Cevdet Kudret

Cevdet Kudret Solok, Yedi Meşaleciler edebiyat topluluğunun kurucuları arasında yer alan Türk edebiyatçı ve edebiyat tarihçisi yazardır.

Cevdet Kudret, 7 Şubat 1907 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Tam adı Cevdet Kudret Solok’dur. Dokuz yaşındayken babası Musul Savaşı’nda şehit oldu. Annesinin gayretiyle okudu. Davut Paşa Ortaokulunu bitirdikten sonra, lisenin ilk yıllarını İstanbul Erkek Lisesinde okudu. Tutulduğu zatülcenp hastalığı nedeniyle bir süre öğrenimine ara verdi. Daha sonra 1930 yılında İstiklâl Lisesinden mezun oldu. İstanbul Darülfünunu (İstanbul Üniversitesi) Hukuk Fakültesinden 1933 yılında mezun oldu.

1934 yılında Soyadı Kanunu çıktığında “Solok” soyadını aldı.

Bir gün Millî Eğitim Bakanlığından, Hasan Ali Yücel’in imzasını taşıyan bir yazı aldı, yazıda “Solok” soyadını niçin aldığı soruluyordu. Cevdet Kudret Solok, bu soruya şu cevabı verdi: “Kurtuluş Savaşı’nda Sol Cenah’ı başarıyla savunan Komutan Hüseyin Nazmi Solok Paşa’ya Atatürk tarafından verilen soyadının bir gün soru konusu olabileceğini hiç düşünmediğim ve de yazılışındaki ‘O’lar hoşuma gittiği için ‘Solok’ soyadını aldım. Saygılarımla.”

Mezun olduktan sonra mizacına yatkın bulmadığı hukuk mesleğini benimsemeyen Cevdet Kudret, 17 Nisan 1934-25 Eylül 1938 tarihleri arasında Kayseri Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1936 yılında askerliğini yaptı. 27 Eylül 1938-20 Temmuz 1939 tarihleri arasında Reşat Nuri Güntekin’in önerisiyle yeni kurulan Ankara Devlet Konservatuvarı'nda diksiyon ve edebiyat öğretmenliği yaptı.

1939 yılında, Hasan Ali Yücel’in Millî Eğitim Bakanlığı döneminde Cevdet Kudret Solok, gerekçesiz olarak Ankara Konservatuarı öğretmenliğinden alınarak Ankara Erkek Lisesine verildi. 03 Temmuz 1939-31 Ağustos 1943 tarihleri arasında Ankara Erkek Lisesi'nde, 31 Ağustos 1943- 24 Aralık 1945 tarihleri arasında Atatürk Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yaptı.

24 Aralık 1945-6 Ekim 1950 tarihleri arasında Yayın Müdürlüğü emrinde İnönü Ansiklopedisi'nde edebiyat sekreteri olarak çalıştı.

14 Mayıs 1950 tarihinde Demokrat Parti iktidara gelmiş ve Tevfik İleri Millî Eğitim Bakanlığına getirilmişti. Bu yeni yönetim döneminde öğretmenler arasında geniş çaplı bir yer değiştirme ve tayin faaliyeti başladı. Cevdet Kudret, Demokrat Parti iktidarı döneminde 3 Ekim 1950 tarihinde Bitlis Ortaokulu'na Türkçe öğretmeni olarak atanınca 23 Ekim 1950 tarihinde istifa etti.

Devlet memurluğundan istifa ettikten sonra avukatlığa dönerek avukatlık stajı yapmaya başladı, 1952 yılında avukatlık belgesini aldı. 1952-1954 yılları arasında süre İstanbul ve Ankara'da avukatlık yaptı. Eşinin yaşlı bir akrabası olan Abdurrahman Nisari’nin adıyla Millî Eğitim Bakanlığına verdiği lise edebiyat kitapları, metodu ve hazırlanışındaki özeniyle büyük beğeni kazanarak, ders kitabı olarak okutulmaya başladı. Ancak bir ihbar üzerine bu ders kitabının liselerde okutulmasına son verildi.

Geçim şartları her gün biraz daha ağırlaşıyordu. O yüzden Demokrat Parti’nin önde gelen bakanlarından, yazar Samet Ağaoğlu’yla görüşerek, o güne kadar herhangi bir nedenle hakkında soruşturma açılmadığını, karakola çağrılmadığını, mahkemeye verilmediğini, buna rağmen yıllardır kendisine yönelik olarak süren haksız uygulamaların aşılması gerektiğini anlattı. Ağaoğlu, mutlaka bir şeyler yapacağına söz verdi, girişimlerde de bulundu, ancak sonuç alınamadı. O günlerde aklına kızı Ayşe’nin liseyi bitireceği, üniversiteye gideceği ve arkasından iş arayacağı; “Solok” soyadının onun da başına işler açabileceği geldi. Bu düşünceyle 1959 yılında mahkemeye başvurarak soyadını değiştirdi, yazılarında da kullanmakta olduğu Kudret’i resmi soyadı olarak aldı.

