşe yazılarını yazmaya başlamasında Necmettin Sadık'ın rolü büyüktü.

Hasan Ali Yücel, okulu bitirir bitirmez tayin olmak istedi ancak bu mümkün olmayınca bir süre ücretli ders vermeye başladı. 1921 yılının sonunda Edebiyat Fakültesi'nde öğrenci disiplinini sağlamak için oluşturulan inzibat memurluğuna atandı. Arkadaşı Necati Tansel'in kız kardeşi Gülsüm Refika Hanım ile evlendi. Şair Can Yücel oğludur. 19 Aralık 1922'de İzmir Erkek Muallim Mektebi'ne Türkçe ve Edebiyat öğretmeni olarak atandı. Ancak İzmir işgalin etkisi altındaydı. Burada bir takım meslektaşı ile birlikte Muallimler Birliği ve Türk Ocağı'nı kurdu. İzmir'de öğretmenlik yaptığı dönemde ilk kez Mustafa Kemal ATATÜRK ile karşılaştı.

1 Şubat 1923'te eşi ile birlikte İstanbul'a döndü. Bir süre Laleli'de oturdu. Edebiyat Fakültesinin Felsefe bölümünde iki ay kadar çalıştı. 1 Nisan 1924 tarihinde Kuleli Askeri Lisesi'nde edebiyat öğretmenliğine başladı. Ardından 19 Mayıs 1924'te İstanbul Lisesi'ne felsefe öğretmeni olarak atandı. İstanbul Lisesi'nde ayrıca edebiyat ve içtimaiyat öğretmenliği de yaptı. Aynı dönem Galatasaray Lisesi'de malumat-ı vataniye öğretmenliği de yaptı.

3 Mart 1924'te öğretim birliğinin (Tevhid-i Tedrisat Kanunu) başlamasıyla birlikte öğretim kureumlarının hepsi Maarif Vekaleti'ne bağlanmıştı. 19 Ocak 1927 tarihinde Hasan Ali Yücel, Reşat Şemsettin Sirer ile birlikte "Mıntıka Müfettişliği"ne atandı.1929 yılının sonunda İkinci Sınıf Maarif Müfettiş Umumiliğine yükseldi. Maarif Emirlikleri kaldırılınca Maarif Vekaleti Teftiş Kurulu üyesi oldu. 1930 yılında Maarif Vekili Cemal Hüsnü Toray ile birlikte araştırma ve inceleme göreviyle Paris'e gönderildi. Öğretim kurumlarıyla içeriklerinin incelenmesi ve Fransız kültürü hakkında araştırmalar yapması amacıyla bir süre orada kaldı. Ardından Müfettiş Salih Zeki ile birlikte Londra'da iki haftalık bir teftiş gezisinde bulundu. 1930 yılının sonunda hazırladığı raporla Türkiye'ye döndü. 1936 yılında bu çalışmasını "Fransa'da Kültür İşleri" adıyla yayınladı.

Aynı dönem Mustafa Kemal ATATÜRK yurtiçinde bir denetleme gezisine çıkmayı planlıyordu. Maarif vekaleti bu gezide eşlik etmesi için Hasan Ali Yücel'i görevlendirdi. 3 Mart 1931'e kadar devam eden bu gezilerde Mustafa Kemal ATATÜRK'e eşlik etti.

26 Eylül 1932 tarihinde Birinci Türk Dil Kurultayı'nın ilk toplantısında Etimoloji Kolu başkanlığına getirildi. Aynı yıl Türkçe'de bir ilk olan "Goethe: Bir dehanın Romanı" adlı çalışmasıyla Goethe madalyasıyla ödüllendirildi. Yine aynı yıl batıdaki benzerleri örnek alınarak kurulan Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'ne müdür olarak atandı. 1917-1933 yılları arasında yazdığı didaktik şiirlerini "Dönen Ses" adıyla yayımladı.

