Aka Gündüz

Aka Gündüz, 1886 yılında Yunanistan, Selanik'e bağlı Katerina ile Alasonya kasabaları arasındaki bir dağ köyünde doğmuştur. Asıl adı Hüseyin Avni Finci'dir. İlk yazılarında Enis Avni daha sonraları Aka Gündüz adını kullandı. Babası Rize'li Fincioğullarından Binbaşı İbrahim Kadri Bey'dir. İlk tahsilini Serez'de İncili Mektebde ve Selanik'deki Şemsi Hoca Mektebinde tamamladı. Bir müddet Selanik Askeri Rüşdiyesine devam ettiyse de 1896 Yunan Harbi esnasında Eğrikapı Rüşdiyesine nakledildi. Daha sonra İstanbul'a gelerek İstanbul Galatasaray Idadisi ile Edirne ve Kuleli Askeri idadilerinde okudu. Harbiye’ye girdi. İkinci sınıfta iken siyasete karıştığı için hastalığı da bahane edilerek okuldan ihraç edildi ve tekrar Selânik’e döndü. Daha sonra Paris’e gitti.
Paris’te Collège de France, Paris Güzel Sanatlar Okulu ve Hukuk Fakültesi’nde iki buçuk yıl çeşitli derslere devam etti. Ancak hiç birini bitiremeden üç yıl sonra İstanbul’a geri döndü. Hariciye gümrüğünde bir memuriyete tayin edildi. Bu vazifede çok kalmadan Selânik’te ikamete mecbur olarak sürgün edildi.

1901 yılının Martında Mecmûa-i Edebiyye’de çıkan bir şiirle yayın dünyasına ayak basmış, daha sonra Selânik’te yayımlanan Çocuk Bahçesi (1903) ve Genç Kalemler (1911) dergilerinde yer alan yazılarıyla edebiyat çalışmalarını sürdürmüş ve kısa sürede tanınmıştır. 1908 yılında Selânik’te haftalık Kadın gazetesini yayımlamıştır. Burada Seniha Hikmet adıyla yazdığı şiir ve makaleler ilgi uyandırmıştır.

1908 yılında Karagöz gazetesinin başmuharrirliğini yapmış, Ubeydullah Efendi ile birlikte 1910 yılında Hak Yolu adlı bir akşam gazetesi de çıkarmıştır.

Aka Gündüz, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'da yönetime karşı 13 Nisan 1909 tarihinde başlatılmış olan 31 Mart Vakasını bastırmak için Hareket Ordusu’na gönüllü katılarak İstanbul’a geldi.

Adana'daki Ermeni olayları üzerine oraya tayin olunan Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın maiyetinde ondört ay Adana Vilayet Meclisi İdare Başkatibi olarak çalıştı. Bu sırada Adana Vilâyet Gazetesi’nde birçok yazısı çıktı. İstanbul’a döndükten sonra matbuat hayatına atıldı.

1919’da İstanbul işgal edilince, İngilizler tarafından Malta’ya sürüldü. Ankara Hükümetinin teşebbüsüyle yurda döndü. Ankara’ya giderek Millî Mücadele’ye kalemiyle katıldı ve 1920 yılında Anadolu’da Paşa Kâzım ile birlikte İstanbul’da Peyâm-ı Sabah gazetesini çıkaran Ali Kemal’in Millî Mücadele aleyhinde yazılar neşreden Peyâm-ı Sabah gazetesine karşı çıktı ve muhaliflerin sindirilmesinde rol oynadı. Cumhuriyet’ten sonra Millî Mücadele’yi yücelten ve Cumhuriyet’in resmî prensiplerini yaymaya çalışan eserlerini yayımladı. 1932-1946 yılları arasında Ankara milletvekilliği yaptı.

Aka Gündüz yazarlığa 1901 yılında şiirle başladı. Çocuk Bahçesi (1905), Genç Kalemler (1911) dergilerinde yazdı. Zaman (1909), Hizmet (1925), Âhenk (1928), Tercüman (1887-1917), Tanin (1324-1341), İleri (1334-1340), Hâkimiyet-i Milliye (1336-1928) gibi birçok gazetelerde yayımlanan şiir, hikâye, roman ve makaleleriyle gazetecilik ve yazarlığı sürdürmüştür. Milli Edebiyat akımını benimsedi.

1920 yılında İstanbul’da Ercüment Ekrem Talu ile beraber mizahî Alay dergisini yayımlamıştır.