1967-1970 yılları arasında Türk Dil Kurumu'nda redaktör, Bilgi Yayınevi'nde danışman olarak çalıştı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Muammer Aksoy, Cevdet Kudret’in Basın Yayın Yüksek Okuluna öğretim görevlisi olarak alınması için üniversiteye öneride bulundu. Önerisi yetkili kurul tarafından kabul edildi, yirmi yıl düzenli bir işi olmayan Cevdet Kudret bu göreve 1 Mart 1970 tarihinde atandı ve 1 Mayıs 1973 tarihinde yaş haddinden emekli olana kadar da orada çalıştı. Emekli olunca Bodrum'a yerleşti. 1986 yılında İstanbul’a taşındı. 1970-1973 yılları arasında Siyasal Bilgiler Fakültesi, Basın Yayın Yüksek Okulu'nda öğretim görevlisi olarak ders verdi.

1973 yılında Bulgaristan’da yayımlanan bir Türk hikâye antolojisine Gökyüzü Mahkemesi başlıklı hikâyesi alındı ve antolojiye de onun bu hikâyesinin adı verildi.

1927 yılında yazılarını Servet-i Fünun dergisinde yayınlayarak yazın yaşamına başlayan Cevdet Kudret, Meşale dergisinde toplanan Yedi Meşalecilerden biridir. 1928'de yayınladıkları "Yedi Meşale" adlı yapıtta yazılarını bir araya getiren yazarlar şunlar; Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lütfü, Vasfi Mahir Kocatürk, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi Koray. 1928 yılında yayınlanan grubun ortak kitabı Yedi Meşale yayınlandıktan sonra gurubun adı Yedi Meşaleciler olarak anıldı. 1929 yılında bu dergide yayınlanan şiirlerini Birinci Perde adlı kitabında topladı. Kendi kitabı Birinci Perde'de yer alan şiirlerinde bireysel duyguları, münzevi ve kötümser, ama orijinal açılardan arada hikâye ve balad imkânlarından da faydalanarak başarıyla yansıttı. Aynı yıllarda oyunlar da yazdı. Daha sonra çıkardıkları Meşale dergisini sekiz sayı sürdürebildiler. Dergi, yeni alfabeye geçiş dönemindeki zorluklar nedeniyle kapandı.

Cevdet Kudret Solok, Yedi Meşaleciler edebiyat topluluğunun kurucuları arasında yer alan Türk edebiyatçı ve edebiyat tarihçisi yazardır.

1952 yılından başlayarak önce "Abdurrahman Nisâri" ve "Suat Hizarcı" gibi takma adlarla, sonra da kendi adıyla edebiyat tarihimizin önemli adları ve yapıtları üzerine tanıtma ve el kitapları ile başarılı, aranan lise ders kitapları hazırladı. Başlangıçta gençlik dönemindeki şiir anlayışının dışına çıkmadan hece ölçüsüyle, bireysel duygularını ve karamsar iç dünyasını dile getirmiş, sonra ölçüsüz fakat uyaklı şiirler yazmıştır. Kendi yaşamını da yansıttığı roman, öyküleri ve oyunları yanında onu daha çok tanıtan yapıtları, inceleme-araştırma eserleridir.

Cevdet Kudret’in yazdığı tiyatro oyunlarından Tersine Akan Nehir (1929), Rüya İçinde Rüya (1930), Kurtlar (1933) adlı oyunları Darülbedayi'de sahnelendi.

1940'lı yıllarda yazdığı öykülerini 1974 yılında Sokak adlı kitapta bir araya getirdi.

1974-1986 yılları arasında Muğla Bodrum'da yaşayan Cevdet Kudret, 10 Temmuz 1992 tarihinde İstanbul'da 85 yaşında ölmüştür. Aşiyan mezarlığına gömüldü.

Cevdet Kudret, dil ve dil devrimi ile ilgili yazılarını “Dilleri Var Bizim Dile Benzemez” adlı kitapta toplamıştır. Atatürk devrimlerinin hiçbir ödün verilmeden uygulanması ve halka ulaştırılıp yayılması gerektiğine inanan yazar, dil devrimi konusunda da aynı ilkeye bağlılık göstermiş; bunun soyut bir devrim olmaktan kurtarılıp halka yayılabilmesi için uyulması gereken kuralların neler olabileceği üzerinde durmuş; önyargılarla ileriye sürülen soyut kurallardan dile değil, dil işinde halkın davranışını göz önünde bulundurarak dilden kurallarla gitmek gerektiği görüşünü, çeşitli örneklere dayanarak savunmuştur.

