Vedat Türkali

Vedat Türkali, asıl adı Abdulkadir Pirhasan’dır. 13 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’da Kürkçüoğlu Mahallesi’nde doğmuştur. Vedat Türkali’nin ilk soyadı Demirkan. Ama Pirhasanoğulları'ndan geldiği için 1950'li yıllarda mahkeme kararıyla Pirhasan soyadını alıyor. Senaryolarını Vedat Türkali takma adı ile yazmaya başladı.
Vedat Türkali, ilkokul ve ortaokulun ardından liseyi Samsun Lisesi'nde okudu. Sonra da İstanbul’a giderek askeri öğrenci olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden 1942 yılında mezun oldu.

Öğretmen subay olarak o tarihte Konya, Akşehir’de olan Maltepe Askeri Lisesi'nde ve İstanbul Kuleli Askeri Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yaptı. Bu sırada siyasi eylemleri sebebiyle 1951 senesinde tutuklanarak, Türk Ceza Kanunu'nun 141. maddesi gereğince yasa dışı eylemlerde bulunduğunu gerekçesiyle 9 yıl hapis cezası ile cezalandırılmış ve 7 yıl yattıktan sonra koşullu olarak 1958 yılında serbest bırakılmıştır.

1958 yılında cezaevinden çıktığında işsizdi. Dostlarının yardımıyla Babıali’de, Cumhuriyet Gazetesi’nde musahhihlik yapmaya başladı. Gazetenin prova baskılarını orijinalleriyle karşılaştırıp, hataları bulup düzeltiyordu.
Cumhuriyet gazetesindeki bu işi onun “Yeşilçam Dedikleri Türkiye” adlı romanını yazmasına vesile olacaktı. Bu romanında, adını vermeden gazetenin yöneticisi Nadir Nadi Abalıoğlu’yu eleştirince Cumhuriyet Gazetesi ile ilişkisi bozuldu ve işinden oldu.

Rıfat Ilgaz ile beraber “Gar Yayınları” adlı yayın evini kurdu. Hüsamettin Gönenli adıyla yazılar yazdı. Yılmaz Güney ile tanıştı. Onun yüreklendirmesi ile 1960 yılında “Dolandırıcılar Şahı” ile senaristliğe başladı. Senaryolarını Vedat Türkali takma adı ile yazdı. Toplumsal sorunlara değinen ve gerçekçi bakış açısı içeren birçok senaryo yazdı; bu ürünlerin bir bölümünü daha sonra kitap haline getirdi. Vedat Türkali asıl ününü 'Bir Gün Tek Başına' adlı romanıyla duyurdu. 1965 yılında Başrollerinde Ayhan Işık ve Türkan Şoray’ın oynadığı “Otobüs Yolcuları” adlı filmin senaryosunu yazdı.

İlk romanı Bir Gün Tek Başına 1974 yılında yayınlandı. Vedat Türkali, Bir Gün Tek Başına'da 27 Mayıs Askeri Darbesi öncesindeki Türkiye aydınlarının bunalımlı çıkmazını sergiledi.

1965 yılında yazdığı “Sokakta Kan Vardı” adlı senaryosunun filminde de yönetmenliği de denedi.

Türkiye Yazarlar Sendikası ve Barış Derneği yöneticilik ve üyeliklerinde bulundu. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra Aydınlar Dilekçesi ve Barış Derneği'nin davalarından yargılandı.

1989 yılından 1999 yılına kadar Londra'da yaşadı. Bu süre içinde “Güven” adlı romanını yazdı. Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) tarihçesi niteliğinde kaleme alınan Güven'in ilk adımları 1956 yılında Türkali cezaevindeyken atılmıştır. Türkali bu kitabı kaleme alırken ilk tepki yıllarca çalıştığı yayınevinden gelmiş ve yayınevi böyle 'tehlikeli' bir kitabı basmak istememiştir.

Vedat Türkali, kendisi hakkında şöyle demiştir:

	“Bakın hep söylerim. Hayatta iki akıllı iş yaptım. Sigaraya alışmadım ve şair olmadığımı erken fark ettim. Şiir yazdım. Epey de destekleniyordum. Fakat anladım ki, şiirde bir şey yapamam. Nazım Hikmet gibi bir dev var Türkiye’de. Oktay Rıfat var… Yahya Kemal Beyatlı var. Ayrım yapmadan söylüyorum. Onlar büyük devler. Ben romanda yaptığımın onda birini yapamazdım şiirde.”

