Alfred Jarry

Gerçeküstücü ve avantgard tiyatronun öncülerinden Fransız yazarı

Übü adlı oyunuyla tanınan Alfred Jarry, doğalcı ve gerçekçi tiyatroya karşı bir tepki olarak burjuva beğenisini yıkmayı amaçlayan akıldışı (irrasyonel) tiyatroyu savundu. Sonraları uyumsuz tiyatronun öncüsü olan Samuel Beckett, Eugene İonesco gibi yazarları etkileyecek olan olan patafizik (olanaksız çözümler bilimi) kuramını ortaya attı. Grotesk’e ve kara mizaha ağırlık veren yapıtlarıyla tanındı.

Alfred Jarry, 8 Eylül 1873 tarihinde Laval, Fransa’da doğmuştur. Babası Anselme Jarry tüccardır. Ailenin hali vakti yerindedir. 1879’a gelindiğinde babasının işlerinin kötü gitmesi üzerine anne Caroline Jarry iki çocuğu Alfred ve Charlotte’la birlikte Saint-Brieuc’ye taşınır. Alfred Jarry, buradaki okuduğu Saint Briau lisesinde 1879-1888 yılları arasında manzum ve nesir oyunlar kaleme alır : Brigands de la Calabre(1885) , le Parapluie-Seringue du Docteur Thanaton, le Procès.

1888 yılında annesi iki çocuğuyla bu kez Rennes’e yerleşir. Jarry aynı yıl Rennes lisesine kaydolur.

Henüz 15 yaşında Rennes Lisesi’nde öğrenciyken en tanınmış eseri Kral Übü’yü yazmaya başladı. Mercur de France dergisi yazarlarıyla ilişki kurdu ve bu dergide yayınladığı şiirleri Minutes de Sable Mémorial (1894) adli ilk kitabinda topladı. Alfred Jarry, 1891 yılında Paris’e gelir ve IV. Henri Lisesi’ne girer.

1895'te yayınlanan Cesar Antéchrist adlı oyunundan sonra, başlıca yapıtı olan Kral Ubü (Ubu Roi), 10 Aralik 1896'da sahnelendi: Yazarın daha lise öğrencisiyken tasarladığı bu oyunun kahraman, öğretmenlerinden birinin karikatürüydü. 1988 yılında daha 15 yalında iken örnek olarak öğretmenlerinden birini alarak Kral Übü adlı eserini yazdı. Bu oyunu önce Les Polonais adı altında kukla oyunu olarak oynatıldı. Daha sonra 10 Aralık 1896 tarihinde tiyatro oyunu olarak Paris’te oynatıldı. Oyun ortalığı karıştırır, basın veryansın eder. Bunun ardından Jarry’nin oyunları, dolayısıyla Übü serisi arka arkaya oynanır.

Topluma ve insanlara yönelik alay dolu keskin bir eleştiri içeren, gerçeküstücü ve absürd tiyatronun ilk örneği ve başyapıtı olarak kabul edilen bu eserle Alfred Jarry bu iki edebiyat akımının öncüsü oldu.

1894, 1898 yılları arasında bir dizi dergi çıkarır, bunların hiçbiri uzun soluklu olmaz. Aileden kalan mirası neredeyse tüketmiştir. Ama kendine bir tekne almayı ihmal etmez. Bir dönem yakın dostu ressam Gümrükçü Henri Rousseau’nun evinde kalır.

Peşpeşe romanlar (Les jours et les Nuits /Günler ve Geceler, 1897], Messaline Messalina, 1901], Les Surmâles [Üstün Erkekler, 1902], vb.) yayınladıktan sonra Übü'yü sürdürdüğü iki oyunla (Ubu Enchainé zincire Vurulmuş Übü, 1906], Ubu Cocu Boynuzlu Ubü 1906), uyumsuz tiyatronun önemli temsilcileri arasina girdi. Ayrıca denemeler ve anlatilar yayınladi: L'Amour Absolu (Mutlak Aşk, 1949), Gestes et opinions du Dr Faustroll, Pataphysicien (P Doktor Faustrollun Düşündükleri ve Yaptıkları, 1911), vb.

1898 yılında, Gestes et opinions du docteur Faustroll, pataphysicien adlı eserini yazdı. Patafiziğin ilk kez tanımlandığı bu eser Patafizik edebiyatın başyapıtıdır; 20. yüzyılda yaratılan Patafizik ekolün ve 1948 yılında kurulan Patafizik Koleji’nin kutsal kitabı olarak kabul edilir.

Şiir, roman ve tiyatro alanında eserler veren Alfred Jarry, uzun yıllar boyunca muzdarip olduğu tüberküloz hastalığı nedeniyle, 1907 yılında 34 yaşında hayata veda etti. Ardında, 20. yüzyıla damgasını vuran birçok sanat akımına kaynaklık eden, yüzyılın en önemli isimleri arasında yer alan birçok sanatçı ve edebiyatçıyı etkileyen sıra dışı bir düşünüş ve eşsiz eserler bıraktı.

Yarattığı oyun kişisiyle (Übü) özdeşleşen Jarry yaşamında üç şeyden vazgeçmez : bisiklet, tabanca ve absent. Bu üçü uğruna saygın bir konumdan ve konforlu bir hayattan feragat eder. Bir nehir kenarındaki küçük barakasında kitaplığının önemli bir bölümünü Rabelais’nin eserleri oluşturur.

Alfred Jarry, absent’e olan bağımlılığı nedeniyle sık sık sağlık sorunları yaşadı ve henüz otuz dört yaşında öldü.

Alfred Jarry, 1 Kasım 1907 tarihinde Fransa’nın başşehri Paris’te La Charité Hastanesi’nde tüberkülozdan 34 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
1894 - Minutes de Sable Mémorial (şiir kitabı)
1897 - Les jours et les Nuits /Günler ve Geceler
1897 - L'Amour en Visites / sevgi ziyaretleri
1901 - Messaline
1902 - Les Surmâles

Tiyatro Oyunları :
1888 - Kral Übü
1895 - Cesar Antéchris
1896 - Boynuzlu Übü
1899 - Zincire Vurulmuş Übü
1901 - Übü Baba’nın Yıllıkları
1901 - Hedefteki Übü


Kaynak:Biyografi.info