1938 yılında Atatürk'ün ölümünden sonra cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün seçilmesinden sonra oluşrurulan Celal Bayar kabinesinde Maarif Vekili olur. Refik Saydam ve Şükrü Saracoğlu hükümetlerinde de Mili Eğitim Bakanlığı vazifesini yürüttü. Hasan Alİ Yücel, l-2 Mayıs 1939 tarihlerinde, On Yıllık Neşriyat Sergisi ve Birinci Türk Neşriyat Kongresi'ni açtı. 17 Temmuz 1939'da Hasan Ali Yücel başkanlığında, bilim adamları, eğitimciler, yazarlar ve sanatçıların katıldığı eğitim sisteminin ilkelerini belirlemek amacıyla oluşturulan Birinci Maarif Şürası toplandı. 15-21 Şubat 1943 tarihinde ise yine Hasan Ali Yücel'in başkanlığında İkinci Şüra toplandı. Aynı yıl Tebliğler Dergisi ve İlköğretim Dergisi de yayımlanır. 6 Haziran 1941'de Birinci Coğrafya Kongresi'ni topladı.

Sanata önem veren bir insan olan Hasan Ali Yücel, 31 Ekim 1939'da Birinci Devlet Resim ve Heykel Sergisi'ni açtı. Bu yıldan sonra senede üç kez renkli röprodüksiyonların yayınlandığı Güzel Sanatlar Dergisi yayınlanmaya başlandı. 28 Şubat 1940'da Tercüme Bürosu'nun açılışında rol oynadı. 17 Nisan 1940'da Köy Enstitüleri'nin kurulmasıyla Hasanaoğlan Köy Enstitüsü bünyesinde kurulucak Yüksek Köy Enstitüsü'nün oluşturulmasına öncülük etti. Ankara Fen ve Tıp Fakültelerini, İzmir Yüksek Ticâret ve İktisat Okulunu ve Edirne Öğretmen Okulunu açtı. Yüksek Mühendis Mektebini İstanbul Teknik Üniversitesi haline getirdi. Üniversiteler kanununun çıkarılması, tiyatro ve operanın devlet hizmetleri arasına katılması Türk Ansiklopedisi ve İslâm Ansiklopedisi'nin yayımına başlamak gibi faaliyetlerde bulundu. Opera, tiyatro ve müzik gibi alanlarla da ilgilenen Hasan Ali Yücel, Ankara Devlet Konservatuvarı'nı açmış, konservatuvar ile tercüme bürosunun ilişkilerini sağlayarak çeviriler yoluyla Türk tiyatro yazarları ve oyuncuları için örnekler sunmuştur. Hasan Ali Yücel 1945'te 4-20 Kasım arasında Londra'da toplanan UNESCO toplantısında Türkiye'yi temsil etti.

5 Ağustos 1946'da Milli Eğitim Bakanlığı görevinden istifa etti. İstifasında Köy Enstitülerinin kapatılması ve bunla ilgili gelişmelerden sonra Demokrat Parti İstanbul İl Başkanı Kenan Öner ile aralarındaki davanın etkisi bulunmaktaydı. Hakkında aleyhine açılan davayı kazandıktan sonra 21 Kasım 1950'de Cumhuriyet Halk Fırkasından ve Ulus gazetesinden istifa etti. 1955-60 yılları arasında İş Bankası Kültür Yayınlarını idare etti. 1950-1960 yılları arasında Cumhuriyet Gazetesinde "Köşemden" başlığı altından yazılar yazdı. 1958'de UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Genel Kurulu üyeliğine, 1961'de ise Kurucu Meclis üyeliğine atandı.

1960 Eylül ve Ekim aylarında Milli Eğitim Planının hazırlık çalışmaları için komisyon toplandılarında katıldı. Kasım ayında UNESCO'nun İkinci Genel Kurul Toplantısına katılmak üzere Paris'e gitti.

Ağır kalp ve şeker hastası olan Hasan Ali Yücel, 26 Şubat 1961 sabahı kalp krizinden İstanbul’da vefat etti. 2 Mart'ta Ankara’da büyük bir törenle Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Bazı Eserleri:

Goethe: Bir Dehanın Romanı 1932, Mevlana'nın Rubaîleri 1932, Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış 1932, Dönen Ses, Remzi Kitaphanesi 1933, Fransa Maarif Teşkilatında Müfettişler 1934, Fransa'da Kültür İşleri 1936, Pazartesi Konuşmaları 1937, Sizin İçin, Çocuklara Şiirlerim 1937, Dâvam 1947, Kültür Üzerine Düşünceler 1974, Kültür Üzerine Düşünceler 1974, Dinle Benden 1960

Kaynak:Biyografi.info