Hersekzade Ahmet Paşa

Hersekzade Ahmet Paşa, Osmanlı tarihinin en önemli devlet adamlarından birisidir. Hersekzade Ahmet Paşa II. Bayezid saltanatında 1497-1498, 1503-1506, 1511 yıllarında ve I. Selim (Yavuz Sultan Selim) saltanatında 1512 - 1514, 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 1506-1511 döneminde Kaptan-ı Derya görevi de yapmıştır.

Hersekzade Ahmet Paşa, 1455’li yıllarda Bosna Hersek Nova’da, Bosna Hersek yerel feodal efendilerinden Hersek bölge efendisi Hersek Sityepan Vukçiç Kosaça’nın oğlu olarak doğmuştur. Annesi ise Alman asıllı aristokrat bir aileden gelen Barbara’ydı. Doğduğunda adını Sityepan koydular.

Fatih Sultan Mehmed 1463 yılında Bosna’yı aldıktan sonra, Hersekzade Ahmet Paşa, 17-18 yaşındayken Osmanlı İmparatorluğu’na geçip İslamiyeti kabul ettikten sonra devlet erkanı arasında görev aldı. Enderun'da yetişti. Fatih Sultan Mehmed döneminde miralem, Sultan II. Bayezid döneminde Anadolu beylerbeyi, Gelibolu sancakbeyi, kaptanıderya, üç kere vezirirazam ve Yavuz Sultan Selim döneminde ise iki kere veziriazam ve Bursa Hüdevendigar Sancağı beyi olarak önemli görevlerde bulundu.

Hersekzade Ahmet Paşa'nın 12 Aralık 1481 tarihinden evvel evlendiği II. Bayezid'in kızı Hundi Hatun’dan Ali, Mustafa, Aynişah, Kamerşah ve Mahdumzâde adlarında beş oğlu olmuştur.

1478 yılında İşkodra seferi sırasında Fatih Sultan Mehmed, sarp bir inişi geçtikten sonra istirahat ederken “Bir iş bilir vezirim yoktur ki işlerimizi görüp bizi bu güçlüklere müptela etmeyeydi” deyince alemdarı olarak sefere katılan Hersekzade Ahmed Paşa, azledilen ve hapiste bulunan veziriazam Gedik Ahmet Paşa'yı hapisten kurtarabilmek amacıyla, “Gedik Paşa kulunuz beraber olsaydı bu zahmetler çekilmezdi” cevabını vermiş ve onun hapisten çıkarılmasını sağlamıştır.

Fatih Sultan Mehmed'in ölümünden sonra Cem Sultan ayaklanmasında II. Bayezid'ın tarafını tuttu.

Hersekzade Ahmet Paşa, 1481 yılında Hamidili sonra Bursa Hüdavendigar sancakbeyliği görevlerinde bulundu. Fatih Sultan Mehmed'in 3 Mayıs 1481'de vefat etmesiyle II. Bayezid'in tahta çıkmasından hemen sonra Anadolu beylerbeyliğine getirildi.

Hersekzade Ahmet Paşa, Osmanlı tarihinin en önemli devlet adamlarından birisidir. Hersekzade Ahmet Paşa II. Bayezid saltanatında 1497-1498, 1503-1506, 1511 yıllarında ve I. Selim (Yavuz Sultan Selim) saltanatında 1512 - 1514, 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 1506-1511 döneminde Kaptan-ı Derya görevi de yapmıştır.

Çukurova'da 1485 ile 1491 arasında uzun süren Osmanlı-Memlük savaşı başlamıştı. İlk saldırıyı eyalet tımarlı sipahileri ve azaplardan oluşan Osmanlı ordusu ile Osmanlı serdarı Karamanoğulları'nın beyi Karagöz Mehmet Paşa yaptı. Önce Çukurova'nın önemli yöreleri Osmanlılar eline geçirdi ise de 9 Şubat 1486 tarihinde, Adana'nın hemen dışında Osmanlı ordusu Memlükler tarafından mağlup edildi. Bunun üzerine II. Bayezid kendi damadı olan Hersekzade Ahmet Paşa komutasında yeniçeriler ağırlıklı bir orduyu ertesi yıl Çukurova'ya gönderdi. Bu orduda tımarlı askerleri ile bulunan Karagöz Mehmet Paşa ile Hızır Beyzade Mehmed arasındaki birbirini çekemezlik ve kıskançlık bulunmaktaydı ve bu, ordunun moralini zayıflatmıştı. Memlüklü ordusu bu orduyla 15 Mart 1486'da yaptığı muharebede de büyük bir galibiyet kazandı. Osmanlı ordusu serdarı Hersekzade Ahmet Paşa Memlûklere esir düştü. O yıl bir ateşkes uygulanmaya başladı.

