Suna Kan

Virtüöz kemancımız Suna Kan çıkarılan özel bir yasayla yurt dışında eğitimini sürdüren devlet sanatçılarımızdan biri olmuştur.
21 Ekim 1936’da Adana’da doğan Suna Kan ilk keman derslerini beş yaşında babası Nuri Kan’dan aldı.Daha sonra keman dersleri Walter Gehardt, Gilbert Back, İzzet Nezihi Albayrak ve Liko Amar tarafından devam etti.

9 yaşında verdiği ilk konserinde Wolfgang Amadeus Mozart’ın 5.Konçertosunu ve Giovanni Battista Viotti’nin 22.Konçertosunu seslendirdi.

1948’de çıkarılan özel bir yasa ile (İdil Biret-Suna Kan Yasası) müzik eğitimini Fransa’da sürdürdü.

Paris Konservatuarı’nda Gabriel Bouillon’un öğrencisi olan Suna Kan, 1952 yılında konservatuarı birincilikle bitirdi.

1954’te Cenevre Konkuru’nda birincilik madalyası aldı.1955’te Viotti Yarışmalarında birincilik, 1956’da Münih Yarışmasında ikincilik, 1957’de Margueite Lang_Jacques Thibaud Uluslararası yarışmasında beşincilik kazandı.

Avrupa’da çeşitli konserler vermesinin yanı sıra Asya ve Afrika ülkelerinde de başarılı konserler verdi.Dünyanın en ünlü sanatçı ve orkestralarıyla çalıştı.

Yurda döndükten sonra Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası solist sanatçılığına atandı.

İcracı olarak yurt içince orkestra ile turnelere çıktı, evrensel müziğin tanınması ve yaygınlaşması uğrunda mücadele verdi.

Suna Kan, 1971 yılında Türkiye'nin ilk kültür bakanı olan Talat Sait Halman'ın Cumhurbaşkanlığı Konser Salonu'nda düzenlemek istediği Buhurizade Mustafa Itri konserine şiddetle karşı çıkmış, hatta Başbakan Nihat Erim'e mektup göndererek 'alaturka müzik o salonda icra edilirse devlet sanatçısı unvanımı geri iade ederim' demiştir. Talat Sait Halman'ın bütün uzlaşmacı çabalarını geri çevirerek Buhurizade Mustafa Itri konserinin iptal edilmesine neden olmuş, bu olay sonucunda Talat Sait Halman Kültür Bakanlığı görevinden istifa etmiştir.

1977-1986 yılları arasında kuruluşuna önayak olduğu TRT Ankara Oda Orkestrası’nın baş kemancılığını ve solistliğini yaptı.

1960 yılında müzisyen ve müzik eleştirmeni Faruk Güvenç ile evlendi. Bu evlilik Faruk Güvenç'in 1982'deki ölümüne kadar sürdü.

Ankara Oda Orkestrasının kurucularından olan ilk kocası Faruk Güvenç’in ölümünden sonra 1988’de Halit Güvener’le evlendi ve onunla birlikte sefire olarak Macaristan’a gitti. 1992 yılında boşanmışlardır.

“Devlet Sanatçısı” unvanını taşıyan Suna Kan, Türk bestecilerinin keman yapıtlarının ilk seslendirişlerini ve Ludwig van Beethoven ve Johannes Brahms’ın bütün keman sonatlarını yorumlamıştır.

Suna Kan, 11 Haziran 2023 tarihinde Ankara'da bir süredir nefes darlığı nedeniyle tedavi gördüğü özel hastanede 87 yaşında öldü.

1971 yılında engellenen Buhurizade Mustafa Itri konserinin hikayesi :
Konser hazırlıkları bütün hızıyla sürerken 26 Kasım 1971 tarihli Milliyet gazetesinde yayımlanan bir yazı âdeta bir bomba tesirine uyandırır. Suna Kan imzasını ve "Talat Halman'a Açık Mektup" başlığını taşıyan bu yazıdaki aşağıdadır.

