Joseph-Louis Lagrange

İtalyan Aydınlanma Dönemi matematikçisi ve astronomudur. Analiz, sayı kuramı ve klasik ve gök mekaniği alanlarında önemli katkıları olmuştur.

Joseph-Louis Lagrange, 25 Ocak 1736 tarihinde Torino, İtalya’da doğmuştur. Asıl adı Lodovico Lagrangia’dır. 17 yaşına kadar pek de matematiğe ilgi duymamıştı. Hatta babası servetini kaybetmese belki hiçbir zaman ilgi duymayacaktı. Lagrange’ın “Yeteri kadar zengin olsaydım belki de hiç matematiğe yönelmezdim” dediği rivayet olunur. Babası, onun avukat olmasını istiyordu. Çocukken buna onay verse de zamanla pozitif bilimlerle uğraşmak istediğine karar verdi.

Joseph-Louis Lagrange, bir İtalyan Aydınlanma Dönemi matematikçisi ve astronomudur. Analiz, sayı kuramı ve klasik ve gök mekaniği alanlarında önemli katkıları olmuştur.

Joseph-Louis Lagrange, okul sıralarında Eukleides (Öklid) ile Arşimet’in eserlerini okudu pek istemese de ancak onun yaşamındaki dönüm noktası, astronom ve matematikçi Edmund Halley’in yazdığı analizin Yunan matematiğine üstünlüğünü konu edinen makalesini okumasıydı.

Joseph-Louis Lagrange 1755’te, Leonhard Euler ve diğer bazı matematikçilerin çözmeye çalıştıkları bazı izoperimetrik problemler üzerinde çalışmaya başladı. Ertesi yıl mekanikte varyasyonlar analizini kullanarak bu yöntemin dinamik problemleri çözmek için en küçük etki ilkesi biçiminde genel bir prosedür sunduğunu gösterdi.

Bu sonuçları Euler’le paylaştı. Euler de, benzer sonuçlar elde etmişti; ancak, Lagrange’ın yöntemlerinin daha genel olduğunu gördü ve Lagrange’a hemen cevap yazarak fikirlerini çok beğendiğini ifade etti. Sözü edilen sonuçlar, Euler’in 1766’larda Varyasyonlar Hesabı (Calculus of Variations) adını vereceği bilim dalının temellerini oluşturmuştur.

Devamında üç önemli makale yayınladı. İlki varyasyonlar analizi, diğeri türev hesabının olasılık kuramına uygulanması üzerineydi. D’ Alembert ile Euler arasındaki fikir ayrılığını Euler’den yana sonlandıran üçüncü makale ise titreyen bir telin matematiksel tanımını ortaya koymuştu.

1756 yılında Torino (Regie Scuole di Artiglieria) Topçuluk Okulu'nda öğretmenlik yaptı. Fagnano ve Euler ile bilimsel konularda mektuplaştı. Çalışmalarını büyük bir bölümü, kurduğu topluluğun yayın organı olan Mélanges de Turin'de yayımlandı; bu topluluk daha sonra Torino Bilimler Akademisi'ne dönüştü.

18. yüzyıl Avrupa’sında bilimsel akademiler belirli problemlerin çözümlerine ödüller koyarak gökcisimleri mekaniği araştırmalarını özendirmekteydi. Bunun başlıca nedeni bu tür araştırmaların özellikle denizcilik açısından yararlı olmasıydı. 1764’te Lagrange, Paris’teki Academie Royale des Sciences’ın düzenlediği ve Ay’ın Dünya’ya neredeyse hep aynı yüzünü göstermesine neden olan çekim kuvvetlerinin belirlendiği böylesi bir yarışmaya katılarak büyük ödülü kazandı. İki yıl sonra bu kez Jüpiter, o zaman bilinen dört uydusu ve Güneş arasındaki çekim kuvvetlerine ilişkin daha karmaşık bir probleme kısmi bir çözüm getirerek tekrar büyük ödüle değer görüldü.

1766 yılının sonlarına doğru Leonhard Euler’in Berlin’den ayrılması üzerine Prusya kralı Büyük Frederik, Lagrange’a “Benim gibi büyük bir krala senin gibi büyük bir matematikçi yakışır” diyerek onu Berlin Akademisi’ne davet etti. Lagrange, bu daveti kabul etti ve 20 yıl çalışacağı Berlin’e gitti.