Bir yıl esarette kaldıktan sonra kurtulan Hersekzade Ahmet Paşa İstanbul'a döndü. Yeniden 1487'de Anadolu beylerbeyi görevine geçirildi. Kendine vezirlik rütbesi de verildi.

Memlüklülerle ateşkesten sonra barış sağlanamamış ve savaş tekrar başlamıştı. 1488 yılında Osmanlı devleti karadan ve denizden Memlüklere karşı bir sefere daha başladı. Kara ordusu Rumeli beylerbeyi Hadım Ali Paşa komutası altında idi ve deniz gücüne Anadolu beylerbeyi olan Hersekzade Ahmet Paşa komuta etmekteydi. Hem Osmanlılar hem de Memlüklüler İtalya deniz ticaret devletlerinden ve özellikle de Kıbrıs'ı elinde bulunduran Venediklilerden yardım istediler; ama Venedikliler taraf tutmamaya karar verdiler. Hersekzade Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Memlükler'in Çukurova'daki ordularını denizden takviye edecek güç göndermesini önlemek üzere İskenderiye'ye hücum etti. Çıkan bir fırtına Osmanlı donanmasına büyük bir zarar verdi. 60.000 kişilik Osmanlı kara ordusu ile Osmanlılar Adana ve Çukurova'yı ele geçirmişken, Memlükler; Suriye ve Mısır'dan takviyeler getirerek Adana yakınında yapılan muharebede Osmanlı ordusunu mağlup ettiler. Osmanlı kara ordusu Karaman'a çekildi ve Memlüklüler Adana'yı kuşatıp üç ay sonra sonra ele geçirdiler. Hersekzade Ahmet Paşa küçük bir Mısır filosunu denizde yenmişti ama o yılki seferde Memlüklüler galip gelmişlerdi.

1497 yılında Hersekzade Ahmet Paşa, Koca Davut Paşa yerine ilk kez sadrazamlığa getirildi. Bu görevde ancak bir yıl kaldı. 1499 yılında İnebahtı Seferi'ne katıldı ve bu seferde yararlıkları görüldü. 1503 yılında ikinci kez sadrazamlığa getirildi. 1506 yılında kendi isteğiyle bu görevden ayrıldı. 1506 yılında Gelibolu sancakbeyi ve Kaptanıderya olarak görevlendirildi. Bu görevde 1511 yılına kadar kaldı. 1511'de üçüncü kez sadrazamlığa getirildi ama üç ay kadar kalabildi.

1512 yılında Yavuz Sultan Selim tahta geçtikten sonra idam ettirdiği sadrazam Koca Mustafa Paşa'nın yerine kayınbiraderi olan Hersekzade Ahmet Paşa'yı dördüncü kez sadrazam tayin etti. Bu sadaret dönemi sırasında Yavuz Sultan Selim'in Şah İsmail'e karşı çıktığı İran Seferi'ne katıldı. Çaldıran Muharebesi'nin kazanılması ve ordunun Tebriz'i alıp kışın yaklaşması nedeniyle geri çekilmesi sırasında yeniçeriler arasında karışıklık çıktı. Yeniçeriler Yavuz Sultan Selim'in arzu ettiği gibi Anadolu'da bir kışlak mevkide kışı geçirip ertesi yıl yine İran'a taarruza geçmek istemediklerini ayaklanmaya çok yakın bir tarzda bildirdiler. Yavuz Sultan Selim bunun sadrazam Hersekzade Ahmet Paşa'nın kışkırtması dolayısıyla olduğunu iddia edip bundan onu sorumlu tuttu. 28 Ekim 1514 tarihinde sadrazamı tutuklattırdı ve vazifesinden azletti.

23 Eylül 1515 tarihinde beşinci kez sadrazam yapılan Hersekzade Ahmet Paşa bu sefer 7 ay 3 günlük sadrazamlıktan sonra 26 Nisan 1516 tarihinde bu görevden azledildi. Bir süre Yedikule Zindanı'na hapsedildi ama sonra bağışlanıp salıverildi. Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi sırasında Bursa muhafızı görevi yaptı. Mısır fethedildikten sonra Sultan Yavuz Sultan Selim'in davet etmesi üzere Mısır'a Kahire'ye gitti.

Hersekzade Ahmet Paşa, Mısır’dan geri dönerken Dulkadır vilâyeti (Maraş) sınırlarına geldiğinde Kızılçöl mevkiinde 21 Temmuz 1517 tarihinde 62 yaşında ölmüştür. Hersek köyünde yaptırdığı caminin yanındaki türbesine defnedildi.

Hersekzade Ahmet Paşa'nın kurduğu İzmit Körfezi kıyısında bulunan Hersek kasabasındaki cami ve imareti dışında Edirne'nin Keşan ilçesinde de bir cami yaptırmıştır. Ayrıca İzmir’de, Kütahya’da hamam, kervansaray, dükkânlar yaptırdığı da bilinmektedir.

Kaynak:Biyografi.info