Proudhon

Fransız ekonomist ve düşünür Proudhon, kendini "anarşist" olarak adlandıran ilk kişidir. En çok tanınan sözü "Mülkiyet Hırsızlıktır"'dır.

Proudhon, 15 Ocak 1809 tarihinde Besançon, Fransa’da fakir bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Tam adı Pierre-Joseph Proudhon’dır. Çocukluğunda çobanlık yapan Proudhon daha sonra kendini öğrenime adamıştır. 18 yaşına kadar okula gidebildi. Bir basım evinde tashihçilik yapmış olan Proudhon, daha sonra basım evi sahibi olmuş, bu arada bol okuma fırsatı bulmuştur.

Proudhon, ilerde yazacağı kitaplarda fakirlik içinde geçen yıllarını kuvvetli çizgilerle anlatmayı ihmal etmemiştir. Proudhon’un fikirleri İkinci İmparatorluk devrinde hızlanan endüstriel gelişmeden önceki zanaatkar ve köylülerin Fransa’sında gelişmiş ve şekillenmiştir.

Proudhon’un anarşizm kuramcılarının arasında ayrı bir yeri vardır. Anarşizm kendini bir eylem öğretisi olarak kabul ettirmek isteyince Proudhon’un yolundan gitmiştir. Bu öğretinin pratik yanına önem veren en önemli anarşist kuramcı Proudhon’dur. Başkaldırma onu hiçbir zaman nihilizme itmemiştir. Tersine, halkın eski törelerini, çağdaş toplumun bozmaya çalıştığı değerlerini savunmak için başkaldırır. Böylece öğretisinin hem devrimci, hem de gelenekçi olan iki özelliği anlaşılmış olur.

Georg Wilhelm Friedrich Hegel gibi Proudhon da iki akımın doğmasına yol açmıştır: Sağcı Proudhon’culuk; Solcu Proudhon’culuk. Kendisine inananlar arasında tanrıtanımazlar olduğu gibi, Hıristiyanlar da vardır; faşistler olduğu gibi sendikacılar da vardır. 1844’te Paris’te Alman göçmenleriyle ilişki kuran Proudhon, Karl Marx’la da tanışmış, 1846’da “Sefaletin Felsefesi”ni yayınlamıştır. (Karl Marx da bu kitaba karşı alaylı bir tonda “Felsefenin Sefaleti” adlı eleştirisini yazacaktır.)

Proudhon, 1846 yılında yeniden Paris’e yerleşti. 1848 Devrimi’nde orada kaldı ve devrimin temel düşüncelerinin kendi düşünceleriyle uyuşmadığını kavradı. 4 Temmuz 1848’de milletvekili seçildi. Millet Meclisi’nde verdiği bir söylevde halktan “burjuvazinin kurbanı” diye söz edince şimşekleri üstüne çekti. 1849 yılında üç yıl hapis ve 3,000 Frank para cezasına çarptırıldı. Cezaevinde yattığı sırada “Bir Devrimcinin İtirafları” adlı yapıtını yazdı.

1858’de “Devrimde ve Kilisede Adalet” adlı yapıtında kiliseye çattığı için yine üç yıllık hapis cezasına çarptırılmış; bu yapıtı “dine ve ahlaka hakaret” sayılmıştır. Daha sonra Proudhon Belçika’ya sığınmıştır. Genel aftan sonra Paris’e dönmüştür.

Proudhon’un sosyal ve siyasî fikirlerini iki ana temele dayandırmak mümkündür. İktisadî ve sosyal fikirlerinin temeli meşhur “mülkiyet hırsızlıktır” cümlesiyle özetlenebilir. Proudhon’un amacı özel mülkiyeti ortadan kaldırmak değil, onu zararsız hale getirmek, onu herkese açık tutmaktır. O özel mülkiyetin çalışmadan kazanç sağlamasını eleştirmektedir. O kira, rant, faiz, kâr, iskonto, komisyon gibi emeksiz gelirlere, imtiyaz ve tekellerin sağladığı haksız kazançlara karşıdır. Proudhon kapitalizme olduğu kadar, komünizme ve sosyalizme de karşıdır.

Aslında komünizmi benimsemez ve mülkiyetin yerine bir çeşit geçici sahipliği koymakla yetinir. Fakat bu sözüyle Proudhon karşımıza bir sosyalist yazar olarak çıkmaktadır. Proudhon da bütün sosyalist yazarlar gibi liberal iktisadî sisteme ve mülkiyet rejimine ağır hücumlarda bulunmuştur. Rekabet ve tekellerin lüks ve sefaleti bir arada yarattığını ortaya koydukları zaman onlarla aynı fikirdedir. Fakat iktisat politikası dışında sosyalistlerin müspet bir teklifte bulunamadıklarını da ileri sürmekten geri kalmaz.

Proudhon, 19 Ocak 1865 tarihinde Paris, Fransa’da 56 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
1840 - Qu'est ce que la propriété? (Mülkiyet Nedir?)
1842 - Warning to Proprietors (Mülk Sahiplerine Uyarı)
1846 - Système des contradictions économiques ou Philosophie de la misère(Ekonomik Çelişkiler Sistemi ya da Sefaletin Felsefesi)
1849 - Solution of the Social Problem, (Toplumsal Sorunun Çözümü)
1851 - Idée générale de la révolution au XIXe siècle (On Dokuzuncu Yüzyılda Genel Devrim Fikri)
1853 - Le manuel du spéculateur à la bourse (Bir Borsa Spekülatörünün El Kitabı)
1858 - De la justice dans la révolution et dans l'Eglise (Devrimdeki Adalet ve Kilise)
1861 - La Guerre et la Paix (Savaş ve Barış)
1863 - Du principe Fédératif (Toplumsal İttifakın İlkesi)
1865 - De la capacité politique des classes ouvrières (İşçi Sınıfının Siyasi Kapasitesi)
1866 - Théorie de la propriété (Mülkiyet Teorisi)
1870 - Théorie du mouvement constitutionnel (Meşrutiyetçi Hareketin Teorisi)
1875 - Du principe de l'art (Sanatın İlkesi)
1875 - Correspondence (Yazışma)


Kaynak:Biyografi.info