"Cumhuriyet'in bir Kültür Bakanı turist eğlendirmek için nasıl taaddüd-i zevcata, hareme fetva veremezse, Atatürk'ün diğer devrimlerine de aykırı davranamaz, Türkiye'yi yabancılara Osmanlı artığı çehresiyle tanıtamaz. Teksesin eğitileceği bir Devlet Konservatuvarı açmak, Devlet Konser Salonu'nda sazlı sözlü bir Itrî Gecesi, Galata Mevlevihanesi'nde haftada iki defa Mevlevi ayini düzenlemek, İngiliz Kraliçesinin huzurunda kavuklu kişilere alaturka konser verdirtmek hem Atatürk devrimlerini zedeler, hem de Kemalist Türkiye için kötü propagandadır.

Sahnesinde Beethoven'in, Brahms'ın, Bartok'un, Erkin'in, Rey'in, Saygun'un eserlerini çaldığım Devlet Konser Salonunu, emrettiğiniz gibi, müzelik eserlerle 22 ve 23 Aralık tarihlerinde teksesin temsilcileri işgal ederse, naçiz şahsıma tevcih edilmiş olan Devlet Sanatçılığı unvanını size gönül ferahlığıyla iade edeceğimi bilmenizi isterim; Atatürk Devleti'nin temelinde yatan prensipler zedelendiği gün, esasen benim gözümde böyle bir unvanın değeri ve şerefi de kalmaz."

Suna Kan, ertesi gün Başbakan Nihat Erim'e gönderdiği mektupta da, "... iş ne Itrî meselesidir, ne Devlet Konser Salonu'nda alaturka konser vermek meselesidir, kökünden Atatürk devrimleriyle sıkı sıkıya ilgilidir." diyecektir. Erim, bu mektubu 28 Kasım 1971 tarihinde okur ve iki ayrı not koyarak paraflar:

1. Telefonla teşekkür ve ilgilendiğimizi,
2. Halman'a beni görmesini söyleyin.

Aslında Nihat Erim'e daha önce de bir mektup gönderilmiştir. Daktiloyla yazılan ve 18 Kasım 1971 tarihini taşıyan bu mektup, Faruk Güvenç imzasını taşımaktadır. Başbakan tarafından 26 Kasım 1971 tarihinde okunup "Sayın Halman(a)" notuyla paraflanır. "Böyle bir bakanı bünyesinde barındıran hükümetin 'reform' değil de olsa olsa 'deform' yapabileceği" iddia edilen mektup şöyle başlamaktadır:

"Size bu mektubu Atatürk devrimlerinin ürünü olan yüzlerce Türk müzikçisinin adına, Kültür Bakanınızdan şikâyet etmek için yazıyorum."

1. İş başına gelir gelmez Topkapı Sarayında alaturka konser düzenlemiştir.
2. Turist mevsiminde Galata Mevlevihanesi'ni açıp haftada iki ayin yaptıracağını müjdelemiştir.
3. İngiliz Kraliçesi'nin karşısına Atatürk Türkiye'sinde sanat temsilcisi olarak divan müziği örnekleri ile, başında kavuk, Münir Nurettin Selçuk'u çıkarmıştır.
4. 'Devlet' Konser Salonunda 22 ve 23 Aralık tarihlerinde "Itrî Gecesi" tertiplemiştir.
5. Alaturkanın öğretileceği bir 'Devlet Konservatuvarı' açacağını beyan etmiştir."

Bu konserle ilgili olarak hükümet en üst kademesi tehdit ve baskıya maruz kalmış, söz konusu mektuplar ve gazetelerde çıkan yazılar yüzünden kararının arkasında duramamıştır. Bu yüzden başlığında Itrî ismini taşıyan herhangi bir konser tam kırk bir sene boyunca Devlet Konser Salonu'na girememiştir.

Kaynak:Biyografi.info