1766 yılında Leonhard Euler ve Jean le Rond d'Alembert’in tavsiyesi ile yirmi yıldan fazla yaşadığı, çalıştığı ve Fransız Bilim Akademisi’nden birçok ödül aldığı Berlin, Prusya’da bulunan Prusya Bilim Akademisi’nde Leonhard Euler’den devraldığı matematik yöneticiliği görevini üstlendi.

Matematik çalışmaları açısından Berlin yılları çok verimliydi. Ders vermesi gerekmediğinden, çalışmalarına odaklandı. 1767 yılında “Sayısal Denklemlerin Çözümü Üzerine” başlıklı bir inceleme yayımladı; dört yıl sonra da “Denklemlerin Cebirsel Çözümü Üzerine Düşünceler” başlıklı başka bir inceleme sundu. Sayılar kuramında Pierre de Fermat tarafından öne sürülen problemlerden bazılarını çözdü. Gezegenler arası çekim kuvvetlerine ilişkin çalışmalarına devam ederek 1772 yılında Güneş, Ay ve Dünya arasındaki çekimler üzerine yaptığı incelemeyle üçüncü kez büyük ödülü kazandı.

1780 dolaylarında ise Joseph-Louis Lagrange depresyona girerek birkaç yıl boyunca genel olarak matematiğe olan ilgisini kaybetti. “Ataletimin giderek arttığını hissediyorum ve bundan on yıl sonra hala matematik yapar mıyım bilemiyorum,” diye yazmıştı Jean le Rond d'Alembert’e ve şöyle devam etmişti: “Öyle geliyor ki maden zaten çok derinlerde ve yeni yataklar keşfedilmediği takdirde buranın terk edilmesi gerekiyor.”

Joseph-Louis Lagrange’ın analitik matematik üzerine olan ve Isaac Newton’dan sonra klasik mekaniğe en kapsamlı şekilde yaklaşan ve matematiksel fiziğin gelişimi için temel hazırlayan tezi (Mécanique Analytique) Berlin’de yazıldı ve 1788 yılında yayımlandı.

Fransa Kralı XVI. Louis’in Paris’e daveti ile, 1787 yılında 51 yaşındayken Berlin’den Paris’e taşındı ve Fransız Akademisi’nin bir üyesi oldu. Fransız İhtilali’ni yaşadı ve pek çok çağdaşının yaşamını yitirdiği ihtilalde canını kurtarmayı başardı. Napolyon Bonapart devrinde senatör oldu. 1793’te Ağırlıklar, Ölçüler Komisyonu’na başkan seçildi. Ondalık sistemin kabul edilmesinde Lagrange’ın çok büyük rolü olmuştur. 1794 yılında École Polytechnique açıldığında oradaki ilk analiz profesörü oldu. 1799 yılında ise Bureau des Longitues’in kurucu üyesi ve senatör oldu. Hayatının sonuna kadar Fransa’da kaldı.

Joseph-Louis Lagrange, 10 Nisan 1813 tarihinde Paris, Fransa’da 77 yaşında kısa bir hastalık döneminden sonra ölmüştür. Paris Pantheon’a, Descartes’ın mezarının yakınına gömüldü.

Joseph-Louis Lagrange, Eyfel Kulesi’ne adları işlenen 72 ünlü Fransız bilim insanı arasında yer almaktadır. Paris’teki bir sokağa ve Ay’daki bir kratere Lagrange adı verilmiştir.

Leonhard Euler, Lagrange’ı Berlin Akademisi seçimlerinde aday gösterdi ve Lagrange 2 Eylül 1756 yılında Akademi başkanlığına seçildi. Ayrıca 1790 yılında Edinburgh Kraliyet Topluluğu’na, 1806 yılında İsveç Kraliyet Bilim Akademisine yabancı üye olarak seçildi. 1808’de Lagrange’a birçok onur rütbesi ve unvan verdi.

1764 yılında Fransız Bilim Akademisi tarafından Ayın salınımı üzerine yaptığı çalışmalar sonucunda ödüle layık görüldü. 1766 yılında ise Jüpiter’in uydularının hareketine dair yaptığı çalışma ile tekrar ödüllendirildi. Ayrıca 1772, 1774 ve 1778 yıllarında verilen ödülleri de başkaları ile paylaşmıştır.

Kaynak:Biyografi.info