2002 seçimlerinde DEHAP'dan aday olarak siyasete de soyunmuştur.

1 Mayıs 2004’den - 1 Mayıs 2005’e kadar ki bir yıl, aydınların, sanatçıların, kültür sanat kurumlarının ve insan hakları savunucularının katılımı ile "Vedat Türkali Yılı" ilan edilmiştir.

Vedat Türkali, 1942 yılında Merih Pirhasan ile evlendi. Eşi 31 Ekim 2013’te vefat edene kadar birlikte yaşadılar. Deniz Türkali (d. 1944) adında kızı ve Barış Pirhasan (d.1951) adında oğlu vardır. Deniz Türkali Yönetmen Atıf Yılmaz'ın eşi idi.

Vedat Türkali, 29 Ağustos 2016 tarihinde Yalova Devlet Hastanesi'nde 97 yaşında vefat etti.

Ödülleri:
1965 - Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Senaryo Ödülü, Karanlıkta Uyananlar
1970 - TRT Oyun Ödülü (Dallar Yeşil Olmalı)
1974 - Milliyet Yayınları Roman Yarışması Birincilik Ödülü- 'Bir Gün Tek Başına' adlı romanıyla
1976 - Orhan Kemal Roman Armağanı
1977 - Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü, Kara Çarşaflı Gelin
2016 - Beyaz Martı Edebiyat Onur Ödülü'ne layık görüldü.

Eserleri :
ROMAN: 1974 - Bir Gün Tek Başına
1983 - Mavi Karanlık
1986 - Yeşilçam Dedikleri Türkiye
1989 - Tek Kişilik Ölüm
1999 - Güven (2 cilt )
2004 - Kayıp Romanlar
2009 - Yalancı Tanıklar Kahvesi
2014 - Bitti Bitti Bitmedi

Filmleri ve Dizileri:
Yönetmen :
1972 - Korkusuz Aşıklar (Sinema Filmi)
1972 - Kopuk (Sinema Filmi)
1965 - Sokakta Kan Vardı (Sinema Filmi)

Senaryo :
1986 - Fatmagül'ün Suçu Ne (Sinema Filmi)
1984 - Eski Filmler
1979 - Üç Film Birden
1977 - Güneşli Bataklık (Sinema Filmi)
1975 - Kara Çarşaflı Gelin (Sinema Filmi)
1974 - Bedrana (Sinema Filmi)
1972 - Malkoçoğlu Kurt Bey (Sinema Filmi)
1972 - Korkusuz Aşıklar (Sinema Filmi)
1972 - Kopuk (Sinema Filmi)
1965 - Sokakta Kan Vardı (Sinema Filmi)
1964 - Kızgın Delikanlı (Sinema Filmi)
1964 - Karanlıkta Uyananlar (Sinema Filmi)
1964 - Erkek Ali (Sinema Filmi)
1964 - Duvarların Ötesi (Sinema Filmi)
1964 - Ayrılan Yollar (Sinema Filmi)
1962 - Şehirdeki Yabancı (Sinema Filmi)
1962 - Üç Tekerlekli Bisiklet (Sinema Filmi)
1962 - Ümitler Kırılınca (Sinema Filmi)
1962 - Bir Gecelik Gelin (Sinema Filmi)
1962 - Belalı Torun (Sinema Filmi)
1961 - Tatlı Bela (Sinema Filmi)
1961 - Seni Kaybedersem (Sinema Filmi)
1961 - Otobüs Yolcuları (Sinema Filmi)
1961 - Kızıl Vazo (Sinema Filmi)
1961 - Allah Cezanı Versin Osman Bey (Sinema Filmi)
1960 - Dolandırıcılar Şahı (Sinema Filmi)

Eser :
2010 - 2011 - Fatmagül'ün Suçu Ne? (TV Dizisi)
1986 - Fatmagül'ün Suçu Ne (Sinema Filmi)
1975 - Bir Gün Mutlaka (Sinema Filmi)

ŞİİR:
1979 - Eski Şiirler Yeni Türküler

OYUN:
1971 - 141. Basamak
1976 - Bu Ölü Kalkacak
1985 - Dallar Yeşil Olmalı

ANI:
2001 - Komünist
1989 - Savunmalar
1985 - Bu Gemi Nereye


Kaynak:Biyografi.info