Karacaoğlan'ın bir şiirinden alınan "dilleri var bizim dile benzemez" adı, dil devrimine karşı olanlar için hafif bir iğneleme havası taşımaktadır.

Ödülleri :
1974 - Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü - Ortaoyunu kitabı için
1991 - Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü - Türk Edebiyatı'nda Hikâye ve Roman kitabı için
1989 - Dil Derneği Türk Dili Onur Ödülü
1992 - Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü

Kitapları :
Şiir:
1929 - Birinci Perde

Öykü:
1974 - Sokak

Tiyatro:
1929 - Tersine Akan Nehir,
1930 - Rüya İçinde Rüya,
1933 - Kurtlar,
1936 - Yaşayan Ölüler
1938 - Danyal ve Sara,
Cumartesi Çocuğu (Tamamlanamadı)

Roman:
Süleyman’ın Dünyası (üçleme)
1. 1943 - Sınıf Arkadaşları
2. 1958 - Havada Bulut Yok,
3. 1976 - Karıncayı Tanırsınız,

Araştırma:
Edebiyat Bilgileri,
1987 - Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman,
1973 - Orta Oyunu,
1968 - Karagöz
1997 - Edebiyat Kapısı (ölümünden sonra)

Deneme:
1991 - Kalemin ucu: şiir üzerine, oyun üzerine, kişiler üzerine, "Yedi meşale" üzerine, çeşitli konular üzerine denemeler
1966 - Dilleri Var Bizim Dile Benzemez
1977 - Bir Bakıma
1983 - Benim Oğlum Bina Okur

Derleme :
1953 - Dede Korkut hikâyeleri (Suat Hızarcı adıyla)
1945 - Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman Antolojisi
1955 - Tanzimat Edebiyatı Antolojisi (Suat Hızarcı adıyla)
1958 - Fuzuli: Leylâ ve Mecnun (Nevzat Yesirgil adıyla)
1958 - Yurt İçin Ulus İçin
1965 - Teodor Kasap: İşkilli Memo
1968 - Nazım Hikmet: Kuvâyı Milliye
1970 - Bugünkü Türkçemizle Dede Korkut Hikâyeleri
1972 - Batı Edebiyatından Seçme Parçalar
1973 - Türk Edebiyatından Seçme Parçalar
1974 - Feraizcizade Mehmet Şakir: Evhami

İnceleme:
1952 - Fuzuli (Nevzat Yesirgil adıyla)
1952 - Nedim (Nevzat Yesirgil adıyla)
1953 - Baki (Nevzat Yesirgil adıyla)
1953 - Ahmet Rasim (Suat Hızarcı adıyla)
1953 - Hüseyin Rahmi Gürpınar (Suat Hızarcı adıyla)
1953 - Şair Eşref: Hicviyeler (1953)
1957 - Hüseyin Cahit Yalçın (Suat Hızarcı adıyla)
1958 - Karacaoğlan (Nevzat Yesirgil adıyla)
1959 - İbrahim Şinasi: Şair Evlenmesi
1962 - Ahmet Mithat Efendi
1963 - Ziya Gökalp
1965 - Pir Sultan Abdal
1965 - Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I
1967 - Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II
1991 - Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman III
1968 - Karagöz I
1993 - Karagöz II
1973 - Ortaoyunu I
1975 - Ortaoyunu II
1977 - Abdülhamit II Devrinde Sansür
1980 - Örneklerle Edebiyat Bilgileri I-II

OKUL KİTAPLARI:
1950 - Türk Edebiyatı, Lise II, (Agâh Sırrı Levend imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1951 - Metinli Türk Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1954 - Metinli Edebiyat Bilgisi, Lise I, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1954 - Metinli Türk Edebiyatı, Lise II , (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1954 - Metinli Türk Edebiyatı , Lise IV, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1954 - Metinli Batı Edebiyatı, Lise IV, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1954 - Metinle Türk Edebiyatı, Lise I, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1955 - Metinle Türk Edebiyatı, Lise II, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1955 - Metinle Türk Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1955 - Metinle Batı Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), İnkılâp Kitabevi.
1979 - Türk ve Batı Edebiyatı Lise I – II – III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), Örgün Yayınlar.
YARDIMCI DERS KİTAPLARI:
1972 - Batı Edebiyatından Seçme Parçalar, İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
1973 - Türk Edebiyatından Seçme Parçalar, İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
1980 - Örneklerle Edebiyat Bilgileri I – II, İnkılâp Kitabevi.


Kaynak:Biyografi.info