Sade dil görüşüne bağlı olup Milli Edebiyat akımı içinde yer almıştır. Eserlerinde millet sevgisinin neticesi olarak geniş halk zümreleri ile bunların ızdırabları işlenmiştir. Cümleleri ateşli ve kısadır. Eserleri hayat tecrübesini verir. Yetmişe yakın eseri vardır.

Aka Gündüz’ün İki Süngü Arasında adlı eseri 1952 yılında yönetmen Şadan Kamil tarafından başrollerinde Mürüvvet Sim’in olduğu ve aynı film 1973 yılında yönetmen Ülkü Erakalın tarafından Zeynep Aksu’nun başrolde olduğu filme alınmıştır.

Bir Şöförün Gizli Defteri adlı eseri 1967 yılında yönetmen Süreyya Duru tarafından başrollerinde Cüneyt Arkın’ın olduğu ve aynı film 1958 yılında yönetmen Atıf Yılmaz tarafından başrolünde Eşref Kolçak olarak filme alınmıştır.

Aka Gündüz, evli idi ve bir çocuğu vardı.

Aka Gündüz, 7 Kasım 1958 tarihinde Ankara’da 72 yaşında ölmüştür.

Edebiyat dünyasına oldukça genç sayılabilecek bir çağda, on altı yaşında, Edebiyât-ı Cedîde şairleri tarzında manzumeler yazmakla giren Aka Gündüz, Enis Safvet, Avni, Muallim ve Serkenkebîn takma adlarıyla edebî ve mizahî birçok şiir ve yazı kaleme almıştır.

Asıl şöhretini millî edebiyat cereyanına katıldıktan sonra kazanan Aka Gündüz, 1923’ten önce yayımladığı eserlerinde, daha çok, Türklük duygusuyla Rumeli’de düşman elinde kalan Türk toprakları karşısında duyduğu ıstırabı, bir avuç Türk’ün bu topraklarda verdiği kahramanca mücadeleyi dile getirmiştir. Cumhuriyet’ten sonra neşrettiği eserlerinin büyük bir kısmı ise doğrudan doğruya tezli roman niteliğinde olup ele aldığı zaman dilimi, imparatorluktan millî devlete geçiş dönemidir. Romanlarında kadın ve çocuk terbiyesi, suça ve fuhşa sürüklenmenin sosyal-psikolojik sebepleri, bâtıl inançların kötü etkileri, savaşın doğurduğu ekonomik ve ahlâkî çöküş, inkılâplardan sonra ortaya çıkan yeni ve yerli hayat tarzının müdafaası ön planda bulunmaktadır. Devrinde geniş bir okuyucu kitlesi tarafından tutulmuş ve eserleri okunmuş bir yazar olan Aka Gündüz’ün şiir, hikâye, piyes, roman, mizahî hikâye, fıkra ve çocuk hikâyesi türlerinde yetmişe yakın eseri yayımlanmıştır. Şiirlerinden bazıları bestelenmiş ve sevilen şarkılar arasında yer almıştır.

Eserleri :
Romanları :
1927 - Dikmen Yıldızı
1928 - Odun Kokusu
1928 - Tank-Tango
1928 - Bir şoförün Defteri
1929 - İki Süngü Arasında
1930 - Yaldız
1930 - Çapkın Kız
1932 - Aysel
1933 - Ben Öldürmedim
1933 - Onların Romanı
1933 - Üç Kızın Hikâyesi
1935 - Kokain
1935 - Ãœvey Ana
1937 - Aşkın Temizi
1938 - Çapraz Delikanlı
1938 - Zekeriya Sofrası
1938 - Hicran
1939 - Mezar Kazıcılar
1939 - Giderayak
1940 - Yayla Kızı
1941 - Bebek
1941 - Türk Duygusu (mensure / kısa yazı )
1943 - Bir Şoförün Gizli Defteri
1946 - EÄŸer AÅŸk...
1946 - Sansaros
1954 - Bir Kızın Masalı

Hikâyeleri :
1911 - Türk Kalbi
1911 - Türk'ün Kitabı
1919 - Kurbağacık
1927 - Bu Toprağın Kızları
1928 - Hayattan Hikâyeler ,

Åžiirleri :
- Bozgun
- Ä°lkbahar Åžiiri
- Anadolu ÅŸiiri

Oyunları:
1914 - Muhterem Katil
1919 - Yarım Türkler
1932 - Beyaz Kahraman
1933 - Yarım Osman
1934 - Mavi Yıldırım

Çocuk Kitapları:
1930 - Gazi’nin Gizli Ordusu
1930 - Demirelin Hikâyeleri
1930 - Meçhul Asker
1932 - Köy Muallimi (piyes)
1932 - Yılmazların İkizleri (piyes)


Kaynak:Biyografi.info