Pierre-Simon Laplace

Matematikçi ve Gökbilimci, astronom

Pierre-Simon Laplace’nin “Bildiklerimiz çok az, bilmediklerimiz sınırsızdır.” sözü ünlüdür.

Pierre-Simon Laplace, 23 Mart 1749 tarihinde Fransa’da Normandiya, Beaumont-en-Auge’de doğmuştur. Temel eğitimine, babası onun bir Roma Katolik rahibi olması amacıyla verdiği Benedictine manastır okulunda başladı.1765 yılında16 yaşında üniversite eğitimine teoloji eğitimi almak için başladığı Normandiya Caen Üniversitesinden matematik dehasını kanıtlayarak mezun oldu. Ünlü matematikçi Jean le Rond d'Alembert’in aracılığıyla Ecole Militaire’ye profesörlüğe atandı. 1771’den 1787’ye kadar Ecole Militaire’de öğetim görevlili olarak çalıştı.

Pierre-Simon Laplace, matematik alanındaki çalışmaları konusunda en önemli olarak bilinen “Laplace denklemi” (Operatör Laplacien) teoremini buldu.

İtalyan matematikçi ve astronom Joseph-Louis Lagrange ile arkadaş oldu. Joseph-Louis Lagrange’in çıkardığı Miscellanea Taurinensia adlı bir dergide, Pierre-Simon Laplace, 1776 yılında ilk bilimsel makalesini bu dergide yayınladı.

1796 ve 1824 arasında çeşitli baskılarda yer alan “Dünya’nın Sistemi” kitabının da yazarıdır. Bu çalışmasında Laplace, sıradan okuyucuları için Güneş Sistemi’nin tüm fenomenlerini evrensel kütleçekimi açısından açıklamıştır. Kitabının sonunda bulutsu hipotezi olarak adlandırılan Güneş Sistemi’nin kökenine dair teorinin kısa bir açıklaması yer almaktadır.

1773 yılında gök mekaniğine (mecanique clesete) yönelen Pierre-Simon Laplace, Isaac Newton’un çekim yasası uyarınca güneş sisteminin kararlılığını kanıtlamayı amaç edindi. 1780 yılında Jüpiter ve Satürn’ün hareketleriyle Ay’ın ortalama hareketindeki görünür düzensizliklerin gerçekte dayanıklı denge sorunu olduğunu çözdü. Öte yandan Güneş sisteminin kökeninin bulutumsu denilen yığından oluştuğu varsayımını (nebular hipotezi) içeren astronomi tarihi kitabı Exposition du systeme du monde (Yeryüzü Sisteminin Anlatımı) 1796 yılında yayımladı. Bu kuram daha önceden (1755) Immanuel Kant tarafından da düşünüldüğünden “Kant-Laplace” varsayımı adıyla anıldı.

Ayna gelgit kuramına temel açıdan katkıda bulundu. Araştırmalarının sonuçlarını, çağdaş bilimin temel taşlarından biri olan Traite de mecanique celeste (Gök Mekaniği) 1799-1825; 5 cilt, adlı eserde topladı.

1785 yılında Bilimler Akademisi üyeliğine seçilen Pierre-Simon Laplace, aynı yıl matematik teoremi “Laplace denklemi“ni (Equation de Laplace) ortaya koydu. 1799 yılında Napolyon Bonapart dönemi hükümetin içişleri bakanlığına, Senato üyeliğine ve 1803 yılında Senato başkan yardımcılığına atandı. Napolyon Bonapart, 1806 yılında kendisine, imparatorluk kontu ünvanını verdi.

“Laplace dönüşümü” (transformation du Laplace) teoremini açıkladığı Theori analytique sur les probalite. (Olasılık Problemleri üzerine Felsefi Araştırma) 1814, adlı eserini yayımladı.

1815 yılında Kral XVIII. Louis onu, Marki unvanıyla soylu yaparak onurlandırdı. 1816 yılında Fransız Akademisi üyeliğine ve 1817 yılında da başkanlığına getirildi.

Son günlerini Paris yöresinde Arcueil'de geçiren Pierre-Simon Laplace, 5 Mart 1827 tarihinde Paris, Fransa’da kısa bir hastalıktan sonra 78 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
1796 - 1824 - Dünya’nın Sistemi
1799-1825 - Traite de mecanique celeste (Gök Mekaniği) 5 cilt
1814 - Theori analytique sur les probalite. (Olasılık Problemleri üzerine Felsefi Araştırma)

Laplace Denklemi:
Matematikte Laplace denklemi, özellikleri ilk defa Pierre-Simon Laplace tarafından çalışılmış bir kısmi diferansiyel denklemdir. Laplace denkleminin çözümleri, elektromanyetizma, astronomi ve akışkanlar dinamigi gibi birçok bilim alanında önemlidir çünkü çözümler bilhassa elektrik ve yerçekim potansiyeli ile akışkan potansiyelinin davranışını açıklar. Laplace denkleminin çözümlerinin genel teorisi aynı zamanda potansiyel teorisi olarak da bilinmektedir.

Tanım olarak:
Üç boyutta, problem x, y ve z gibi üç gerçel değişkene sahip ve iki kere türevlenebilir. Laplace denkleminin çözümlerine aynı zamanda harmonik fonksiyonlar da denmektedir. Laplace ve Poisson denklemleri eliptik kısmi diferansiyel denklemlerin en basit örnekleridir. Kısmi diferansiyel operatörü olan ve herhangi bir boyutta tanımlanabilen delta'ya Laplasyen işlemcisi veya kısaca Laplasyen denmektedir.

Kaynak:Biyografi.info